Wyklad02a.pdf

Szkoþa Gþwna SþuŇby PoŇarniczej w Warszawie

T. 2. ZAGROņENIA CHEMICZNO-EKOLOGICZNE (4 godziny)

Powstanie rŇnorodnych gaþħzi przemysþu powoduje, Ňe co roku do Ļrodowiska

naturalnego dostaje siħ wiele nowych substancji chemicznych, ktre wczeĻniej nie

byþy znane. Dotychczas wyizolowano lub zsyntetyzowano:

- zwiĢzkw nieorganicznych Î ponad 300 000;

- zwiĢzkw organicznych Î ponad 13 000 000.

Ocenia siħ, Ňe w bezpoĻrednim otoczeniu czþowieka znajduje siħ okoþo 1 000 000

zwiĢzkw chemicznych (liczĢc ich obecnoĻę od poziomu 10 -10 %). WiħkszoĻę

z tych zwiĢzkw nie wystħpuje w przyrodzie Î sĢ to tzw. ázwiĢzki sztucznie

wytworzoneÑ. Przypuszcza siħ, Ňe mogĢ one szkodliwie oddziaþywaę na ludzi,

zwierzħta i Ļrodowisko naturalne z powodu ich wþaĻciwoĻci toksycznych, ŇrĢcych,

palnych, wybuchowych, kancerogennych, mutagennych, itp.

ZþoŇonoĻę organizmw Ňywych i ekosystemu bardzo czħsto wyklucza moŇliwoĻę

przewidzenia skutkw sztucznie wprowadzonego do Ļrodowiska jakiegoĻ zwiĢzku.

Potencjalnie mogĢ one wywieraę wpþyw na ekosystem poprzez wpþyw na

funkcjonowanie organizmw lub zmianħ fizycznych wþaĻciwoĻci Ļrodowiska.

ZaleŇnoĻę miħdzy substancjĢ niebezpiecznĢ, Ļrodowiskiem a organizmem Ňywym

moŇna przedstawię schematycznie:

substancja

niebezpieczna

Ļrodowisko

naturalne

organizm

czþowieka

W 1975 r. powstaþa nowa dyscyplina naukowa Î ekotoksykologia Î z poþĢczenia

toksykologii i ekologii. Zajmuje siħ ona ocenĢ wpþywu substancji niebezpiecznych

na ekosystemy.

Przy ocenie zagroŇenia i porwnywaniu toksycznych wþaĻciwoĻci niebezpiecznych

substancji chemicznych, stworzono specjalne skale:

Dawka Ļmiertelna Î oznaczona skrtem LD (od ang. Lethal dose - lub þac. dosis

letalis skrt DL). WartoĻę LD oznacza dawkħ substancji niebezpiecznej, jaka

powoduje Ļmierę okreĻlonego procenta, okreĻlonego gatunku zwierzĢt po jej

wchþoniħciu. W katalogach wþasnoĻci toksycznych zwiĢzkw chemicznych stosuje

siħ oznaczenia typu:

LDX y (z)

gdzie:

X - oznacza ile zwierzĢt z prby 100 zwierzĢt testowych, ktrym podano danĢ iloĻę

zwiĢzku poniosþo Ļmierę,

y - oznacza gatunek zwierzĢt na ktrych przeprowadzano test,

z - oznacza sposb podawania zwiĢzku:

- (inh.) - wdychany (inhalated),

- (inj.) - wstrzykiwany (injected),

- (oral) podawany doustnie.

Dla przykþadu: LD100 mouse (inj.) - oznacza dawkħ, przy ktrej zdechþy wszystkie ze

100 testowych myszy, a zwiĢzek byþ im podawany przez wstrzykniħcie. WartoĻci

LD podaje siħ najczħĻciej w [g . kg -1 ] lub [mg . kg -1 ] masy ciaþa.

NajczħĻciej spotykanĢ wersjĢ w tej skali jest LD50 - oznacza takĢ dawkħ, przy

ktrej nastĢpiþa Ļmierę 50 ze 100 testowanych organizmw (np. szczurw), ktrym

podawano danĢ substancjħ chemicznĢ wszelkimi moŇliwymi drogami (najczħĻciej

doustnie).Z najbardziej znanych trucizn: arszenik ma LD50=20 mg/kg,

cyjanowodr ma LD50 = 1,5 mg/kg.

StħŇenie Ļmiertelne Î oznaczone skrtem LC (ang. Lethal concentration). WartoĻę

LC oznacza stħŇenie substancji we wdychanym powietrzu, jakie powoduje Ļmierę

okreĻlonego procenta, okreĻlonego gatunku zwierzĢt po okreĻlonym czasie

ekspozycji (wdychania):

LCX y

gdzie:

X - oznacza ile z prbki 100 zwierzĢt testowych, ktre wdychaþy dane stħŇenie

zwiĢzku, na skutek tego zdechþo,

y - oznacza gatunek zwierzĢt na ktrych przeprowadzano test.

