opole – wspólnota terytorialna wczesnośredniowiecznych Słowian, oparta na więziach sąsiedzkich i
wspólnym użytkowaniu lasów, pastwisk i wód
głagolica – pierwszy alfabet słowiański, stworzony przez Konstantego - Cyryla na potrzeby liturgii w
państwie wielkomorawskim, nawiązujący kształtem liter do małych liter alfabetu greckiego
cyrylica – alfabet słowiański stworzony przez uczniów Metodego, będący swoistą modyfikacją
głagolicy, nawiązujący kształtem liter do dużych liter alfabetu greckiego
1. Słowianie jako lud indoeuropejski
2. Słowianie w źródłach rzymskich i bizantyjskich (np. Prokopiusz z Cezarei o Słowianach, podr.,s. 37
3. Plemiona słowiańskie we wczesnym średniowieczu i ich podział (podr., s.33)
• Słowianie Zachodni - plemiona polskie, plemiona czesko – słowackie, Słowianie Połabscy
Słowianie Połabscy: Wieleci, Obodrzyce, Serbołużyczanie
• Słowianie Wschodni (plemiona ruskie),
• Słowianie Południowi - Serbowie, Bułgarzy?, Chorwaci, Słoweńcy
4. Religia wczesnośredniowiecznych Słowian
Perun (personifikacja słońca, ognia, nieba), Swaróg, Swarożyc (opiekun kowali), Dadźbog, Wit (bóg
wiatru i urodzaju), Światowid (wyspa Rugia), Trzygław (Pomorze Zachodnie), Wołos (Weles)
5. Ustrój społeczny i polityczny wczesnośredniowiecznych Słowian (podr., s. 33)
ród, opole (mir, obczina), plemię
6. Gospodarka wczesnośredniowiecznych Słowian
• rolnictwo wypaleniskowe (jego odzwierciedlenie w nazwach miejscowości – np. Żary, Praga) i
jego niska wydajność uniemożliwiająca osiągnięcie większej gęstości zaludnienia na danym
obszarze i tym samym stworzenia organizacji państwowej
• przejście od rolnictwa wypaleniskowego do rolnictwa ornego jako ważny krok w rozwoju
cywilizacyjnym wczesnośredniowiecznych Słowian
7. Pierwsze państwa słowiańskie
- państwo Samona w VII w. jako pierwsze państwo słowiańskie (ok. 623 – 660), jego położenie
geograficzne, twórca – kupiec frankijski Samon, kronika Fredegara o państwie Samona
- państwo wielkomorawskie w IX w.
• położenie geograficzne i zasięg terytorialny
• kolejni władcy z dynastii Mojmirowiców: Mojmir, Rościsław, Świętopełk, stolica – Velehrad
• misja Cyryla i Metodego w pańswie wielkomorawskim od 863 r. i jej znaczenie
• Legenda Panońska (Żywot św. Metodego)
• rozpad państwa w 906 r. w wyniku najazdów Węgrów
- początki państwa czeskiego (dynastia Przemyślidów)
• Kronika czeska Kosmasa jako ważne źródło do początków państwa czeskiego
• książęta Borzywoj (przyjął chrzest z rąk św. Metodego w 884 r. , uznawał zwierzchnictwo księcia
wielkomorawskiego – Świętopełka), Wratysław I (905 – 921) i Wacław I Święty (921 – 936) jako
twórcy państwa czeskiego
• początki uzależnienia księstwa czeskiego od królów niemieckich (hołdy trybutarne Wacława I w 929 r. i
Bolesława I Srogiego w 950 r. – jego córka to Dobrawa)
• zasięg terytorialny monarchii patrymonialnej Przemyślidów w okresie panowania Bolesława I Srogiego
(936 – 967) – Czechy, Morawy, Słowacja, Śląsk, Ziemia Krakowska
- początki i chrystianizacja Rusi Kijowskiej
• normańska teoria genezy państwa ruskiego i rola rodu Rurykowiczów w organizacji państwa
ruskiego (Ruryk, Igor, Oleg, Olga, Światosław, Włodzimierz Wielki)
• dwa ośrodki polityczne na Rusi w IX w.: Kijów, Nowogród Wielki
• przyjęcie chrztu przez Włodzimierza Wielkiego i chrystianizacja Rusi Kijowskiej w 988 r.
• Powieść minionych lat jako ważne źródło do początków Rusi Kijowskiej
- państwa słowiańskie na Bałkanach
• początki państwa bułgarskiego (przyjęcie chrztu w obrządku wschodnim przez cara Bułgarów w
866 r. i misja uczniów św. Metodego)
• początki państwa serbskiego (przyjęcie chrztu w obrządku wschodnim)
• początki państwa chorwackiego (przyjęcie chrztu w obrządku łacińskim)
- państwo Wiślan i państwo Polan
Znaczenie epoki napoleońskiej w dziejach Europy.
