strategia lizbońska.pdf

NiniejszyartykułukazałsięwGazecieBankowejNr4/2005i5/2005

S TRATEGIA L IZBOŃSKA – ZAŁOśENIAIICHREALIZACJA

1. DlaczegoStrategiaLizbońska?

Pół wieku realizacji idei integracji europejskiej przyniosło państwom członkowskim

niekwestionowanekorzyści:pokojowewspółŜyciemiędzynarodami,sukcesy gospodarcze,

dobrobyt i bezpieczeństwo socjalne. Ziściły się marzenia załoŜycieli Europy: Schumanna,

Adeanuera, Monneta, de Gasperi. Mechanizm rozwojowy i integracyjny Europy staje się

jednak coraz słabszy. „Tęsknota za trwałym pokojem była wystarczająco silną inspiracją

budowyeuropejskiejjedności–wspólnot,takŜegospodarczej.JednakdziśrównieŜtaidea

wyblakłaiutraciłasiłęprzyciągania” 1 .Nowewyzwaniazewnętrznezwiązanezglobalizacją

wspieraną przez nowe technologie informatyczne i telekomunikacyjne oraz rosnącą

konkurencjąinnychgospodarekświatowychwszczególnościStanówZjednoczonychiAzji,a

takŜe pojawienie się strukturalnych barier wewnętrznych hamujących wzrost gospodarczy

stanowiąpowaŜnezagroŜeniedladalszegopomyślnegorozwojuEuropy.

StrategiaLizbońskapróbujedaćodpowiedźnatewyzwania,mawzałoŜeniuprzezwycięŜyć

strukturalnebarierywewnętrzneispowodować,Ŝe„UniaEuropejskastaniesięnajbardziej

konkurencyjnąidynamiczną,opartąnawiedzygospodarkąnaświecie,zdolnądotrwałego

rozwoju,tworzącąwiększąliczbęlepszychmiejscpracyorazcharakteryzującąsięwiększą

spójnościąspołeczną”.CeltenUniaEuropejskamawzałoŜeniuosiągnąćdo2010roku.

Strategia Lizbońska została zaakceptowana i przyjęta do realizacji przez przywódców

piętnastupaństwczłonkowskichnaszczyciewLizboniewmarcu2000roku.Ojejkształcie

zadecydowały głównie trzy trendy wyraźnie widoczne w ostatnich dwóch dekadach XX

wieku:

zwiększającysiędystansdzielącyEuropęodStanówZjednoczonychwwielusferach,aw

szczególności w poziomie Ŝycia, dynamice rozwoju gospodarczego, badaniach

naukowych,atakŜesilemilitarnej;

dynamiczny rozwój przedsiębiorczości opartej na nowoczesnej technologii, w tym

internetowejioptymizmzwiązanyztzw.nowąekonomią;

prognozowane dramatyczne zmiany demograficzne w krajach Unii Europejskiej,

wynikającezestarzeniasięspołeczeństw.

Pierwszytrenddobrzeilustrujekształtowaniesięproduktukrajowegobruttowprzeliczeniu

na1mieszkańcawUEiStanachZjednoczonychwdrugiejpołowieXXwieku.

1 A.Dylus,Wposzukiwaniu„rezerwduchowych”europejskiejgospodarki,wpr.zb.Czywartościspołecznesą

barierąreformwUE?,SeriaWartościiRozwój,IBnGR,Gdańsk2004.

Rysunek1.

Produktkrajowybruttowprzeliczeniuna1mieszkańca(wcenachstałychz1995roku)

wrelacjidoStanówZjednoczonych(USA=100)wlatach1950–2000

100

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

lata

Źródło:Commissionservices,[za:]FacingtheChallenge.TheLisbonstrategyforgrowthandemployment.

ReportfromtheHighLevelGroupchairedbyWimKok,listopad2004;

http://europa.eu.int/comm/lisbon_strategy/index_en.html15.11.2004

Z przedstawionego wykresu wyraźnie wynika, Ŝe powojenny proces doganiania Stanów

Zjednoczonych przez Europę zakończył się w połowie lat siedemdziesiątych, a ostatnie

ćwierć wieku stagnacji na poziomie 70% osiągnięć amerykańskich, to dostatecznie długi

okresbystracićmarzeniaozmniejszeniudystansubezzmianymechanizmurozwojowego.

DlaprzywódcóweuropejskichdecydującychokształcieStrategiiLizbońskiejnaprzełomie

XX i XXI wieku, przykład dynamicznie rozwijającej się gospodarki amerykańskiej był

głównym wyzwaniem, stąd teŜ w „dokumentach lizbońskich” często artykułuje się cel

Strategii: dogonić i przegonić Stany Zjednoczone do 2010 roku. W okresie formułowania

Strategii Lizbońskiej zagroŜenia utraty pozycji konkurencyjnej Unii Europejskiej wobec

innychobszarówgospodarczychniŜStanyZjednoczoneniebyłyjeszczewyraźniewidoczne.

Dzisiaj, rozwaŜając ewentualne zmiany i uzupełnienia Strategii Lizbońskiej, nie sposób

pominąć analizy zjawisk zachodzących w gospodarkach Azji, a szczególnie w Chinach i

Indiach.

Drugimzjawiskiem,którezadecydowałookształcieicelachStrategiiLizbońskiejw2000

rokubyłdynamicznyrozwój„nowejgospodarki”,przejawiającysięwgwałtownymwzroście

wartościspółekinternetowych.Zdanychstatystycznychwynikało,Ŝewtworzeniuwartości

coraz większe znaczenie zaczęły odgrywać aktywa niematerialne. Potwierdzał to rosnący

udział wartości nieksięgowej (wartość nieksięgowa definiowana jest jako róŜnica między

wartościąrynkowąiksięgową)wkapitalizacjiprzedsiębiorstw.Dobrąilustracjątegotrendu

jestkształtowaniesięróŜnicymiędzywartościąrynkowąiksięgową10.000firmnotowanych

naamerykańskichgiełdachwostatnichdwóchdekadachXXwieku.

Rysunek2.

Kapitaływłasnejakoprocentwartościksięgowej(próbastatystyczna10000firm

notowanychnaamerykańskichgiełdach)wlatach19791998

1 0 0

9 0

8 0

7 0

6 0

5 0

4 0

3 0

2 0

1 0

la ta

ZpowyŜszychdanychwynika,Ŝewciągudwóchdziesięcioleciwartośćksięgowazmalałaz

95%wartościrynkowejdo28%,cooznacza,Ŝeznacznaczęśćtworzonejwartościznalazłasię

poza zasięgiem formalnych systemów sprawozdawczości. Ten niewyjaśniony przyrost

wartości powszechnie wiązany był z rewolucją technologiczną i nowymi, nie do końca

zdefiniowanymiwyzwaniami,dlatradycyjnejekonomii.Abstrahującodocenypoprawności

merytorycznej ówczesnych „teorii” warto przypomnieć, Ŝe Strategia Lizbońska była

definiowana w okresie szczytowego entuzjazmu dla osiągnięć nowej gospodarki i ten

nadmierny, jak się okazało, optymizm wpłynął na przesadną ocenę realnych moŜliwości

nowejekonomiiizaniedbaniawzakresietradycyjnychsiłeuropejskiejgospodarki.

Trzecim wyzwaniem dla twórców Strategii Lizbońskiej były przewidywane dramatyczne

zmianydemograficzne.Prognozujesięspadekogólnejpopulacjieuropejczykówod2020,aw

2050 zmniejszenie liczby osób w wieku produkcyjnym o 18%, przy jednoczesnym

zwiększeniu populacji ludzi powyŜej 65 roku Ŝycia o 60%. Według szacunków Komisji

Europejskiej tylko z tytułu starzenia się populacji europejczyków nastąpi redukcja stopy

wzrostuPKOo1,5%doroku2015jeśliniezostanąpodjęteradykalnereformy 2 .

Starzenie się Europy dziś jest rozumiane szerzej i nie ogranicza się do kryzysu

demograficznegoleczobejmujeszeregzjawiskokreślanychprzezniektórychbadaczyjako

stan „kultury późnej nowoczesności”, charakteryzujący przemijające epoki (nadmiar

centralizacji, fiskalizmu, apologię czasu wolnego i bezczynności) i jest utoŜsamiane z

kryzysemkulturowymikryzysemwartości 3 .

Czy Strategia Lizbońska stanowi zatem adekwatną odpowiedź dla zewnętrznych i

wewnętrznychwyzwańdzisiejszychczasów?CzysprecyzowanajestwizjaimisjaStrategii

Lizbońskiej? Czy cele zostały prawidłowo zdefiniowane? Czy środki realizacji Strategii

Lizbońskiejsąwystarczające?CzymetodawdraŜaniaStrategiijestskuteczna?

FacingtheChallenge,op.cit.s.13.

3 SzerzejA.Dylus,Wposzukiwaniu„rezerwduchowych”europejskiejgospodarki,op.cit.

Źródło:R.E.S.Boulton,B.D.Libert,S.M.Samek,Odczytująckodwartości.Jakfirmytworząwartośćwnowej

gospodarce;WIGPressWarszawa2001s.11

Nawszystkietepytaniaznajdziemydziśszeregkrytycznychwypowiedziikomentarzy 4 .

Wartojednakpamiętać,ŜeobecnieStrategiaLizbońskastanowiwUniiEuropejskiejjedyny

kompleksowyprogrampodwyŜszaniakonkurencyjnościUniiEuropejskiejskładającysięze

zbioru reform gospodarczych i społecznych. Jest rozumiana jako zobowiązanie do

odświeŜeniaUniiEuropejskiejwsferzeekonomicznej,socjalnejiśrodowiskanaturalnego.

AzatemjeślinieStrategiaLizbońskatoco?

2. StrategiaLizbońskaazarządzaniewartościąprzedsiębiorstwa

Pomiędzy Strategią Lizbońską a zarządzaniem wartością przedsiębiorstwa istnieje kilka

podobieństw.

Po pierwsze, podobny jest cel, którym jest podniesienie poziomu konkurencyjności. W

StrategiiLizbońskiejjestnimpodniesieniekonkurencyjnościUniiEuropejskiejwrelacjido

innych obszarów i ugrupowań gospodarczych na świecie, a w zarządzaniu wartością – w

relacji do innych przedsiębiorców korzystających z powierzonego im przez właścicieli

kapitału.

Po drugie, obie koncepcje dotyczą relatywnie długiego okresu czasu, chodzi bowiem o

zdobycietrwałejprzewagikonkurencyjnej,aniekrótkotrwałej,

Potrzecie,obiekoncepcjepróbująkwantyfikowaćpostępywichrealizacji.Wzarządzaniu

wartością są to zbiory wskaźników i zamierzeń prezentowanych inwestorom (value

reporting),natomiastwStrategiiLizbońskiejsątozbiorywskaźnikówstrukturalnychiocen

postępówwewdraŜaniuStrategiiwcorocznychraportachprzygotowywanychprzezKomisję

Europejskąnatzw.wiosennyszczytRadyEuropejskiej.

NajwaŜniejsza jest jednak odpowiedź na pytanie czy Strategia Lizbońska i zarządzanie

wartościąprzedsiębiorstwasąkomplementarne?CzyStrategiaLizbońskatworzyzewnętrzne

uwarunkowaniadlaskutecznegozarządzaniawartościąprzedsiębiorstw?CzywizjaStrategii

Lizbońskiej nie jest nadmiernie socjalnie zorientowana i nie tworzy ryzyka niszczenia

wartościdlainwestorów?CzywglobalnymświecieStrategiaLizbońskauczyniwEuropy

atrakcyjniejsze miejsce dla inwestorów? Czy nadmierna ochrona konsumenta nie zniszczy

wartościdlaakcjonariuszy?

Trudnotuojednoznaczneodpowiedzi.

Bez wątpienia Strategia Lizbońska jest zbieŜna z koncepcją kreowania wartości dla

szerokiego wachlarza interesariuszy (stakeholders Value) podczas gdy we współczesnym

liberalnym świecie biznesu zwycięŜyła koncepcja tworzenia wartości dla akcjonariuszy

(shareholdersValue).NienaleŜyjednakoczekiwaćabymakroekonomicznewizjerozwoju

bazowały na mikroekonomicznych doświadczeniach. Byłby to błąd. Państwo i organizmy

ponadpaństwowe powinny przejmować te zadania, które nie są i nie powinny być w

kompetencjiprzedsiębiorstwiviceversa.Zasadniczeznaczeniemajednakkwestiaśrodkówi

metodstosowanychwramachmakroekonomicznychkoncepcjizrównowaŜonegorozwoju.I

tak np. ochrona konsumenta poprzez wspieranie zdrowej konkurencji w wyniku regulacji

zwiększających przejrzystość rynku i ofert dla konsumentów wspomaga jednocześnie

efektywnezarządzaniewartościądlainwestorów,natomiastingerencjawmechanizmcenowy

4 Por.np.RomanoProdi,StrategiaLizbońskajestmartwa,Rzeczpospolita26października2004,

StefanoMicossi,ZapomnijoLizbonie,GazetaWyborcza3listopada2004.

(np. pseudoochrona praw konsumenta poprzez ustanowienie cen urzędowych lub tzw.

maksymalnychlimitówcen)niszczywartośćdlaakcjonariuszy.

Jeśli Strategia Lizbońska zaowocuje dodatkową biurokracją, fiskalizmem i działaniami

dyskryminującymiinwestorówwrelacjidopozostałychinteresariuszy,tobędziestanowiła

zagroŜenie nie tylko dla zarządzania wartością w mikroskali ale przyczyni się do dalszej

degradacji Europy. Istnieje ryzyko, Ŝe Europa zamiast stać się bardziej obywatelską i

przedsiębiorczą,staniesiębardziejbiurokratycznąietatystyczną.

3. Metodarealizacji

StrategiaLizbońskarealizowanajestgłównieprzypomocytzw.otwartejmetodykoordynacji

czyliperswazyjnegosposoburealizacjiplanowanychprzedsięwzięć,czyrealizacjiwspólnych

celówcząstkowych.Polegaonana:

1) uzgodnieniuwspólnychcelów

2) przeniesieniutychcelówdoprogramównarodowych

3) uzgodnieniusposobówmierzeniarealizacjicelów(benchmarki)

4) monitorowaniurealizacji,ocenieiwymianienajlepszychpraktyk.

Oceniasię,Ŝeotwartametodakoordynacjiniespełniłapokładanychwniejnadziei.Realizacja

głównych zadań Strategii Lizbońskiej, a w szczególności wzrostu innowacyjności,

przedsiębiorczości i zatrudnienia, reformy rynku pracy i systemów emerytalnych stanowią

domenędecyzjipolitycznychnaszczeblukrajowym,aniefederalnym.

Traktat z Maastricht określa jasne zasady tworzenia polityki gospodarczej i monetarnej.

PolitykamonetarnamabyćscentralizowanaipowierzonaBankowiCentralnemu,natomiast

budŜetowamacharakternarodowyleczpowinnabyćrealizowanawpewnychwyznaczonych

ramach(deficytbudŜetowypowinienbyćniŜszyniŜ3%,adługpublicznyniŜszyniŜ60%

PKB).NiemamoŜliwościrealizacjiStrategiiLizbońskiejwsposóbscentralizowany.

Wramachtzw.otwartejmetodykoordynacjipaństwaczłonkowskiedobrowolniezgodziłysię

dokooperacjiwobszarach,któresąwzakresieichnarodowychkompetencjiizobowiązały

się do wdraŜania najlepszych praktyk. Rolą Komisji Europejskiej jest koordynacja tego

procesu poprzez monitoring realizacji Strategii Lizbońskiej i zapewnienie państwom

członkowskimpełnejinformacjiopostępachwewdraŜaniuStrategiiLizbońskiejwkaŜdym

kraju.

Otwartametodakoordynacjimiałauruchomićpewiensystemstymulacjipoprzezdobrowolne

przyjęcieprzezpaństwaczłonkowskiewspólniewyznaczonychcelówipoddaniesięoceniew

zakresie ich realizacji. Publikacja stopnia realizacji celów Strategii Lizbońskiej przez

poszczególne kraje miała stanowić naturalną presję na polityków. Dlaczego system nie

zadziałał?

RomanoProdi(odchodzącywlistopadzie2004przewodniczącyKomisjiEuropejskiej)jako

główną przyczynę klęski Strategii Lizbońskiej wskazuje konieczność jednomyślności przy

podejmowaniu przez Radę Unii Europejskiej decyzji w sprawie wdroŜenia większości

zaplanowanych reform. Przykładem moŜe być sprawa jednolitego europejskiego patentu,

który miał pozwolić przedsiębiorcom na ochronę swoich rozwiązań na terenie całej

Wspólnotypoprzezjednorazowąrejestrację.Regulacjitychnieudajesięjednakuzgodnićod

ponadpiętnastulat.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: