Prof. dr hab. med. Tadeusz Mika PODR�CZNIK DLA WYDZIA��W FIZJOTERAPII MEDYCZNYCH STUDI�W ZAWODOWYCH Wydanie II Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa � Copyright by Tadeusz Mika 1993, 1996 � Copyright by Pa�stwowy Zak�ad Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1993 � Copyright by Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996 Redaktor: Ewa Jaworska Redaktor techniczny: Franciszka Wyszomirska Korektor: El�bieta Michalska Projekt ok�adki i strony tytu�owej: Artur Lewandowski Podr�cznik dotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i dopuszczony do u�ytku szkolnego przez Ministra Zdrowia i Opieki Spo�ecznej Wszystkie prawa zastrze�one. Przedruk i reprodukcja w jakiejkolwiek postaci ca�o�ci b�d� cz�ci ksi��ki bez pisemnej zgody wydawcy s� zabronione. ISBN 83-200-2053-0 Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 1996 r. Wydanie II. Cieszy�ska Drukarnia Wydawnicza Cieszyn, ul. Pokoju 1 Zam. nr 727-k-96. Spis tre�ci Rys historyczny Rola medycyny fizykalnej i lecznictwa uzdrowiskowego w leczeniu, diagnostyce i rehabilitacji Czynniki fizyczne Mechanizm dzia�ania czynnik�w fizycznych Leczenie ciep�em i zimnem Ciep�olecznictwo W�a�ciwo�ci fizyczne energii cieplnej Wymiana ciep�a Regulacja cieplna organizmu Wp�yw ciep�a na organizm Zabiegi ciep�olecznicze �a�nia sucha szafkowa �a�nia sucha rzymska Sauna Zabiegi cieplne przy u�yciu parafiny Leczenie zimnem Wp�yw zimna na organizm Zimne zabiegi miejscowe Zimne ok�ady lub zawijania Ozi�bienie przy u�yciu ciek�ego chlorku etylu Zabiegi miejscowe przy u�yciu zimnego powietrza Og�lne zabiegi zimne Og�lna terapia zimnem Wodolecznictwo Wp�yw zabieg�w wodoleczniczych na ustr�j Wybrane zabiegi wodolecznicze 9 14 16 18 21 21 21 22 24 29 31 31 32 32 37 40 40 43 43 44 44 46 46 49 49 59 K�piele . . 59 P�k�piele 63 Natryski . . 64 Natryski specjalne 68 Wskazania i przeciwwskazania d o stosowania natrysk�w . . . . . 70 Polewania 70 Polewania cz�ciowe 71 Polewania ca�kowite 72 Zmywania . . 72 Nacierania . 72 Zawijanie . . . 73 Ok�ady . . . ' 73 P�ukania 75 Pierwsza pomoc w przypadku utoni�cia 76 �wiat�olecznictwo 77 Podstawy fizyczne i biologiczne 77 Promieniowanie podczerwone 80 Dzia�anie biologiczne promieniowania podczerwonego 81 Terapeutyczne promienniki podczerwieni 82 Lampy i urz�dzenia do na�wietla� promieniami podczerwonymi i widzialnymi . 84 Og�lne zasady obowi�zuj�ce >v na�wietlaniach promieniami podczerwonymi . 89 Promieniowanie nadfioletowe 90 Podzia� i w�a�ciwo�ci promieniowania nadfioletowego 90 Dzia�anie biologiczne i wp�yw promieniowania nadfioletowego na organizm ludzki . 92 Sztuczne �r�d�a promieni nadfioletowych 101 Terapeutyczne lampy kwarcowe 106 Nowoczesne metody terapii promieniowaniem nadfioletowym . . . . 112 Bakteriob�jcze lampy kwarcowe 116 Metodyka na�wietla� og�lnych i miejscowych 117 Zastosowanie promieni nadfioletowych w zapobieganiu i leczeniu . . . 125 Helioterapia 129 Biostymulacja promieniowaniem laserowym 133 Podstawy fizyczne 133 Dzia�anie biologiczne promieniowania laserowego 138 Wybrane wskazania i przeciwwskazania do stosowania promieniowania laserowego 140 Metodyka zabieg�w promieniowaniem laserowym ma�ej mocy 141 Terapeutyczna aparatura laserowa 143 Elektrolecznictwo 151 Pr�d sta�y . 151 Wp�yw pr�du sta�ego na organizm 151 Zabiegi elektrolecznicze przy u�yciu pr�du sta�ego 156 Galwanizacja 157 Jontoforeza 163 K�piele elektryczno-wodne 174 Pr�dy ma�ej cz�stotliwo�ci 179 Elektrostymulacja 184 Impulsy prostok�tne 191 Impulsy tr�jk�tne 192 Aparaty do elektrostymulacji 198 Aparat do leczenia pr�dem sta�ym i pr�dami impulsowymi ma�ej cz�stotliwo�ci Stymat S-100 198 Aparat do leczenia pr�dem sta�ym i pr�dami ma�ej cz�stotliwo�ci Stymat S-120 200 Elektrostymulator Myostim-2 201 Pr�d faradyczny 203 Pr�d ma�ej cz�stotliwo�ci w leczeniu pora�e� kurczowych 204 Metoda Hufschmidta 204 Metoda tonolizy 205 Aparaty do tonolizy 206 Elektrostymulacja czynno�ciowa 209 Przezsk�rna stymulacja elektryczna (TENS � transcutaneous electrical nerve stimulation) 213 Metoda eleklrostymulacji w skrzywieniach bocznych kr�gos�upa . . . . 215 Pr�dy diadynamiczne (DD), zwane inaczej pr�dami Bernarda 216 Aparat do leczenia pr�dami diadynamicznymi Diadynamic, typ DD6 . . 222 Aparat d o leczenia pr�dami diadynamicznymi Stymat S-200 . . . . 224 Aparat do leczenia pr�dami diadynamicznymi i ich modyfikacj� Isodynamic, typ DD8 226 Metodyka zabieg�w 228 Wybrane przyk�ady metodyki zabieg�w przy u�yciu pr�d�w diadynamicznych 230 Wskazania i przeciwwskazania do stosowania pr�d�w diadynamicznych . 233 Pr�dy �redniej cz�stotliwo�ci 239 Pr�dy interferencyjne (zwane r�wnie� pr�dami Nemeca) 240 Aparat do terapii pr�dami interferencyjnymi Interdyn ID 99 . . . . 246 Aparat d o terapii pr�dami interferencyjnymi Stymat S-300 . . . . 248 Pr�dy stereointerferencyjne 249 Modulowane pr�dy �redniej cz�stotliwo�ci 250 Aparaty do elektroterapii skojarzonej z oddzia�ywaniem mechanicznym . . 252 Zestaw do terapii skojarzonej � ultrad�wi�kami i pr�dami impulsowymi ma�ej cz�stotliwo�ci, typ DS-200 252 Intervac typ IV-0l 253 Zasady post�powania w wypadku pora�enia pr�dem elektrycznym i zasady bezpiecze�stwa obs�ugi urz�dze� elektroleczniczych 256 Elektrodiagnostyka 259 Metody stosowane w elektrodiagnostyce uk�adu nerwowo-mi�niowego . . . 259 Metody jako�ciowe 260 Metody ilo�ciowe 263 Pola elektromagnetyczne wielkiej cz�stotliwo�ci 270 Drgania elektromagnetyczne � ich istota i wytwarzanie 271 Dzia�anie drga� elektromagnetycznych na tkanki ustroju 280 Oddzia�ywanie na tkanki pr�du wielkiej cz�stotliwo�ci 281 Oddzia�ywanie na tkanki pola elektrycznego wielkiej cz�stotliwo�ci . . . 283 Oddzia�ywanie na tkanki pola magnetycznego wielkiej cz�stotliwo�ci . . . 287 Metody lecznicze 288 Arsonwalizacja 288 Diatermia kr�tkofalowa 290 Budowa, dzia�anie i obs�uga aparatu do diatermii kr�tkofalowej Diamat G-10 305 Terapia impulsowym polem magnetycznym wielkiej cz�stotliwo�ci . . . 310 Budowa, dzia�anie i obs�uga aparatu do terapii impulsowym polem magnetycznym wielkiej cz�stotliwo�ci Terapuls GS-200 310 Diatermia mikrofalowa 314 Aparat do diatermii mikrofalowej �ucz-58-1 322 Aparat do diatermii mikrofalowej Wo�na-2 324 Pola magnetyczne 325 Charakterystyka fizyczna pola magnetycznego 326 Dzia�anie biologiczne pola magnetycznego 329 Leczenie polami magnetycznymi 331 Impulsowe pole magnetyczne ma�ej cz�stotliwo�ci 332 Aparatura do magnetoterapii 334 Aparatura do leczenia zmiennym polem magnetycznym ma�ej cz�stotliwo�ci Ambit 2000 335 Ultrad�wi�ki 338 Podstawy fizyczne 338 Dzia�anie biologiczne ultrad�wi�k�w 345 Zmiany miejscowe (pierwotne) 345 Dzia�anie mechaniczne 345 Dzia�anie cieplne 346 Dzia�anie fizykochemiczne 346 Zmiany og�lne (wt�rne) 347 Dawkowanie ultrad�wi�k�w 348 Wskazania i przeciwwskazania d o stosowania ultrad�wi�k�w . . . . 350 Lecznicza aparatura ultrad�wi�kowa 353 Budowa, dzia�anie i obs�uga aparatu do terapii ultrad�wi�kowej Ultraton D-300 357 Budowa, dzia�anie i obs�uga aparatu do terapii ultrad�wi�kowej Ultraton D-200 359 Metodyka zabieg�w ultrad�wi�kowych 361 Metody leczniczego stosowania ultrad�wi�k�w 363 Wziewania 366 Aerozole 366 Lecznicze stosowanie aerozoli 368 Leki stosowane do wziewa� 369 Urz�dzenia do wziewa� 370 Higiena aparat�w do wziewa� oraz wymogi bezpiecze�stwa pracy . . . 374 Balneoterapia 376 Lecznicze wody mineralne 376 Podzia� i charakterystyka dzia�ania leczniczego w�d mineralnych . . . . 379 Wyst�powanie w�d leczniczych w Polsce 380 Borowina 381 K�piele w wodzie sztucznie mineralizowanej lub gazowanej 384 K�piele solankowe 384 K�piele kwasow�glowe 385 K�piele siarkowodorowe 386 Klimatologia 388 Poj�cie k l i m a t u i p o g o d y 388 E l e m e n t y k l i m a t y c z n e 389 C e c h y k l i m a t u Polski 396 L e c z n i c t w o uzdrowiskowe 400 W s k a z a n i a i p r z e c i w w s k a z a n i a d o leczenia u z d r o w i s k o w e g o . . . . 404 Rys historyczny Historia fizykoterapii i balneoterapii si�ga zamierzch�ej przesz�o�ci, w kt�rej cz�owiek, poszukuj�c w otaczaj�cej go przyrodzie �rodk�w lecz�cych choroby, odkry� leczniczy wp�yw ciep�a, zimna, promieniowania s�onecznego i w�d mineralnych. Instynkt oraz obserwacja �wiata zwierz�cego wytycza�y drogi prymitywnego, lecz skutecznego post�powania leczniczego. Leczniczy wp�yw ciep�a oraz promieni s�onecznych stanowi� zapewne g��wn� podstaw� do utrwalenia si� powszechnego u lud�w staro�ytnych kultu ognia i s�o�ca. Jak g��boko zakorzenione w �wiadomo�ci tych lud�w by�o przekonanie o zale�no�ci stanu zdrowia od s�o�ca, �wiadczy mitologia grecka, wed�ug kt�rej Asklepios, b�g sztuki lekarskiej, zwany w Rzymie Eskulapem, by� synem Apollina � boga s�o�ca. Wykorzystywanie przez cz�owieka od niepami�tnych czas�w leczniczego wp�ywu wody znajduje sw�j wyraz u r�nych lud�w w przetrwa�ych do dnia dzisiejszego obrz�dach i zwyczajach rytualnych, b�d�cych echem dawnych, zapomnianych metod leczniczych. �wiadcz� o tym r�wnie� zapisy w staro�ytnych ksi�gach Hindus�w, Egipcjan i narod�w Bliskiego Wschodu. Kolebk� nowocze�nie poj�tej fizykoterapii i balneoterapii s� ziemie basenu Morza �r�dziemnego. Ludy Egiptu, Bliskiego Wschodu, Grecy i Rzymianie przyk�adali du�� wag� do leczniczego wp�ywu naturalnych, fizycznych bod�c�w przyrody. Dowodem tego s� opracowane naukowo przez znanych lekarzy staro�ytno�ci, takich jak Hipokrates (460-380 p.n.Ch.) czy Asklepiades z Bitynii (120-56 p.n.Ch.), metody leczniczego wykorzystania �wiat�a s�onecznego i wody. Rzymianom zawdzi�cza si� stworzenie podwalin lecznictwa uzdrowiskowego, a wiele wykorzyst...
ptasiakasia