Np: LC100 mouse - oznacza stħŇenie, przy ktrym zdechþy wszystkie ze 100

testowych myszy. WartoĻci LC podaje siħ najczħĻciej w [g . m -3 ] lub [mg . m -3 ]

wdychanego powietrza, ewentualnie w [ppm] lub [ppb].

ppm (ang. parts per million) - to przyjħty na Ļwiecie sposb wyraŇania stħŇenia

bardzo rozcieıczonych roztworw substancji chemicznych. StħŇenie to jest

pochodna uþamka molowego i okreĻla ile czĢsteczek zwiĢzku chemicznego

przypada na 1 milion czĢsteczek rozpuszczalnika (oglnie tzw. ámatrycyÑ), np.:

wody, powietrza.

W przypadku mieszanin gazw stħŇenie wyraŇone w ppm moŇe byę þatwo

przeliczone ze stħŇenia molowego poprzez pomnoŇenie tego ostatniego przez milion.

W przypadku roztworw ciekþych sytuacja siħ komplikuje, gdyŇ trzeba jeszcze wziĢę

pod uwagħ għstoĻę i masħ czĢsteczkowĢ rozpuszczalnika (matrycy).

NajwyŇsze dopuszczalne stħŇenie Î oznaczone skrtem NDS (np.: w Niemczech Î

MAK, Francji Î VMEùUSA - TLV). WartoĻę NDS oznacza wartoĻę ĻredniĢ

stħŇenia, ktrego oddziaþywanie na pracownika w ciĢgu 8-godzinnego dobowego

i przeciħtnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywnoĻci

zawodowej nie powinno spowodowaę ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz

w stanie zdrowia jego przyszþych pokoleı.

NajwyŇsze dopuszczalne stħŇenie chwilowe Î wartoĻę Ļrednia stħŇenia, ktra nie

powinna spowodowaę ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeŇeli

wystħpuje w Ļrodowisku pracy nie dþuŇej niŇ 15 minut i nie czħĻciej niŇ 2 razy

w czasie zmiany roboczej, w odstħpie czasu nie krtszym niŇ 1 godzina.

NajwyŇsze dopuszczalne stħŇenie puþapkowe (dawniej progowe) Î oznaczone

skrtem NDSP Î wartoĻę stħŇenia, ktra ze wzglħdu na zagroŇenie zdrowia lub

Ňycia pracownika nie moŇe byę w Ļrodowisku pracy przekroczona w Ňadnym

momencie.

W przypadku jednoczesnego naraŇenia ludzi na dziaþanie wielu substancji

niebezpiecznych ocenħ naraŇenia przeprowadza siħ zgodnie z zasadĢ

sumarycznego dziaþania toksycznego (tzw. dziaþania addytywnego) wg

nastħpujĢcego wzoru:

Ļr

...

Ļrn

NDS

Odstħpstwa dotyczĢ miħdzy innymi przypadkw potħgowania dziaþania

niebezpiecznego jednej substancji chemicznej przez drugĢ substancjħ wystħpujĢcĢ

jednoczeĻnie w Ļrodowisku Î tzw. synergizm dziaþania niebezpiecznego. Z uwagi

na olbrzymiĢ liczbħ moŇliwych kombinacji wieloskþadnikowych mieszanin

substancji chemicznych Î tzn. wariacji bez powtrzeı:

V n

(

−

np. liczba moŇliwych kombinacji dla dwch substancji (k = 2) spoĻrd stu (n = 100)

wynosi 9900, zaleca siħ stosowanie zasady sumarycznego dziaþania toksycznego.

ROZPORZġDZENIA I AKTY PRAWNE OBOWIġZUJġCE W POLSCE

( http://www.bp.edu.pl/good_practice/sipn.stm )

1. RozporzĢdzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Spoþecznej z dnia 11 wrzeĻnia 1996

r., Dz.U nr 121, poz. 571, wraz z pŅniejszymi zmianami w sprawie czynnikw

rakotwrczych w Ļrodowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia

pracownikw zawodowo naraŇonych na te czynniki

Û Wykaz substancji, czynnikw i procesw technologicznych o dziaþaniu

rakotwrczym i prawdopodobnie rakotwrczym, sposb ich rejestracji oraz

warunki sprawowania nadzoru nad stanem zdrowia pracownikw zawodowo

naraŇonych na ich dziaþanie.

2. RozporzĢdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoþecznej z dnia 29 listopada 2002 r.,

Dz. U. Nr 217, poz. 1833 w sprawie najwyŇszych dopuszczalnych stħŇeı

i natħŇeı czynnikw szkodliwych dla zdrowia w Ļrodowisku pracy.

Û Wykaz wartoĻci najwyŇszych dopuszczalnych stħŇeı czynnikw szkodliwych

(441 substancji chemicznych i 19 czynnikw pyþowych) dla zdrowia w

Ļrodowisku pracy.

3. RozporzĢdzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 wrzeĻnia 2003 r., Dz.U nr 171, poz.

1665, 1666 w sprawie kryteriw i sposobu klasyfikacji substancji i preparatw

chemicznych.

Û Kryteria klasyfikacji, wykaz substancji i preparatw chemicznych oraz rodzaj ich

zagroŇenia dla ludzi i Ļrodowiska.

DYREKTYWY WSPìLNOTY EUROPEJSKIEJ

( http://www.bp.edu.pl/good_practice/sipn.stm )

1. Dyrektywa 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 r. w sprawie zbliŇenia

przepisw ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszĢcych siħ do

klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych (Dz. Urz.

WE L 196 z 16.08.1967), wraz z jej kolejnymi nowelizacjami,

2. Dyrektywa 90/394/EWG z dnia 28 czerwca 1990 r. w sprawie ochrony

pracownikw przed zagroŇeniem dotyczĢcym naraŇenia na dziaþanie czynnikw

rakotwrczych podczas pracy (szsta dyrektywa szczegþowa w rozumieniu art.

16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 196 z 26.07.1990, z pŅn.

zm.),

3. Dyrektywa 91/322/EWG z dnia 29 maja 1991 r. w sprawie ustalenia

indykatywnych wartoĻci granicznych w wykonaniu dyrektywy 80/1107/EWG

w sprawie ochrony pracownikw przed ryzykiem zwiĢzanym z naraŇeniem na

dziaþanie czynnikw chemicznych, fizycznych i biologicznych w miejscu pracy

(Dz. Urz. WE L 177 z 05.07.1991),

4. Dyrektywa Rady 91/339/EWG z dnia 18 czerwca 1991 r. w sprawie

ujednolicenia ustaw, rozporzĢdzeı i przepisw administracyjnych paıstw

czþonkowskich dotyczĢcych ograniczeı w dopuszczaniu na rynek i uŇyciu

okreĻlonych substancji i preparatw niebezpiecznych,

5. Dyrektywa 92/85/EWG z dnia 19 paŅdziernika 1992 r. w sprawie wprowadzenia

Ļrodkw sþuŇĢcych wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeıstwa

i zdrowia pracownic w ciĢŇy, pracownic, ktre niedawno rodziþy i pracownic

karmiĢcych piersiĢ (dziesiĢta dyrektywa szczegþowa w rozumieniu art. 16 ust.

1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 348 z 28.11.1992),

6. Dyrektywa 94/33/WE z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osb

mþodych (Dz. Urz. WE L 216 z 20.08.1994),

7. Dyrektywa Wsplnoty Europejskiej z dnia 9 grudnia 1996 r., 96/82/WE, wraz

z pŅniejszymi zmianami w sprawie zarzĢdzania zagroŇeniami powaŇnymi

awariami z udziaþem substancji niebezpiecznych, zwanĢ DyrektywĢ Comah lub

DyrektywĢ Seveso II.

8. Dyrektywa 1999/92/WE z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych

wymagaı dotyczĢcych bezpieczeıstwa i ochrony zdrowia pracownikw

zatrudnionych na stanowiskach pracy, na ktrych moŇe wystĢpię atmosfera

wybuchowa (piħtnasta dyrektywa szczegþowa w rozumieniu art. 16 ust.

1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 23 z 28.01.2000),

9. Dyrektywa 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia

i bezpieczeıstwa pracownikw przed ryzykiem zwiĢzanym z czynnikami

chemicznymi w miejscu pracy (czternasta dyrektywa szczegþowa

w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 131

z 05.05.1998),

10. Dyrektywa 2000/39/WE z dnia 8 czerwca 2000 r. ustanawiajĢcej pierwszĢ listħ

indykatywnych wartoĻci granicznych naraŇenia na czynniki zewnħtrzne podczas

pracy - w zwiĢzku z wykonaniem dyrektywy Rady 98/24/WE w sprawie

ochrony zdrowia i bezpieczeıstwa pracownikw przed ryzykiem zwiĢzanym ze

Ļrodkami chemicznymi w miejscu pracy (Dz. Urz. WE L 142 z 16.06.2000),

11. Dyrektywa 2001/58/WE z dnia 27 lipca 2001 r. zmieniajĢcej po raz drugi

dyrektywħ 91/155/EWG okreĻlajĢcĢ i ustanawiajĢcĢ szczegþowe uzgodnienia

dotyczĢce systemu szczeglnych informacji o preparatach niebezpiecznych

w zwiĢzku z wykonaniem art. 14 dyrektywy 99/45/WE oraz odnoszĢca siħ do

substancji niebezpiecznych w zwiĢzku z wykonaniem art. 27 dyrektywy

67/548/EWG (karty charakterystyki) (Dz. Urz. WE L 212 z 07.08.2001),

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: