Treść - Moduł 6.pdf - Socjologia ogólna - sylwia22886

Kultura

Wstęp

1. Socjologiczne rozumienie kultury

1.1. Społeczny wymiar kultury

1.2. Główne podejścia w socjologicznych badaniach nad kulturą

1.3. Deﬁnicjekultury

2. Wymiary kultury

3. Kultura elitarna (kultura wyższa)

4. Kultura narodowa

4.1. Wartości centralne w kulturze narodowej

4.2. Treść centrum kultury polskiej

5. Kultura ludowa

6. Kultura masowa

6.1. Kultura wysoka a kultura masowa

6.2. Kultura popularna

6.3. Homogenizacja kultury masowej

6.4. Reklama a kultura masowa

7. Globalizacja kultury

Bibliograﬁa

Wstęp

Moduł szósty poświęcony jest w całości zagadnieniom kultury współczesnych spo-

łeczeństw, zwłaszcza postindustrialnych. Przedstawia socjologiczny punkt widze-

nia w badaniach nad kulturą, prezentuje różne aspekty, cechy i typy kultur — od

tradycyjnych form, takich jak: kultura elitarna, ludowa, narodowa — po nowe

oblicza i wymiary kultury — kulturę masową i popularną — aż do zjawiska globa-

lizacji kultury.

1. Socjologiczne rozumienie kultury

1.1. Społeczny wymiar kultury

Kultura bywa niekiedy przeciwstawiana naturze, zwłaszcza w ujęciu antropologicz-

nym, gdzie jest rozumiana jako działania rozumnego i wolnego człowieka. W od-

różnieniu od natury, wszystko co człowiek czyni i w czym się wyraża, jest kulturą.

Jest to jedno z najbardziej ogólnych sposobów formułowania tego pojęcia.

Kultura jest tworem zbiorowym, nie indywidualnym. Powstaje i rozwĳasię w wy-

niku kontaktów między osobami przekazującymi sobie informacje i uczącymi się

od siebie nawzajem, jak reagować i zachowywać się w różnych okolicznościach.

Pojedynczy człowiek może wnieść znaczny wkład w tworzenie kultury, ale to, co

sam wymyśli i wytworzy, stanie się częścią kultury dopiero wtedy, gdy zostanie

przejęte przez innych i wprowadzone w obieg społeczny. Kultura jest zatem two-

rem społecznym, tworzonym i przekształcanym w czasie.

Kultura — paradoksalnie — jednocześnie ogranicza i poszerza ludzką wolność.

Ludzie nie zawsze mogą robić to, co chcą, ogranicza ich chociażby prawo — także

wynalazek kultury. Mimo ograniczeń, kultura sprzyja wolności, wyzwala jednost-

kę od dyktatu instynktu, pozwala na dokonywanie wolnych wyborów w różnych

sytuacjach, wreszcie — wyzwala od przymusu ciągłego odkrywania wszystkich

niezbędnych aspektów życia społecznego. Nie musimy tworzyć języka, którym

chcemy się porozumiewać, ani wytwarzać niezliczonych rzeczy i idei, które są po-

trzebne do życia w społeczeństwie. Codziennie wykonujemy rutynowe czynności

i posługujemy się produktami kultury przekazanymi przez poprzednie pokolenia.

Treścią kultury są wartości, wyrastające z nich wzory zachowań i normy oraz sank-

cje zapewniające ich przestrzeganie (Szacka, 2003: 86).

Pojęcie kultury odnosi się do swoistych sposobów życia wszystkich społeczności:

od rodziny do ludzkości. Wszelkie grupy społeczne wytwarzają, mniej lub bardziej

złożoną, własną kulturę grupową.

Kulturę można rozumieć w sposób:

— atrybutywny — kultura jest rozumiana jako cecha stała, atrybut ludzkości jako

całości lub jednostki jako przedstawiciela gatunku,

— dystrybutywny — jako zbiór cech przysługujących określonej zbiorowości spo-

łecznej (Filipiak, 1996: 21).

1.2. Główne podejścia w socjologicznych badaniach nad kulturą

Ze względu na ogromną liczbę określeń i opisów kultury nagromadzonych przez

nauki społeczne, w latach 50. XX w. dwaj badacze amerykańscy — Alfred Kroeber

i Clyde Kluckhohn dokonali przeglądu wszystkich dotychczasowych określeń kul-

tury i usystematyzowali je w sześć typów deﬁnicji:opisowo-wyliczające, historycz-

ne, normatywne, psychologiczne, strukturalne i genetyczne.

Z pierwszego ujęcia pochodzi często stosowana deﬁnicjakulturyEdwardaTylora,

według której kultura, czyli cywilizacja, jest to złożona całość, obejmująca wiedzę,

wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte

przez ludzi jako członków społeczeństwa (Kłoskowska, 1980: 21).

Chociaż nie jest to deﬁnicjaogólnie przyjęta, a nawet spotkała się z krytyką, cha-

rakteryzuje ona jedno z trzech głównych podejść badawczych do zagadnień kultu-

ry, określające kulturę jako zbiór oryginalnych elementów — czyli spe-

cyﬁcznychdlakulturydanejspołeczności, takich jak jej język, wierzenia, obrzędy

i zwyczaje, teksty literackie, przedmioty, budowle i inne wytwory kulturowe.

Drugie podejście badawcze do zagadnień kultury traktuje kulturę jako system

elementów i ich powiązań. Od lat 30. XX w. w badaniach nad kulturą

dominuje takie jej ujęcie, nazywane podejściem systemowym lub strukturalnym.

W każdym systemie kultury wyróżnia się cztery kategorie elementów: material-

no-technicze, społeczne, ideologiczne i psychiczne (dotyczące uczuć i postaw). Są

one powiązane w taki sposób, że tworzą harmonĳną i swoistą całość, a zatem kul-

tura jakiegoś społeczeństwa to coś więcej aniżeli zwykła suma wytworów i cech

osobowych. Istotne są zależności, relacje między nimi, odrębny dla każdego społe-

czeństwa ład kulturowy.

Trzecie podejście badawcze do kultury doszukuje się znaczeń, czyli sensów kul-

tury grupy, społeczeństwa. Ono także ujmuje kulturę jako system powiązań ele-

mentów, ale uważa, że najistotniejszym zjawiskiem tych powiązań jest fakt, że na-

dają one znaczenie poszczególnym elementom oraz ich zespołom. Właśnie powią-

zania decydują o tym, że choć w wielu kulturach występują identyczne elementy,

to znaczą one co innego, wywołują odmienne przeżycia, pobudzają do odmiennych

zachowań.

Każde społeczeństwo tworzy sobie właściwy system znaków, który jest w pełni

zrozumiały tylko dla jego członków i służy międzyosobowej komunikacji. Dla osób

spoza tego społeczeństwa nawet przedmioty i czynności odgrywające w nim ważną

rolę mogą nie mieć żadnego znaczenia lub mogą być tylko częściowo zrozumiałe

(np. polski obrzęd łamania się opłatkiem w Wigilię Bożego Narodzenia).

To ostatnie podejście w badaniach nad kulturą nosi nazwę semiotycznego (znacze-

niowego lub humanistycznego). Za jego prekursora uważany jest Florian Znaniec-

ki, który podkreślał, że elementy kulturowe należy badać tak, jak są rozumiane

i jaka rolę odgrywają w motywowaniu ludzkich działań, a więc jak jawią się one

samym uczestnikom danej sytuacji społecznej (Dyczewski, 1995: 35–40).

1.3. Deﬁnicjekultury

Rozliczne podejścia badawcze do problematyki kultury i wynikające z nich różne

deﬁnicjepojęcia kultury w najbardziej zwięzłej, słownikowej formule sprowadzane

są do trzech określeń:

— w najszerszym znaczeniu — kultura to ogół materialnych i niematerialnych wy-

tworów człowieka, wszystko to, co nie powstało na drodze naturalnej, ale jest

rezultatem działań ludzi, dzięki swoistym biologicznym i społecznym cechom

gatunku ludzkiego i warunkom jego bytu,

— w węższym znaczeniu — kultura to system wyuczonych i przekazywanych przez

transmisję międzypokoleniową zobiektywizowanych wartości, norm, wzorów

zachowań, idei oraz wierzeń, wyrażających się zarówno w materialnych, jak

i niematerialnych wytworach, wspólnych dla danej zbiorowości społecznej na

pewnym etapie jej historycznego rozwoju, wytworzonych w toku współżycia

i współdziałania ludzi,

— w najwęższym znaczeniu — kultura to system trwałych autotelicznych wartości

duchowych, związanych ze sztuką, nauką, religią czy ﬁlozoﬁą, tworzonych bez-

interesownie, dla nich samych, ze względu na „cele wyższe”, a nie dla realizacji

potrzeb materialnych (Olechnicki, Załęcki, 2000: 106).

Treść - Moduł 6.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: