GRUPY I ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE
1. Interakcja społeczna to wzajemne oddziaływanie na siebie uczestników wymiany (partnerów). Powoduje ona komunikowanie się z innymi, co oznacza proces przekazywania informacji, idei, postaw i stanów psychicznych. Interakcje podejmowane są zawsze w jakimś celu i skierowane ku innym ludziom. Przykłady: rozmowa, list, faks, rozmowa telefoniczna itp.
2. Stereotyp to generalizacja oparta na wiedzy potocznej, która przypisuje pewne cechy wszystkim członkom danej zbiorowości.
3. Komunikacja dzieli się na werbalną i niewerbalną. Systemy komunikacji niewerbalnej to: język ciała, parajęzyk (ton, tempo głosu), dystans w przestrzeni fizycznej, dotyk, artefakty (wszystko, co informuje innych o naszym statusie społ., wieku, zawodzie, itp.).
4. Przestrzeń osobistą dzielimy na sferę intymną, osobistą, społeczną i publiczną.
5. Rola społeczna to zbiór zachowań, postaw, zobowiązań i przywilejów, jakich ludzie oczekują od człowieka zajmującego określony status społeczny.
6. Negocjowanie interakcji to wzajemne dostosowywanie działań, zdefiniowanie sytuacji.
7. Ogół stosunków z innymi ludźmi dzielimy na :
a) sferę współżycia - kontakty przelotowe, anonimowe, bez wzajemnych oczekiwań
b) sfera ekspansji - kontakty za pośrednictwem instytucji społecznych, pragnienia i interesy, partnerzy w określonych rolach społecznych, mają moc społeczną, mogą wywrzeć wpływ, uzyskać przewagę, wybierają strategię postępowania
c) sfera dyskursu - kontakty o charakterze osobowym, cel: osiągnięcie porozumienia wymiana przekonań, informacji, uzgadnianie wartości
8. Wyznaczniki grupy społecznej: kryterium obiektywne (członkowie grupy pozostają w "ustalonych stosunkach społecznych”), kryterium subiektywne (członkowie "uważają się za grupę”), kryterium subiektywne (jednostki uważane są przez innych za członków grupy). Uczestnictwo w grupie i jej struktura mają charakter dynamiczny. Grupa społeczna to taki zbiór ludzi, między którymi zaistniała chociaż na krótko więź społeczna.
9. Środowisko społeczne tworzone jest przez ogół jednostek, kręgów (np. krąg sąsiedzki), grup i innych zbiorowości. W znaczeniu subiektywnym jest wyróżniane ze względu na kontakty społ. jednostki, w znaczeniu obiektywnym jest to zbiorowość lub kategoria społeczna.
10. Według stanowiska realistycznego grupa społeczna ma charakter pozaindywidualny i ponadjednostkowy. Stanowisko nominalistyczne uznaje, że w świecie społ. istnieją tylko jednostki ludzkie, a grupa może być tworem wyobrażonym "fikcją ludzkiego umysłu”.
11. Istnieje dwa rodzaje członkostwa w grupie: realne (faktyczny udział) i ideologiczne (np. tytuł honorowy).
12. Grupa społ. określa wzory postępowania wobec siebie, grupy i innych. Dąży do ciągłości i trwałości, pielęgnuje tradycję. Wytwarza poczucie solidarności z grupą. Ma ośrodek skupienia grupy: przestrzeń, wartości, symbole, idee. Dąży do realizacji określonych celów i zadań. Ma organizację wewnętrzną - strukturę. Każda jednostka ma w obrębie grupy formalnie lub nie określoną pozycję.
13. Socjometria bada więzi emocjonalne w grupie, wykrywa istnienie przywódcy. W grupie mogą też istnieć różne typy struktur komunikowania się: obręcz (brak przywódcy), łańcuch, Y, koło (silny przywódca).
14. Trzy style kierowania grupą:
a) autorytarny - całość władzy i odpowiedzialności u przywódcy, porządek, brak indyw. inicjatywy
b) demokratyczny - delegacja władzy, pobudzanie uczestnictwa, długie procedury decyzyjne
c) leseferystyczny - brak przywództwa, brak kontroli, grupa dryfuje w nieokreślonym kierunku
15. Istnieje 5 typów władzy społ.: władza nagradzania i przymusu, eksperta, odniesienia, legalna.
16. Konformista - członek grupy zachowujący się zgodnie ze standardami, co jest oceniane jako wartościowe. Dewiant - członek, którego zachowanie nie jest szczególnie cenne; grupa naciska na zmianę zachowania.
17. Grupy społ. można dzielić ze względu: na liczebność na duże i małe, strukturę grupy na duże - złożona struktura i małe - prosta, więź społeczną na pierwotne (rodzina, sąsiedzi) i wtórne (izolacja członków, anonimowość). Stosunki w grupie mogą być spontaniczne bądź formalne. Nieraz w ramach grup formalnych tworzą się nieformalne (kliki, sitwy) utrudniające ich funkcjonowanie. Ze względu na trudność wejścia do grupy wyróżniamy inkluzywne i ekskluzywne, trwałości na krótkotrwałe i trwałe (rodzina).
18. Wydziela się też wspólnotę (wcześniejsza postać) i zrzeszenie (powstaje na podłożu wspólnoty). Wspólnota - brak ścisłych ograniczeń, nie ogranicza się do jednej dziedziny, zasada współżycia. Zrzeszenie - łączy na płaszczyźnie określonych zainteresowań, są to grupy wyspecjalizowane.
19. Istnieją grupy odniesienia normatywne (dostarczają wzorów zachowań, wartości) i porównawcze (układ odniesienia, względem którego się oceniamy). Ich funkcję mogą też pełnić "osoby odniesienia”.
20. Masy społeczne (np. tłumy, zbiegowiska, publiczność) to duże skupienia ludzi anonimowych, znajdujących się w podobnej sytuacji, w których styczności między ludźmi nie mają charakteru osobowego. Tłum aktywizuje się i wyłania przywódcę; dużą rolę grają emocje, jednostki zachowują się inaczej niż zwykle; brak żadnych form kontroli. Zbiegowisko, gdy zdarzy się coś nadzwyczajnego.
21. Rodzaje tłumów: agresywny (atakuje jednostkę, zbiorowość lub instytucję społeczną), uciekający (rządzi strach i instynkt samozachowawczy; katastrofa lub wojna), nabywający, rabujący (głód, klęski żywiołowe, zamieszki), demonstrujący (wskutek działań organizatorów, którzy muszą go kontrolować).
22. Rodzaje publiczności: skupiona (audytorium) lub rozproszona (radiowa, telewizyjna, itp.). Publiczność wyraża zbiorowe sądy, wspólne stanowisko (opinia publiczna).
23. Społeczeństwo to najbardziej wszechstronna i złożona struktura społeczna współczesnego świata. To mechanizm umożliwiający adaptację do warunków środowiska. Jego członkowie mają wspólne interesy, cele i przestrzegają pewnych zasad, które wyraża kultura danego społeczeństwa. Najważniejsze podsystemy społeczeństwa to gospodarka, polityka i kultura. Formą organizacyjną społeczeństw są państwa narodowe.
24. Typy społeczeństw:
a) myśliwskie i zbierackie - najstarsze formy życia społ., obecnie niektóre plemiona w dżungli amazońskiej, na pustyniach Australii, nie zaawansowana gospodarka i podział pracy, silne więzy pokrewieństwa, niewielkie skupiska,
b) pre-rolnicze - ogrodnicze, osadnicze, wielkie domostwa, specjalizacja ról społecznych, podstawy do kształtowania się systemu stratyfikacji, np. Indianie Yanomamo z Brazylii
c) pasterskie - środki z hodowli, handel, grupy koczownicze, stratyfikacja i przywództwo, więzy pokrewieństwa i początki specjalizacji zawodowej, np. Mongołowie czy Tatarzy w przeszłości
d) rolnicze - siła pociągowa przy uprawie ziemi i systemy nawadniające; wymiana i handel, osadnictwo osiadłe: miasta i wsie, klasa wyzyskiwana - chłopi, podział pracy, armia, instytucje polityczne i religijne, władza w rękach dziedzicznych monarchów, np. Polska Jagiellonów
e) przemysłowe - w wyniku rewolucji przemysłowej, masowa produkcja i rozwinięta wymiana rynkowa, specjalizacja funkcji, większość ludzi w miastach, ograniczone funkcje rodziny, instytucje społeczne, procesy urbanizacji, oświata i wykształcenie, nauka i technika, wielkie miasta, zwiększenie uczestnictwa w życiu politycznym
f) postindustrialne - wzrost zatrudnienia w sferze usług, komputeryzacja wielu prac, powszechne wykorzystanie wiedzy i informacji, nowe kategorie zawodowe i nowe formy organizacji pracy.
gosicka