TEMAT 2: Korzyści wynikające z dwubocznej symetrii ciała.
Dwuboczna symetria ciała pozwala na:
-zwiekszenie mobilności organizmu
-przystosowanie do zwiekszonej ruchliowsci organizmu
-pojawieniu sie narządów zmysłow oraz struktur odżywiających na przednim
końcu ciała.
-pojawienie sie tych narządów doprowadziło do procesu cefalizacji, czyli formowania sie
odcinka głowowego.
3.Protostomia:
-trójwarstwowa budowa ciała
-dwuboczna symetria ciała
-obecnosc otworu gębowego(z pragęby gastruli)
-brak otworu odbytowego
-wystepowanie wora powlokowego
-mezoderma powstaje z odróżnicowania się jednej komórki
4. wtórouste najważniejsze cechy:( osłonice, bazczaszkowce,kręgowce)- zachowanie się w rozwoju zarodkowym pragęby -przekształcającej się w otwór odbytowy-otwór gębowy powstaje wtórnie- jako ektodermalne wybrzuszenie po stronie zarodka-nie występuje tu bruzdkowanie spiralne-gastrulacja przeważnie poprzez inwaginację-mezoderma powstaje z komórek prajelita
5. Omów sposoby powstawania celomy
Celoma, wtórna jama ciała, cienkościenny woreczek tworzący się w rozwoju zarodkowym kręgowców i większości bezkręgowców (łącznie określanych jako wtórnojamowce, Coelomata), powstający w mezodermie, w końcowym okresie gastrulacji (zarodkowy rozwój).
Celoma może się rozwijać dwoma sposobami: schizocelia (rozszczepienie) lub enterocelia (uwypuklenie).
Schizocelia polega na migracji komórek endodermalnych do wnętrza blastocelu. Tworzą one tam zwarte skupienia po bokach prajelita, tzw. mezodermę przyśrodkową, pośrednią i boczną. Ta ostatnia rozsuwa się, tworząc mezodermę boczną ścienną i trzewną, między nimi zawarta zaś jest celoma.(inaczej mówiąc powstaje przez rozstępowanie się komórek mezodermy) (Występuje np. u pierścienic, stawonogów.)
Enterocelia polega na tworzeniu się wpukleń prajelita do blastocelu, które po oderwaniu zamykają się, tworząc wtórną jamę ciała.( charakterystyczna dla wtóroustych.)
Po raz pierwszy pojawiła się u trójwarstwowców (pierścienic).
6. SYMETRIA CIAŁA – CECHY BUDOWY FUNKCJONALNEJ ZWIERZĄT O RÓŻNEJ
SYMETRII :
Symetria organizmów – cecha budowy, określana na podst. możliwych do przeprowadzenia osi symetrii (prosta przechodząca przez ciało organizmu tak, że po jego obrocie
o określony kąt dookoła tej prostej części ciała nakładają się na siebie) i płaszczyzn symetrii (płaszczyzna dzieląca ciało organizmu na dwie symetryczne połowy, z której każda stanowi lustrzane odbicie drugiej). Wyróżniamy 3 podst. typy:
· s. promienista – ciało organizmu można podzielić na 2 identyczne połowy przez wiele płaszczyzn symetrii przechodzących przez oś symetrii, można ponadto wyróżnić część wierzchołkową i dolną ciała. Zwierzęta z tą symetrią posiadają powtarzające się w określonej liczbie części ciała (np. czułki parzydełkowców), reagują na bodźce we wszystkich kierunkach tak samo, narządy usytuowane dookoła głównej osi ciała. Występuje u zwierząt osiadłych: parzydełkowców ( liczba osi parzysta i wynosi 4x, 6x lub 8x) i u szkarłupni (5x);
· s. dwuboczna - ciało organizmu można podzielić na 2 identyczne połowy (prawą i lewą) tylko jedną płaszczyzną symetrii (płaszczyzną strzałkową), można także wyznaczyć przód i tył ciała (płaszczyzną poprzeczną) oraz część brzuszną i grzbietową (płaszczyzną czołową). Niekiedy symetria ta zaciera się poprzez drobne asymetrie ciała (np. ukł. pokarmowy, serce po lewej stronie). Formy dwubocznie symetryczne są wydłużone i poruszają się w kierunku głównej osi ciała, narządy zmysłów i otwór gębowy skoncentrowane są w przednim odcinku ciała (u form wyższych na głowie), większość narządów wewnętrznych jest symetryczna (nerki, płuca itp.), kontrolowana mobilność. Występuje u kręgowców.
· asymetria – ciało ma nieregularny kształt, brak płaszczyzn i osi symetrii, narządy ułożone asymetrycznie (gąbki, ślimaki – wtórna asymetria).
Pyt 7: Charakterystyka planu budowy CHORDATA:
Diagnoza: zwierzęta mjące w stadiach rozwojowych, albo przez całe życie strunę grzbietową
Cechy ogólne:
- dwubocznie symetryczne,
- wtórogębę
- wyst. Struna grzbietowa, szkielet osiowy, w postaci elastycznego pręta,
- gardziel ma szpary skrzelowe,
- wykształca się cewka nerwowa, zlokalizowana po stronie grzbietowej ciała, nad ukł. pokarmowym (może zachować się przez całe życie),
-główne narządy osiowe (przewód pokarmowy, ukł. krwionośny) zlokalizowane są pod centralnym ukł. nerwowym i struną grzbietową
- występuje ogon, narząd lokomotoryczny położony poza otworem odbytowym
- serce leżące po brzusznej stronie ciała.
8. Błony płodowe – sposoby powstawania i funkcje.
W rozwoju gadów, ptaków i ssaków tworzą się błony płodowe. Stąd termin owodniowce pochodzący od nazwy jednej z błon płodowych – owodni.
Powstawanie błon płodowych
Na tarczy zarodkowej podnosi się dookoła zarodka fałd, złożony z dwóch warstw: ektodermy i mezodermy ściennej. Fałd ten zamyka się nad zarodkiem i zrasta. Dzięki temu zarodek znajduje się w błonie, zwanej owodnią. Listek błony, stanowiący najbardziej zewnętrzną warstwę, nosi nazwę kosmówki. Między kosmówkę i owodnię wnika wypuklina kloaki zarodka, tworząc trzecią błonę płodową – omocznię, stanowiącą magazyn wydalin zarodka. Jama owodni stanowi zbiornik płynu, otaczającego delikatne ciało zarodka, ściana omoczni ma zdolność pobierania wody z wydalin; woda może być przez to użyta wielokrotnie w okresie rozwoju zarodka. Kwas moczowy, zawarty w płynie, wytrąca się i gromadzi w postaci kryształków. Obecność błon płodowych umożliwia rozwój na lądzie.
Funkcje błon płodowych
1. Owodnia wypełniona płynem, pełni funkcję ochronną, tworzy środowisko dla zarodka. Chroni zarodek przed obrażeniami mechanicznymi.
2. Omocznia jest uchyłkiem prajelita, magazynuje szkodliwe produkty metabolizmu. Ma zdolność resorpcji wody z jamy omoczni, dzięki czemu możliwe jest krążenie wody w obiegu zamkniętym.
3. Kosmówka pełni rolę ochronną, bierze udział w tworzeniu łożyska.
9. Struktury i narządy oddechowe u zwierząt.
Typ: Gąbki (Porifera)
Typ: Parzydełkowce (Cnidaria)
Typ: Płazińce (Platyhelminthes) [gromada: wirki (Turebellaria)]
Typ: Pierścienice (Annelida):
- Gromada: Skąposzczety (Oligochaeta)
Oddychają całą powierzchnią ciała.
- Gromada: Wieloszczety (Polychaeta)
Oddychają skrzelami umieszczonymi na notopodiach parapodiów. Często także wąsy (cirrusy) przekształcone są w skrzela.
U niektórych występuje narząd oddechowy pomocniczy – uwypuklenie przewodu pokarmowego, dodatkowe jelito, do którego woda wchodzi przez otwór odbytowy.
Typ: Stawonogi (Arthropoda)
- Podtyp: Skorupiaki (Crustacea)
o Dział: Skorupiaki niższe (Entomostraca)
§ Gromada: Skrzelonogi (Branchiopoda)
Liściaste odnóża (funkcjonalnie nawiązują do odnóży pierścienic) , służące także do oddychania.
§ Gromada: Widłonogi (Copepoda)
Narządy oddechowe nie występują.
o Dział: Skorupiaki wyższe (Malacostraca)
§ Gromada: Pancerzowce (Malacostraca)
· Rząd: Obunogi (Amphipoda)
Skrzela osłaniane płytkami odnóży tułowiowych.
· Rząd: Dziesięcionogi (Decapoda)
Skrzela.
U prymitywnych – 4 pary na każdym segmencie tułowia.
U pozostałych – liczba par różnie ograniczona, skrzela nie występują na wszystkich segmentach.
U wyższych – skrzela tylko na segmentach mających szczękonóża.
Skrzela: powstają z epipoditów; skrzele składa się z części osiowej i dwóch gałęzi, z kilku nieporozgałęzianych wyrostków, albo ma kształt liściasty. Jamy skrzelowe krabów wykazują dużą szczelność, zatrzymują czasowo wodę, stąd mogą one wychodzić na ląd
- Szczękoczułkokształtne (Cheliceriformes)
o Szczękoczułkowce (Chelicerata)
Płucotchawki: szczelinowate otwory do komory oddechowej;
Przednia ściana – płaskie, równolegle ustawione uwypuklenia ułożone w stos (karty książki);
Do uwypukleń dostaje się hemolimfa.
- Jednoramienne (Uniramia)
o Owady (Insceta)
Silnie porozgałęziane tchawki z wzmocnionymi spiralnymi zgrubieniami ścianami.
Larwy żyjące w wodzie oddychają skrzelotchawkami.
Typ: Mięczaki (Mollusca)
- Gromada: Brzuchonogi [Ślimaki] (Gastropoda)
Morskie: różnie wykształcone skrzela grzebykowate; skrzela wtórne ograniczające jamę płucną za pomocą ścian; czasem całą powierzchnią ciała.
Skrzela wtórne: cienkościennymi wyrostkami ściany ciała i odznaczają się bardzo różną wielkością, kształtami, często bardzo pięknymi i bardzo różnym rozmieszczeniem. Są umieszczone z przodu ciała, po bokach lub z tyłu, albo jest to silnie sfałdowana część ściany jamy płaszczowej.
Skrzela w jamie skrzelowej osłonięte płaszczem.
U gatunków prymitywnych – parzyste skrzela dwustronne; prawe mniejsze od lewego.
Wyższe brzuchonogi – jedno skrzele, często przyrastające do ściany jamy płaszczowej.
Gatunki morskie – całą powierzchnią ciała.
Gatunki słodkowodne - mniejszość oddycha skrzelami grzebykowatymi, większość za pomocą jamy płaszczowej wykształconej w płuco.
- Gromada: Małże (Bivalvia)
4 typy skrzeli:
-na osi pojedynczego skrzela rzędy listkowatych wyrostków, mających na krawędziach rzęski, których ruch popędza wodę od tyłu ciała do przodu;
-wydłużone rzędy wyrostków i wykształcone w postaci nici; kolankowato zgięte ku górze – każde skrzele jest dwupłatowe z częściami wstępującymi i zstępującymi; na powierzchniach nici skierowanych ku górze – nabłonek ze szczególnie wydłużonymi rzęskami, które łączą się z częściami zstępującymi i utrzymają płat w stałym położeniu.
-skrzela podobnie wykształcone, ale płaty przyrośnięte końcami do nabłonka jamy płaszczowej; nici płatów zrośnięte ze sobą mostkami, płaty przekształcone w struktury sitowate.
-pojedyncze skrzele, skrócone, przyrośnięte bokami płatów do ściany worka płaszczowego i do ściany płaszcza, przegradzają jamę płaszczową na części: górną i dolną.
- Gromada: Głowonogi (Cephalopoda)
Skrzela w jamie płaszczowej, dwie lub jedna para.
Typ: Strunowce (Chordata)
- Podtyp: Osłonice (Tunicata) (=Urochordata)
o Gromada: Żachwy (Ascidiacea)
Kosz skrzelowy w przestrzeni okołoskrzelowej. Szpary skrzelowe liczne, szczelinowate, ustawione najczęściej równolegle do długiej osi zwierzęcia.
- Podtyp: Bezczaszkowce (Acrania) (=Cephalochordata)
o Lancetnik
Ok. 180 szpar skrzelowych ustawionych skośnie do góry i ku tyłowi i dołowi, przebija go po obu bokach.
- Podtyp: Kręgowce (Verterbrata)
o Nadgromada: Bezszczękowce (Agnatha)
§ Minóg rzeczny
Worek skrzelowy posiadający własny otwór wypustowy na powierzchni ciała (7 par skrzeli).
o Nadgromada: Żuchwowce (Gnathostomata)
§ Gromada: Ryby promieniopłetwe (Actinopterygii)
§ Gromada: Ryby chrzęstnoszkieletowe (Chondrichthyes)
Pęcherz pławny, pełniący pierwotnie funkcje oddechowe i skrzela.
§ Płazy (Amphibia)
Płuca: parzyste, cienkościenne worki, zwiększające swą powierzchnię przez sfałdowania; otwierają się poprzez krtań do jamy gębowej.
Silnie rozwinięte oddychanie skórne.
§ Gady (Reptilia)
Płuca: obszerne, cienkościenne worki, podzielone przegrodami na połączone ze sobą komory; wewnętrzna powierzchnia płuc u gadów jest bardzo duża.
§ Ptaki (Aves)
Płuca z workami powietrznymi; płuca parzyste, elastyczne, ale bardzo małe; umieszczone pod kręgosłupem; oskrzela nie dzielą się dychotomicznie, lecz biegną przez całe płuca na wylot, a w końcowej części uchodzą do worków powietrznych; oskrzela łączą się ze sobą oskrzelikami.
§ Ssaki (Mammalia)
Płuca z kanalikami zakończonymi pęcherzykami z nabłonka oddechowego; obecność przepony.
Tchawica u niektórych gatunków opatrzona workami powietrznymi, działającymi jako rezonatory głosu.
PYTANIE 10:PORÓWNAJ ZWIERZĘTA ACELOMATYCZNE I CELOMATYCZNE
1. Acelomatyczne:
· Nie posiadają wtórnej jamy ciała
· Przestrzenie między ścianą ciała a narządami wewnętrznymi wypełnia mezodermalna tkanka mezenchymatyczna, parenchyma
· Przykłady płazińce, szczękobęge
· Mniej zaawansowane w rozwoju
2. Celomatyczne:
· Wtórna jama ciała, która ma własne ściany pokryte nabłonkiem perytonealnym poch, mezodermalnego.
· Mogą wykształcać się złożone narządy
Pytanie 11
Podział zwierząt według konstrukcji ciała.
Zwierzęta dzielimy według konstrukcji ciała na:
v Dwuwarstwowce (Diblastica) – zwierzęta o symetrii promienistej, bez właściwej mezodermy; warstwa środkowa – mezoglea, pojawia się pomiędzy ektodermą i endodermą rozwija się z ektodermy. Zaliczamy do nich m.in. Cnidaria – parzydełkowce, Ctenophora – żebropławy.
v Trójwarstwowce (Triblastica)
Ø Acoelomata – bezwtórnojamowce (przestrzenie pomiędzy ścianą ciała a narządami wewnętrznymi wypełnia mezodermalna tkanka mezenchymatyczna, parenchyma) np. Plathyhelminthes – płazińce, Nemertea – wstężnice, Gnathostomulida – szczękogębe.
Ø Pleudocoelomata – wtórnojamowce pozorne (między ścianą ciała a narządami wewnętrznymi występuje wypełniony płynem (podobnie do celomy) blastocel), np. Nematoda – nicienie, Rotifera – wrotki (:D), Kinorhyncha – ryjkogłowy
Ø Coelomata- wtórnojamowce właściwe ( właściwa wtórna jama ciała,która ma własne ściany pokryte nabłonkiem perytonealnym, pochodzenia mezodermalnego; celoma może być różnie wykształcona: obszerna lub zredukowana), np. Mollusca – mięczaki, Annelida – pierścienice, Tordigrada – niesporczaki (:D), Chordata – strunowce
v Ze względu na symetrię ciała:
Ø Asymetryczne, np. gąbki, ślimaki
Ø O symetrii promienistej, np. proste gąbki, parzydełkowce, szkarłupnie
Ø Dwubocznie symetryczne
Pytanie 12. Wydalanie – budowa i funkcja narządów wydalniczych.
§ Narządy wchodzące w skład układu wydalniczego usuwają z organizmu nadmiar wody, utrzymują równowagę jonową (Osmoregulacja) oraz usuwają końcowe produkty przemiany materii zawierające Azot.
§ U wielokomórkowców i dwuwarstwowców każda komórka styka się ze środowiskiem wodnym i może wydalać płyny lub końcowe produkty własnej przemiany materii bezpośrednio do niego.
§ U trójwarstwoców wykształcają się specjalne komórki lub narządy:
o Pojedyncze komórki zwane nefrocytami (wędrujące lub magazynujące).
...
gandziaa92