Finanse publiczne - wykı‚ady 1-4.doc

FINANSE PUBLICZNE

Finanse publiczne:

1.        N. Gail – koncentrują się na gospodarce pieniężnej państwa i innych jednostek publicznych zaspokajających potrzeby kolektywne

2.        T. Dębowska-Romanowska – są zjawiskiem ekonomicznym związanym z mechanizmem podziału dochodu narodowego, gromadzeniem środków i dokonywaniem wydatków przez podmioty publiczne

3.        Gaudamet – stanowią gałąź prawa publicznego, której przedmiotem jest badanie norm dotyczących publicznych zasobów pieniężnych oraz operacji tymi zasobami; finanse publiczne badają także w jakiej mierze zasoby te pozwalają państwu na prowadzenie jego polityki

4.        Ruśkowski – publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami i normy prawne i regulujące

5.        Owsiak – nauka o finansach publicznych powinna zajmować się:

a)               określeniem zakresu zapotrzebowania władz publicznych na środki finansowe

b)               badaniem sposobów zaspokajania popytu władz publicznych na środki finansowe

c)               określeniem skutków kształtowania popytu przez środki publiczne i ich wpływu na przebieg procesów społeczno – gospodarczych

d)               określeniem udziału środków publicznych w finansowaniu poszczególnych dziedzin z punktu widzenia długookresowego społeczno – gospodarczego rozwoju kraju

e)               badaniem efektywności planowania i wydatkowania środków publicznych pod kątem założonych celów

f)                tworzeniem naukowych podstaw decentralizacji środków publicznych

Finanse publiczne

9

gromadzenie środków finansowych

(w oparciu o regulacje prawne)

podział środków finansowych

(w oparciu o regulacje prawne)

wydatkowanie środków finansowych

(w oparciu o regulacje prawne)

Funkcje finansów publicznych:

I.  Alokacyjna funkcja finansów publicznych polega na:

1)          Rozdziale czynników produkcji między różne cele

2)          Regulacji alokacji czynników w takich przypadkach, w których zawodzą mechanizmy rynkowe

·         pojawienie się monopolu organizacji przemysłowych, które utrudniają lub uniemożliwiają swobodny dostęp do rynku innym podmiotom

·         koncentracja czynników w branżach, które wykazują spadek kosztów, co prowadzi do monopolu naturalnego

·         pojawienie się czynników zewnętrznych, których w gospodarce rynkowej nie można odjąć od kosztów jej funkcjonowania

·         różnice ryzyka prywatnego i publicznego, zwłaszcza między opcją socjalną a rynkową stopą oprocentowania

3)          Rozdział zasobów, który umożliwiłby podniesienie poziomu ogólnego dobrobytu:

·         transfer środków sektora prywatnego na rzecz państwa w postaci podatków

II.                        Dystrybucyjna funkcja finansów publicznych polega na:

1)          Podziale dochodów z pominięciem produkcji i konsumpcji

2)          Uzupełnieniu dochodów warstw uboższych do poziomu zabezpieczenia minimum egzystencji

3)          Podziale majątku – formy minimalnego i realnego obciążenia majątku

4)          Stymulowaniu obowiązkowych i dobrowolnych oszczędności

III.                     Stabilizacyjna funkcja finansów publicznych polega na:

1)          Pełnym wykorzystaniu czynnika produkcji

2)          Ograniczeniu bezrobocia i inflacji

3)          Regulowaniu wzrostu gospodarczego

ad 1)

I               II

III

rPKB – realne PKB

AS – zagregowana (łączna) podaż – dla wszystkich gałęzi produkcji

AD – zagregowany (łączny) popyt – na całym rynku

I pomoc państwa powoduje wzrost gospodarczy (r1 à r2), bardzo duże niewykorzystanie czynnika produkcji

II pewne niewykorzystanie czynnika produkcji, występuje bezrobocie

III pełne wykorzystanie czynnika produkcji, państwo nie powinno ingerować w gospodarkę

Wpływ państwa na gospodarkę:

·         podatki

·         transfery

·         wydatki rządowe

ad 2)

bezrobocie – ilość osób znajdujących się w zasobach siły roboczej, ale będąca bez pracy

naturalna stopa bezrobocia – ludzie, którzy szukają lepszej pracy

Państwo powinno:

