tytu�: "PRZYGOTOWANIE DO �YCIA W RODZINIE" autor: pod redakcj� Krystyny Ostrowskiej i Marii Ry� cz�� 2 Materia�y pomocnicze dla nauczycieli, wychowawc�w i rodzic�w DAM OFICYNA WYDAWNICZO-POLIGRAFICZNA "ADAM" WARSZAWA 1997 Zdj�cie na I stronie ok�adki TOMASZ GO��B Zdj�cie na IV stronie ok�adki LESZEK RUDNICKI Redaktor Naczelny ADAM MAZUREK Redaktorzy merytoryczni prof. dr hab. KRYSTYNA OSTROWSKA dr hab. MARIA RY� Redaktor techniczny JOANNA ROMANOWSKA-BARANOWSKA Korekta ANNA ANDRE-URBA�SKA (c) Copyright by Krystyna Ostrowska, Maria Ry� Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna ..ADAM" Warszawa 1997 ,:,. ,..,.. .,~.. .... ISB1 83-86940-33-6 Motto: Zachwyt ukochan� osob� jest odpowiedzi� na warto��, kt�r� ona stanowi. Dietrich von Hildebrand Spis tre�ci Cz�� I Materia�y pomocnicze dla nauczycieli, wychowawc�w i rodzic�w Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 I. Rodzina jako zadanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 1. Podstawowe funkcje rodziny - Krystyna Ostrowska . . . . . 9 2. Przygotowanie do pe�nienia r�l ma��e�skich i rodzinnych - Maria Ry� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3. By� dobrymi rodzicami we wsp�czesnym �wiecie - Aleksandra Szymanowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 :1. M�czyzna jako m�� i ojciec - Bronislaw Mierzwi�ski . . . . 49 a. Cz�owiek chory w rodzinie - Malgorzata Ko�cielska . . . . . 6? 6. Ma��e�stwo i rodzina w �wietle prawa - Ewa ?'okarczyk . . . 81 II. Ku dojrza�o�ci osobowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 1. �y� i odkrywa� swoj� godno�� - Stanislaw Janiec . . . . . . 101 '. Komunikowa� sig z lud�mi - Lidia Grzesiuk . . . . . . . . . 113 ~. Dorasta� do �ycia w ma��e�stwie - Maria Ry� . . . . . . . . 125 .~. Integrowa� swoj� p�ciowo��, aby kocha� - Wojciech Boloz . 135 ~. Kocha�, aby si� rozwija� - Wladyslaw Szewczyk . . . . . . . 145 5 III. Dojrzewanie i odpowiedzialna prokreacja . . . . . . . . . . . 1. Rozw�j prenatalny dziecka. Aspekty, metody, kryteria oceny - Zygmunt ~Ifadeja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Dynamika rozwoju dziecka przed urodzeniem - Dorota Kornas-Biela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Rozw�j p�ciowo�ci cz�owieka - Wojciech Boloz . . . . . . . . 4. Dlaczego naturalne planowanie rodziny - El�bieta W�jcik . . 5. P�odno�� i metody jej rozpoznawania - Hanna Cera�ska-Gosz czy�ska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Antykoncepcja w programie kontroli urodze� - Wlodzimierz Fijalkowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Choroby przenoszone drog� p�ciow� - Bogdan Chazan . . . 2C 21 21 153 153 167 183 197 V~prowadzenie 201 213 S�owo "rodzina" wywo�uje r�ne emocje, uczucia i my�li tak u dzieci, m�odzie�y, jak i doros�ych. Jednym poj�cie to kojarzy si� z pe�nym dobroci 219 u�miechem rodzic�w, dziadk�w, z czu�ym zatroskaniem matki, siln� i pewn� r�k� ojca oraz jego m�drymi i dalekowzrocznymi radami. Przypomina ono wsp�lnie sp�dzane �wi�ta, wakacje, spacery, rozmowy o ludziach, rzeczach, zdarzeniach, o historii, Ojczy�nie i o Bogu. Zapewne u tych os�b s�owo "rodzina" przywo�uje w pami�ci ciep�e i bezpieczne miejsce dzieci�stwa, zabawy, odrabiania lekcji, wypoczynku, pracy nad sob� i dla otoczenia. U niekt�rych os�b s�owo "rodzina" budzi smutek, nostalgi�, poczucie zagro�enia, l�k, a nieraz z�o��, gniew. Staj� im przed oczyma obrazy pe�ne smutku, grozy, pijanego i awanturuj�cego si� ojca zrozpaczonej, zagubionej i bezradnej matki, nieraz zimnego domu, w kt�rym nie by�o co je��, a poniszczone meble by�y wyprzedawane na alkohol. S� i tacy, u kt�rych s�owo "rodzina" wyzwala t�sknot� za innym, ciep�ym i szcz�liwym domem, gdzie byliby kochani, zaakceptowani, uznani za sw�j wysi�ek i prac�, gdzie mogliby uzyska� pomoc, rad� i wsparcie wtedy, gdy prze�ywaj� obawy i niepokoje. R�ne wi�c s� oblicza rodzin, r�ne do�wiadczenia, jakie wynosi si� ze swego rodzinnego domu. Jednak�e, jak wykazuj� badania, wszyscy-niezale�nie od wieku, wykszta�cenia i miejsca zamieszkania - bardzo wysoko ceni� warto�� dobrej rodziny. Niedawno przeprowadzone badania (czerwiec 1996 rok) potwierdzi�y tak�e, �e m�odzie� oczekuje od doros�ych przekazania takiej wiedzy i takich umiej�tno~ci, kt�re pozwol� im w przysz�o�ci zachowa� i pomno�y� mi�o��, jak� obdarzaj� si� ludzie w chwili podejmowania decyzji o za�o�eniu rodziny. Oddajemy do r�k rodzic�w, nauczycieli i wychowawc�w ksi��k� Przygotovranie do �ycia w rodzinie. Mamy nadziej�, �e tre�ci w niej zawarte s� odpowiedzi� na oczekiwania m�odych ludzi. Dostarczaj� bowiem informacji, kt�re dotycz� takich zagadnie� jak: rola i funkcja rodziny w spo�ecze�stwie, prawa i obowi�zki os�b zak�adaj�cych wsp�lnot� rodzinn�, poznanie i kszta�towanie w�asnych umiej�tno�ci w przygotowywaniu si� do pe�nienia r�l ma��e�skich i rodzicielsmich. Podj�to r�wnie� problemy warto�ci i znaczenia postaw wobec niepe�no:prawnego lub chorego cz�onka rodziny, umiej�tno�ci organizowania czasu wolnego i zabawy w rodzinie. Istotne w tego typu problematyce s� te� takie tre�ci, kt�re dotycz� odpowiedzialnego rodzicielstwa, ucz� poznawania siebie i wsp�ma��onka oraz szacunku dla siebie i innych. We wsp�czesnym �wiecie coraz cz�ciej zwraca si� uwag� na to, �e przygotowanie do �ycia w rodzinie powinno by� r�wnie powa�nie traktowane jak przygotowanie do r�l zawodowych. Wymaga wi�c wiedzy i umiej�tno�ci, a tak�e odpowiednio d�ugiego czasu i cierpliwo�ci. Wiadomo bowiem, �e wytrwa�o��, up�r i konsekwencja sprzyjaj� doskonaleniu r�nych umiej�tno�ci zawodowych i spo�ecznych. To samo dotyczy przygotowania do �ycia w rodzinie. Przygotowanie to wi��e si� z najwa�niejszymi problemami ludzkiego istnienia, a tak�e z sensem i celem �ycia, z idea�ami i warto�ciami. Obejmuje ono tak�e takie przygotowanie m�odego cz�owieka, aby realizowa� swoj� p�ciowo�� w spos�b odpowiedzialny, szanuj�c og�lnoludzkie warto�ci. Odpowiedzialno�� w pe�nieniu r�l rodzicielskich wynika nie tylko z posiadania gruntownej wiedzy, dotycz�cej problematyki ma��e�stwa i rodziny, ale tak�e z kszta�towania w sobie postawy mi�o�ci w stosunku do innych, z rozwijania zdolno�ci i motywacji do samowychowania, kierowania swoim 'zyciem. Warto podkre�li�, �e wielowymiarowo�� i wielofunkcyjno�� rodziny nie mo�e by� uj�ta w jednym, cho�by najbardziej obszernym opracowaniu. Niniejsza publikacja, kt�ra jest dzie�em specjalist�w z r�nych dziedzin dotycz�cych ma��e�stwa i rodziny, stanowi pewn� propozycj� podejmowania problem�w i sposob�w ich przedstawiania. W Polsce istnieje ju� dosy� bogata i obszerna literatura, kt�ra mo�e s�u�y� zar�wno rodzicom, jak i nauczycielom oraz uczniom w pog��bianiu refleksji na temat zagadnie� zwi�zanych z rodzin�. Mamy nadziej�, �e Przygotowanie do �ycia w rodzinie nie tylko dostarczy wiedzy dotycz�cej okre�lonych problem�w, ale r�wnie� zainspiruje Czytelnik�w do w�asnych poszukiwa� oraz pomo�e w nawi�zaniu dialogu mi�dzy wychowuj�cymi i wychowywanymi. Krystyna Ostrowska Maria Ry� CZE�� I I. Rodzina jako zadanie Krystyna Ostrowska 1. Podstawowe funkcje rodziny 1) Rodzina jako grupa i wsp�lnota os�b Rodzina to z punktu widzenia uk�adu spo�ecznego najmniejsza grupa spo�eczna, o kt�rej m�wimy, �e jest pierwotna i �e stanowi wsp�lnot� os�b oraz d�br materialno-ekonomicznych. Grupa pierwotna jest pierwsz� grup�, z jak� spotyka si� jednostka, przychodz�c na �wiat. Gdy za� m�wimy o grupie, to mamy na my�li nast�puj�ce w �a�ciwo�ci takiego zbioru os�b: Grupa zak�ada pewn� liczb� os�b. Na og� s�dzi si�, �e przynajmniej trzy osoby stanowi� grup�. Ka�da grupa ma swoje ~.~ �asne, przyj�te b�d� narzucone cele i zadania. Grupa kieruje si� uznawanymi -normami post�powania, dysponuje specyficznymi dla siebie �rodkami, cho� :no�e korzysta� r�wnie� z tych, kt�re s� w�a�ciwe innym grupom, jak i pojedyn.zym osobom. Odr�nienia jednej grupy od innej dokonuje si� ze wzgl�du na -odzaj symboli, terminologi�, czyli u�ywany j�zyk, spos�b komunikowania si� wzory zachowa�. Ka�da grupa istnieje dzi�ki temu, �e zaspokaja potrzeby �~~~~oich cz�onk�w. W przypadku rodziny mo�emy m�wi� o tym, �e ma ona w�a�ciwe dla siebie pele, zadania, dysponuje w�a�ciwymi tylko sobie �rodkami, kieruje si� okre�a~nymi zasadami, normami prowadz�cymi do realizacji cel�w, ma w�asny j�zyk, ;~ zory zachowa�, znak�w i rzeczy. Ka�da grupa, a wi�c i rodzina, chc�c realizowa� cele, do kt�rych zosta�a dowo�ana, musi mie� o�rodek kierowania i wypracowywany system kont-,lowania dzia�a� przybli�aj�cych realizacj� zada� i cel�w. W�a�nie ze wzgl�du -.~ powy�sze elementy struktury rodziny w dziejach ludzko�ci istnia�y tzw. rody -uatriarchalne i patriarchalne, czyli takie, w kt�rych liderem by�a kobieta, i takie, :~ kt�rych liderem by� m�czyzna. Wsp�cze�nie sugerowano przyj�cie modelu ::~; . rodziny partnerskiej, jednak zwa�ywszy na typowe funkcje i dynamik� _-upy, trudno zgodzi� si� na model grupy efektywnie funkcjonuj�cej bez systemu ,:i:rowniczego, przyw�dczego i kontrolnego. W rodzinie, jak w ka�dej grupie, istnieje system nagr�d i kar, kt�rymi ~vsponuj� cz�onkowie rodziny jako �rodkami s�u��cymi osi�gni�ciu za�o�onych 9 cel�w. Rodzice mog� w stosunku do dzieci, a tak�e nawzajem wobec siebie u�ywa� takich nagr�d i kar, kt�re s� z jednej strony skuteczne, z drugiej za; nastawione na poszanowanie godno�ci osoby. Mo�e by� te� tak, �e system kap i nagr�d odgrywa jedynie dora�n� rol�, to znaczy przynosi efekty kr�tkoter minowe. Na przyk�ad mocny krzyk, uderzenie mo�e spowodowa�, �e p�acz�cy dziecko przestanie p�aka�, ale problem nie zostanie rozwi�zany, gdy� ta reakcja rodzica nie by�a nakierowana na dotarcie do przyczyny p�aczu. R�wnie� czasen stosowane nagrody, na przyk�ad pieni�ne za dobre stopnie, mog� byc nieskuteczne dla osi�gni�cia takiego celu, jakim jest zainteresowanie nauk� wzbudzanie ciekawo�ci, pobudzanie do obowi�zkowo�ci, pracowito�ci. Innymi s�owy, rodzice powinni poszukiwa� adekwatnych do zaplanowa nych cel�w �rodk�w zach�ty lub przeciwstawiania si�. Bardzo niest...
Iwa.4