38. USTRÓJ POLITYCZNY POLSKI W DOBIE ROZDROBNIENIA FEUDALNEGO
Państwo polskie w XIII w. składało się w zaszadzie z wielu od siebie wzajemnie niezależnyh państewek. Władza zwierzchniapryncepsa pzrestała praktycznie istnieć już za Kazimierza Sprawiedliwego.
Z chwilą powstania księstw dzielnicowych poszczególni książęta powoływali osobnych wojewodów oraz niższych urzędników. Każdy też dwór książęcy posiadał na swoje potrzeby kanclerza, który zajmował się wystawianiem dokumentów w imieniu panującego. Kanclerzem z reguły był dostojnik kościelny. Powstanie kancelarii miało duże znaczenie dla usprawnienia administracji i zwiększenia pewności stosunków prawnych.
Do końca XII w. zasade że książe może mieć tylko jednego wojewodę, komornika i podkomorzego itp., a w wypadku połączenia dwóch dzielnic urzędy te również ulegały połączeniu. Od początku XIII w. tendencja do utrzymywania odrębnych urzędów i samodzielnych administracji dzielnic.
W XIII w. osobno w każdej dzielnicy odbywały się wiece . W wiecu dzielnicowym brali udział wyżsi urzędnicy książęcy i biskup, atakze mogli inni możni panowie. Na iwece zwane uroczystymi i generalnymi przybywała ludność, która była obecna przy sądach sprawowanych przez księcia na wiecu i której ogłaszano postanowienia zapadłe na wiecu. Na wiecach dyskutowano z księciem o wojnie i pokoju, nowych prawach a także elekcji nowego księcia.
W każdym księstwie powstał odrębny skarb dzielnicowy, tworzyły się miejscowe zarządy dóbr książęcych. W każdej dzielnicy powstawały urzędy skarbnika i podskarbiego. Lokalny zarząd dobrami sprawowali miejscowi zastępcy – włodarze. Nad nimi stali komornicy.
Dochody księstwa składały się z różnego rodzaju usług wykonywanych przez ludność, z danin w naturze i przychodów pieniężnych. We wszystkich dzielnicach zaczynają powstawać zaczątki pieniężnego skarbu książęcego (zmiana świadczeń państwowych w naturze na pieniężne), na które składały się uiszczane w pieniądzach dochody z ceł, opłat targowych, karczm, wpływy z mennicy, podatków, kar sądowych, dochody z dóbr książęcych i regaliów. Poczatkowo książęta dzielnicowi bili monetę o jednolitym stemplu, po 1180 książęta zaczęli bić monetę wyłacznie wlasnym stęplem.
W każdym ksiestwie powstał odrębny system urzędniczy – urzędy dworskie na czele z palatynem (wojewodą). W ich skład wchodzili: kanclerze, stolnicy, cześnicy, podkomorzowie, miecznicy, podskarbiowie.
Najważniejszym urzędem administracji terytorialnej był kasztelan, którego zastępcą był wojski.
zabmar