1.       zidentyfikować rodzaj bezrobocia na konkretnym terenie

ad 3)

trend – wygładzona ścieżka wzrostu gospodarczego

Zadaniem państwa jest zmniejszenie amplitudy między dnem cyklu a boomem

Problemy wynikające z pełnionych funkcji przez państwo to m.in.:

1)             Dokonywanie przez państwo i władze samorządowe alokacji zasobów w celu tworzenia dóbr publicznych i dóbr społecznych ogranicza swobodę dysponowania dochodami przez osoby prywatne; innymi słowy, o przeznaczeniu części dochodów osiągniętych przez obywateli decydują władze publiczne, zmuszając obywateli do konsumpcji części produktu krajowego

2)             Preferencje reprezentowane już nawet nie przez poszczególne osoby, lecz przez grupy społeczne (wiekowe, zawodowe, terytorialne, itp.) mogą zdecydowanie różnić się od preferencji reprezentowanych przez władze publiczne

Przedmiotem zainteresowania teorii wyboru publicznego jest:

·               demokratyczny system podejmowania decyzji w kwestiach publicznych

·               funkcjonowanie mechanizmów politycznych

·               zachowanie się pojedynczego obywatela, grup społecznych

·               ich rola w podejmowaniu decyzji publicznych

Teoria wyboru publicznego musi uwzględniać warunki ustrojowe oraz czynniki polityczne, a w szczególności chodzi o takie czynniki jak:

·         system władz publicznych (państwowych, samorządowych)

·         kompetencje poszczególnych organów władz publicznych w kwestiach finansowych, a zwłaszcza budżetowych

·         ordynacja wyborcza

·         system partii politycznych i organizacji społecznych, zawodowych, itp.; niektóre z tych kwestii ze względu na ich rangę są rozpatrywane w ustawie zasadniczej (konstytucji)

Demokratyczny system podejmowania decyzji.

Podstawowe zasady wyborów:

·         każdy wyborca ma jednakową szansę wpływania na przedmiot wyboru

·         przedmiot wyboru musi być konkretny

·         wybór dotyczy dwu wykluczających się możliwości (albo - albo)

Jeżeli zgodziliśmy się na to, że obiektywnie istnieją takie kategorie jak:

·         racjonalność zbiorowa

·         preferencje ogólnospołeczne

·         interes społeczny, itp.

to pozostaje uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania:

·         kto określa kryteria racjonalności zbiorowej?

·         kto ustala preferencje dla zbiorowości lokalnej czy społeczeństwa?

·         kto reprezentuje interes społeczeństwa

Istnieją dwie zasadnicze różnice między funkcjonowaniem mechanizmu rynkowego a funkcjonowaniem mechanizmu politycznego, jako dwóch sposobów alokacji dóbr odpowiednio – prywatnych i publicznych.

1)          Mechanizm rynkowy funkcjonuje w oparciu o bardziej zindywidualizowane, konkretne i mierzalne cele, podczas gdy mechanizm polityczny nie zapewnie obiektywizacji celów publicznych i społecznych.

2)          Mechanizm rynkowy funkcjonuje tym lepiej dla konsumenta i społeczeństwa, im większa jest konkurencja; tymczasem w przypadku mechanizmu politycznego nadmierna konkurencja, tzn. nadmierna ilość partii politycznych biorących udział w wyborach, może doprowadzić do tak dużej polaryzacji sił politycznych we władzach przedstawicielskich, że nie będą one w stanie podejmować decyzji w sprawach publicznych.

Przymus demokratyczny osiąga się przez respektowanie wyników głosowania. Wyniki te mogą być obliczane według następujących zasad:

1)          jednomyślność głosujących (sprawdza się tylko w małych grupach)

2)          większość kwalifikowana (w przypadku bardzo istotnych kwestii, np. uchwalenie konstytucji albo zmiany w niej; wymagane 2/3 głosów)

3)          większość zwykła (50% + 1 głosów; w przypadku ustaw zwykłych)

4)          głosowanie według punktów (rankingi) – np. w spółkach akcyjnych każdy ma tyle głosów ile ma akcji

Paradoks wyborczy polega na tym, że zachowanie wyborcy wtedy, gdy występuje on w grupie jest inne niż wtedy, gdy dokonuje indywidualnego wyboru. Rzecz nie polega na tym, że decyzja wyborcy może być przegłosowana, lecz także na tym, że wyniki ogólne głosowania mogą wypaczać rzeczywiste preferencje wyborców.

BUDŻET PAŃSTWA

Budżet można określić jako: zestawienie dochodów i wydatków ...