- Napoleon wykorzystał ideały rewolucji francuskiej („wolność, równość, braterstwo”) do
zapewnienia Francji mocarstwowej pozycji w Europie, francuskiej burżuazji dominacji w
życiu gospodarczym Europy oraz do realizacji swoich wielkich ambicji politycznych
- w krajach uzależnionych w okresie napoleońskim od Francji rozpoczął się proces
ogromnych przemian społecznych i gospodarczych, których źródłem było m.in.
wprowadzenie Kodeksu Napoleona, tj. francuskiego kodeksu cywilnego opartego na
ideałach WRF (najistotniejsze przemiany: likwidacja poddaństwa osobistego chłopów –
chłopi uzyskują wolność osobistą, likwidacja podziałów stanowych – wprowadzenie
równości wobec prawa, wzrost znaczenia burżuazji w poszczególnych krajach Europy);
- wprowadzenie przez Napoleona blokady kontynentalnej Wielkiej Brytanii także miało
wpływ na przemiany społeczne i ekonomiczne w Europie kontynentalnej – pobudziło
wytwórczość w wyniku zahamowania importu towarów z Anglii, wywołało kryzys w
rolnictwie (w wyniku zahamowania eksportu żywności do Anglii), wzrosło znaczenie
burżuazji kosztem ziemiaństwa
- wpływ epoki napoleońskiej na świadomość narodową Włochów, Niemców, Polaków oraz
narodziny romantyzmu; przejawy, np.: narodziny nacjonalizmu niemieckiego w epoce
napoleońskiej (J. G. Fichte, Mowy do narodu niemieckiego), programu politycznego
zjednoczenia Niemiec i Włoch (risorgimento), ożywienia dążeń niepodległościowych
Polaków*
w okresie napoleońskim w krajach Europy kontynentalnej zaczęły się kształtować tendencje
rewolucyjne i narodowo – wyzwoleńcze mające ogromne znaczenie dla całej epoki
romantyzmu i znajdujące swoje odzwierciedlenie w takich wydarzeniach jak np. powstania
narodowe Greków, Belgów, Polaków (powstanie listopadowe), powstanie dekabrystów w
Rosji, Wiosna Ludów
- ukształtowanie się białej (np. Polacy) i czarnej (np. Anglicy, Hiszpanie) legendy
napoleońskiej i jej oddziaływanie na świadomość zbiorową mieszkańców poszczególnych
krajów Europy (Napoleon – „wyzwoliciel” czy „ciemiężyciel” i „podpalacz Europy”?).
*- znaczenie epoki napoleońskiej dla Polski i Polaków, np.
- wpływ na świadomość narodową Polaków i specyfikę polskiego romantyzmu,
odzwierciedlenie białej legendy Napoleona w Mazurku Dąbrowskiego oraz w twórczości
A. Mickiewicza
- ożywienie dążeń niepodległościowych Polaków nie tylko w okresie napoleońskim ale także w
kontekście całej epoki romantyzmu (powstania listopadowe i styczniowe)
- ukształtowaniu się białej legendy Napoleona w świadomości zbiorowej Polaków towarzyszyły
narodziny mitu Francji jako państwa zawsze przychylnego sprawie polskiej na arenie
międzynarodowej
- przemiany gospodarcze i społeczne na ziemiach polskich w okresie napoleońskim (nie tylko w
Księstwie Warszawskim ale także na ziemiach polskich należących do Prus),
przemiany polityczne, prawno – ustrojowe oraz zmiany przynależności państwowej na ziemiach
polskich od powstania Księstwa Warszawskiego do utworzenia Królestwa Polskiego (Kongresowego)
- dążenie Francji do rozszerzenia rewolucji oraz towarzyszących jej przemian politycznych i społecznych (np. zniesienie różnic stanowych i wprowadzenie równości wobec prawa, uzyskanie przez burżuazję dominacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym) na inne kraje Europy
- dążenie Francji do ekspansji politycznej i gospodarczej w Europie i w krajach pozaeuropejskich
- dążenie francuskiej burżuazji do gospodarczego uzależnienia innych krajów (zwł. do uzyskania przez nią nowych rynków zbytu na swoje towary), zwycięskie wojny Napoleona przynoszą zatem francuskiej burżuazji ogromne korzyści
- dążenie europejskich monarchów absolutnych do przywrócenia we Francji porządku politycznego i społecznego sprzed rewolucji (tzw. ancien regime) i restauracji Burbonów
- antagonizm francusko – brytyjski jako szczególnie ważna przyczyna wojen w Europie w okresie napoleońskim
• brytyjsko – francuski konflikt ideologiczny, wynikający m.in. z ogromnej niechęci
angielskich konserwatystów - torysów (zob. E. Burke, Rozważania o rewolucji we Francji)
do idei rewolucji i francuskiego republikanizmu
• rywalizacja o kolonie
• rywalizacja miedzy francuską i angielską burżuazją o rynki zbytu i ekonomiczne
podporządkowanie niektórych krajów Europy (np. Hiszpanii, Portugalii)
- sprawa polska jako ideowe uzasadnienie przez Napoleona wojny z Rosją w 1812 r.
dankur