OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA
KARTA PRAW PODSTAWOWYCH
Traktat z Amsterdamu zmieniający traktat o UE z 1997r. – Unia opiera się na zasadzie
Traktaty ustanawiające Wspólnotę Europejską.
W 1999r. spotkanie Rady Europejskiej w Kolonii, gdzie zrodziła się potrzeba sformułowania takiej karty, która zawierałaby najbardziej podstawowe prawa człowieka, którymi mogłyby się kierować państwa unijne.
Październik 2000r – opracowano kartę
Grudzień 2000r. – proklamowano Kartę w Nicei
Karta Praw Podstawowych opiera się na:
· Konwencjach i Deklaracjach Rady Europejskiej
· Konstytucyjnych tradycjach państw członkowskich
· Zobowiązaniach międzynarodowych państw członkowskich
· Orzecznictwie trybunału
· Traktatach unijnych
· Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
Brak odesłania do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
Katalog praw:
· Godność
· Prawo do życia (każdy ma prawo do życia, nikt nie może być poddany skazany na karę śmierci ani poddany jej wykonaniu)
· Prawo do integralności osoby ludzkiej
· Zakaz tortur
· Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
· Prawo do wolności bezpieczeństwa
· Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego
· Prawo do ochrony danych osobowych
· Prawo do zawarcia małżeństwa i złożenia rodziny
· Wolność myśli, sumienia i wyznania
· Prawo do wyrażania opinii i uzyskiwania informacji
· Prawo do stowarzyszania i zgromadzeń
· Prawo do sztuki i badań naukowych
· Prawo do nauki
· Wolność wyboru zawodu
· Wolność podejmowania pracy
· Wolność prowadzenia działalności gospodarczej
· Prawo własności
· Prawo do azylu
· Równość kobiet i mężczyzn
· Nie dyskryminacja
· Poszanowanie zróżnicowania religijnego, językowego, kulturowego
· Prawa dziecka, osób starszych, pracownicze
· Prawo do zabezpieczenia społecznego
· Integracja osób niepełnosprawnych
· Prawo do ochrony zdrowia
· Prawo do ochrony środowiska
· Ochrona praw konsumentów
· Prawo do głosowania i kandydowania do parlamentu europejskiego
· Prawo do dobrej administracji
· Prawo dostępu do dokumentów wspólnoty
· Prawo petycji do Parlamentu Europejskiego
· Prawo do zwracania się do Rzecznika Praw Obywatelskich UE
· Prawo swobodnego poruszania się na terytorium na terytorium państw członkowskich i zamieszkiwania na terytorium UE
· Opieka dyplomatyczna i konsularna w państwach trzecich przez placówki państw członkowskich
· Prawo do rzetelnego procesu sadowego
· Prawo do obrony
· Zasada domniemania niewinności
· Zakaz retroakcji (prawo nie działa wstecz)
Struktura Karty Praw Podstawowych (organizacja tekstu)
Rozdział I – Godność
Rozdział II – wolność
Rozdział III – Równość
Rozdział IV – Solidarność (prawa ekonomiczne, społeczne, ochrona środowiska)
Rozdział V – Obywatelstwo (relacje obywatela UE z organami)
Rozdział VI – wymiar sprawiedliwości
Rozdział VII – postanowienia końcowe
Charakter karty:
· Adresatami są obywatele UE
· Nie ma charakteru prawnie wiążącego dla sądów krajowych (będzie miała charakter taki, jeżeli wejdzie w życie Traktat Lizboński z 13 grudnia 2007r, który nie jest jeszcze ratyfikowany przez Polskę)
Pozytywy:
· Walor kompleksowości karty (zbiór wszystkich ważnych praw człowieka w jednym dokumencie)
· Rozszerzono listę kryteriów na podstawie których zakazuje się dyskryminacji
OGÓLNE ZASADY PRAWA CZŁOWIEKA
Zasada godności:
Godność :
a) jako cecha osobowa – jest to cecha istotowo ludzka przysługująca każdemu człowiekowi i tylko człowiekowi
b) jako godność osobista – pozycja człowieka w rodzinie, w pracy, w środowisku
§ wyrażona w preambule – stwierdza się istnienie przyrodzonej godności człowieka
§ Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych
§ godność nie może być ograniczona
§ Karta Praw Podstawowych mówi, że godność musi być szanowana i chroniona
Zasada równości
§ Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. – równość obywateli wobec prawa
§ Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny – zasada niedyskryminacji
§ Wszyscy są równi wobec prawa, ale nie wszyscy mają takie same prawa
§ Uprzywilejowanie wyrównawcze – odnosi się tylko do kobiet, aby wyrównać ich sytuację
§ Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.
§ Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.
Zasada wolności
§ Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.
§ Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
§ Brak osobistego zniewolenia (więzienie, niewolnictwo)
§ Brak ograniczenia ze strony władz ( wolność wypowiedzi, zgromadzeń) lub innych jednostek (szef, szkoła, bank)
§ Możliwość wyboru
§ Wolność od (od czegoś)- brak przymusu,
§ Wolność do – wolność do udziału w życiu politycznym
Zasada Powszechności (uniwersalizm praw człowieka)
· Czynniki terytorialne, czasowe, kryterium podmiotowe (prawa człowieka przysługują każdemu człowiekowi (istocie ludzkiej) niezależnie od fazy rozwoju człowieka (istoty ludzkiej) zawsze i wszędzie
Zasada subsydiarności (pomocniczości)
· Obowiązek wykorzystania drogi krajowej do rozwiązania problemu i dopiero potem można sięgać do struktur międzynarodowych
· Zawarta w preambule Konstytucji
· Art. 79 mówi o Skardze konstytucyjnej
· Art. 35 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
Zasada proporcjonalności
· Ograniczenia w zakresie korzystania z praw i wolności
· Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
Zasada rzetelności i skuteczności – prawa człowieka nie tylko muszą być napisane, ale rzeczywistość musi odzwierciedlać te prawa
PRAWA DZIECKA
Prawa dziecka – typ praw człowieka, wyodrębniony ze względu na niedojrzałość dziecka pod względem psychiczny, fizyczny, moralnym, społecznym i emocjonalnym
Robert Owen – 1805r. Children Act (chciał zakazać pracy dzieci)
Deklaracja Praw Dziecka Ligii Narodów – 1924r. (pierwszy akt prawny o charakterze uniwersalnym, ustanawia standard specjalny ochrony praw dziecka)
1959r. ONZ- owska Deklaracja Ochrony Praw Dziecka
· Idea równości praw dzieci
· Prawo dzieci do opieki lekarskiej
· Prawo do nauki na etapie szkoły podstawowej
· Prawo do ochrony przed okrucieństwem i wyzyskiwaniem
Konwencja o Prawach Dziecka – 20 listopad 1989r. ( polska inicjatywa; ratyfikowała ją Polska 7 lipca 1991r.) (przedstawił ją na forum ONZ prof. Adam Łopatka); podpisała ją największa liczba państw. Nazywana jest międzynarodową Konstytucją praw dzieci.
Art. 72.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.
2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.
3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.
4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.
Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka – 6 stycznia 200r.
· Powołuje Rzecznika Praw Dziecka, aby stał na straży praw dzieci określonych w konwencji, konstytucji oraz innych ustawach
· Prawo do życia i do ochrony zdrowia
· Prawo do wychowania w rodzinie
· Prawo do godziwych warunków socjalnych
· Prawo do ochrony przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, zaniedbaniem i każdym innym złym traktowaniem
· Prawa dzieci niepełnosprawnych
Zasady, jakimi kieruje się Rzecznik Praw Dziecka:
· Zasada równości (ochrona każdego dziecka)
· Dobra dziecka
· Poszanowanie odpowiedzialności praw i obowiązków obojga rodziców za rozwój i wychowanie dziecka
· Musi przestrzegać zasady, że rodzina jest naturalnym środowiskiem rozwoju
Uprawnienia Rzecznik Praw Dziecka:
a) Sygnalizacyjne – Rzecznik może przedstawić swoje własne oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony praw dziecka oraz usprawnienia trybu załatwienia sprawy
b) Kontrolne – Rzecznik ma prawo dostępu do akt zawierających dane personalne; może domagać się złożenia wyjaśnień i udzielenia niezbędnych informacji;
c) Inicjatywne - może wystąpić do organów, które mają inicjatywę ustawodawczą o podjęcie takiej ustawy
d) Procesowe – ustawa z 23 października 2008r, weszła w życie 18 grudnia 2008r. – wprowadziła szereg zmian procesowych dotyczących Rzecznika Praw Dziecka
· Prawo do występowania w procesach administracyjnych, cywilnych i rodzinnych na takich samych zasadach jak ma prokurator
· Może zażądać od prokuratora wszczęcia sprawy o każde przestępstwo
Może zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich o podjęcie działania, a ten musi podjąć.
gosicka