PRZYGOTOWANIE DO �YCIA W RODZINIE pod redakcj� Krystyny Ostrowskiej i Marii Ry� Cz�� 2 Materia�y pomocnicze dla nauczycieli i wychowawc�w DAM OFICYNA WYDAWNICZO-POLIGRAFICZNA "ADAM" WARSZAWA 1997 Zdj�cie na I stronie ok�adki TOMASZ GO��B Zdj�cie na IV stronie ok�adki LESZEK RUDNICKI Redaktor naczelny ADAM MAZUREK Redaktorzy merytoryczni prof. dr hab. KRYSTYNA OSTROWSKA dr hab. MARIA RY� Redaktor techniczny JOANNA ROMANOWSKA-BARANOWSKA Korekta ANNA ANDRE-URBA�SKA (c) Copyright by Krystyna Ostrowska, Maria Ry� Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "ADAM" Warszawa 1997 ISBN 83-86940-42-5 tp T~y-. . -~ -;l~ . t C� ?., 7 1. . , r -. ,...'_, 4\ i OFICYNA WYDAWNICZO-POLIGRAFICZNA "ADAM" 02-729 Warszawa, u1. Rolna 191/193 tel. 43-37-23, 43-08-79, 43-47-91, tel./fax 43-20-52 Fotosk�ad: "Adam S�awczyk Studio", tel./fax 651-65-56 Druk: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "ADAM" Oprawa: Tomaszowskie Zak�ady Graficzne "Momag", tel./fax 24-22-71 Motto: Jedynie mi�o�� zna twarz, kt�r� ma wyrze�bi�. Antoine Saint-Exupery Spis tre�ci cz�� II Materia�y pomocnicze dla nauczycieli i wychowawc�w I. Dorastanie do �ycia w ma��e�stwie i rodzinie . . . . . . . . . . 7 1. Poznawanie siebie - El�bieta Galecka . . . . . . . . . . . . . 7 2. Rozwijanie dojrza�ej osobowo�ci - Ku dojrza�o�ci osobowej w ma��e�stwie - prozycje �wicze� - Maria Ry� . . . . . . . . 21 3. Budowanie wsp�lnoty rodzinnej i szkolnej poprzez komunikacj�, tw�rczo�� i zabaw�. (Wskaz�wki metodyczne) - Zdzislaw Hof man ................................ 71 .1. Edukacja ekonomiczna. (Wskaz�wki metodyczne dla nauczycieli uczni�w szko�y podstawowej) - Kamila Wilczy�ska . . . . 83 II. Propozycje zaj�� z wychowania prorodzinnego . . . . . . . . . 89 1. Mi�o��. (Scenariusz lekcji w klasach VIII) - Joanna �api�ska 89 '_'. Wsp�ycie seksualne wyrazem mi�o�ci? (Konspekt lekcji dla m�odzie�y III klas szk� �rednich) - Beata Szynalska-Skar�y�ska 93 ,. Uczennica w ci��y. (Konspekt lekcji dla m�odzie�y szk� �rednich) - Janina Miazgowicz, Anna Padlewska . . . . . . . . . . 99 III. Problematyka HIV/AIDS . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Propozycje lekcji po�wi�conych problematyce HIV/AIDS (Dla m�odzie�y klas VII i VIII szk� podstawowych oraz m�odzie�y szk� 5rednich) - Gra�yna Mierzejewska . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 5 Aneksy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 I. Dokumenty mi�dzynarodowe - wybrane fragmenty . . . . . . . 133 1. Mi�dzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych . 133 2. Konwencja o Prawach Dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 3. Konwencja o Ochronie Praw Cz�owieka i Podstawowych Wol no�ci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 4. Karta Praw Rodziny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 II. Proponowane pozycje bibliograficzne dotycz�ce mi�o�ci, ma��e�stwa i rodziny - opracowanie Maria Talar . . . . . . . . . . . 136 I. Dorastanie do �ycia w ma��e�stwie i rodzinie El�bieta Ga�ecka 1. Poznawanie siebie Opracowanie przeznaczone dla mlodzie�y, ~lo wykorzystania przez nauczycieli i wychowawc�w. Zawsze odczuwam przykro��, gdy ludzie m�wi� o "zwyczajnych �miertelnikach", bo ja nigdy nie spotkalem nikogo zwyczajnego-ani m�czyzny, ani kobiety, ani dziecka'. (Joseplt Campbell) Kt� nie chcia�by pozna� ciekawych kraj�w, zjawisk, ludzi? Zw�aszcza ,kres m�odo�ci, kiedy "�wiat stoi otworem", to okres budzenia si� pasji dkrywania i poznawania �wiata. Nie zawsze zdajemy sobie spraw�, �e aby _;~kolwiek lub kogokolwiek naprawd� pozna�, nie wystarcz� sprawne zmys�y. Patrze�" to nie to samo co "widzie�". Cz�sto na zadane pytanie: "Czy znasz zasi� ... Tomka?", odpowiadamy: "Tak, to ta szczup�a blondynka..., to ten vwsoki ch�opiec w okularach". My�limy wtedy o ich wygl�dzie zewn�trznym, wm, co najbardziej "rzuca si� w oczy". Przys�owie m�wi, �e aby kogo� pozna�, v-zeba zje�� z nim beczk� soli (a ile czasu na to potrzeba?). Wydaje si�, �e poznawanie siebie nie wymaga �adnego wysi�ku, �e jest czym� ,~:z~wvistym. Czy tak jest naprawd�? Zastan�wmy si�, czy znamy siebie i co to znaczy. Odpowiedzmy na pytanie: q;~ki, jaka jestem?" i zapiszmy odpowied�. Ciekawe, jaki to portret? Czy jeste�my z niego zadowoleni, czy tak samo ~~~, arzegaj� nas inni? Nasuwa si� wiele pyta�, ale najwa�niejsze dla tego, czy zdecydujemy si� .~ dj�� trud po�nania siebie, s� pytania: po co to robi�? co to da? czy warto? �pr�bujmy na nie odpowiedzie�. My�l�, �e podobnie jak inni chcemy, aby _sze �ycie by�o szcz�liwe. Dla ka�dego mo�e to znaczy� co innego, ale wszyscy _.-~~my kierowa� w�asnym �yciem, mie� wp�yw na jego jako��. Pot�ga mitu. Rozmowy Billa Moyersa z Josephem Campbellem. Krak�w 1994. 7 I) Samopoznanie Niezb�dnym warunkiem osi�gni�cia wysokiej jako�ci �ycia w ca�ym jego bogactwie na co dzie� i od �wi�ta jest samopoznanie i umiej�tno�� poznawania innych. "Zanim b�d� umia� kierowa� swoim �yciem, musz� nauczy� si� kierowa� samym sob�"3. Od urodzenia jeste�my w�r�d ludzi i - jak kto� powiedzia� - jedni potrzebni s� nam, innym my jeste�my potrzebni, ale s� jeszcze tacy, z kt�rymi czujemy si� dobrze, z kt�rymi chcemy by� blisko. Zesp� rokowy Fort BS �piewa: Kochasz biadych? - Nie. Kochasz czarnych? - Nie. Kochasz czerwonych? - Nie. Dobrze Ci w �yciu? - �le (podkre�lenie moje - E. G.). Najkr�cej mo�na powiedzie�, �e kontakt z lud�mi potrzebny jest nam do �ycia i do szcz�cia.Najcz�ciej nie zastanawiamy si�, dlaczego kogo� lubimy, czy dlaczego kto� lubi nas. Pytanie o to jest trudne, wymaga namys�u: - Lubi� j�, bo: jest szczera, umie s�ucha�, troch� szalona, mo�na na niej polega�, jest dobra... - Lubi� go, bo: jest fajnym koleg�, jest normalny - nie pozuje, jest weso�y. mo�na mu si� zwierzy�, ma podobne zainteresowania... - Nie lubi� jej, bo: jest fa�szywa, lubi si� rz�dzi�, m�wi o czym�, o czym nie ma poj�cia, jest zarozumia�a, to "wazelina" ... - Nie lubi� go, bo: jest bezczelny, lubi przemoc, popisuje si�, udaje, �e mi wszystko wolno... Zdarza si� s�ysze�: "Polubi�am go od pierwszego wejrzenia", ale te� "Kiwi; j� pozna�em wydawa�a si� fajna, teraz widz�, �e to pomy�ka". Czasem wydaje nam si�, �e wiemy, ba, mamy pewno��, co u nas mo�e si podoba� innym, na przyk�ad szczup�a sylwetka, okre�lony styl zachowania. Cz na pewno? Sk�d ta pewno��? R�ni ludzie maj� r�ne preferencje, a ju� na p�wn inne oczekiwania maj� ch�opcy/m�czy�ni, a inne dziewcz�ta/kobiety. Dziewczyn bardzo zgrabna, ale bez poczucia humoru mo�e mie� mniejsze powodzenie ni� j~ kole�anka mniej "modelowa", ale za to interesuj�ca, oczytana, dowcipna, weso�. S�ysza�am, jak dziewcz�ta zastanawia�y si�, kogo zaprosi� na prywatk "Zaprosz� Adama, mo�e nie jest przystojny, ale to dusza towarzystwa. Konieczn musi by� Darek, te� nie Apollo, ale bez niego nie ma zabawy. Nie zapraszaj Oli, je okropnie nad�ta. Zapro� Majk� - jest taka weso�a, potrafi �mia� si� nawet z siebie Je�li jest w tobie ciekawo�� odkrywcy i chcesz wiedzie�, jaka i dlaczego w�a�r taka jeste�, czy i co mo�esz zmieni�, potrzebujesz tylko wskaz�wek, co i jak "wzi�� p< lup�". To nie�atwe zadanie. Wymaga umiej�tno�ci obserwacji, analizy i refleks a zw�aszcza ch�ci aktywnego udzia�u w kszta�towaniu swojego JA4. ' S. Johnson, Jedna minuta dla samego siebie. Warszawa 1994. ' Ja - osoba �wiadoma, o ugruntowanej osobowo�ci. "Ja idealne" - wzorzec, do kt�rego d��y (szersze om�wienie definiowanych poj�� znajdzie Czytelnik w Stowniku Psychologii Norbe Silamy_ Katowice 1996). Osobowo�� - ca�o�� wzgl�dnie sta�ych cech psychicznych i mechanizm�w wewn�trza reguluj�cych zachowanie si� cz�owieka i przebieg jego proces�w psychicznych. To, co charakter tyczne dla niego i odr�niaj�ce go od innych ludzi (Encyklopedia Popularna. Warszawa 19'. Dawniej zamiennie u�ywano okre�lenia "charakter". 8 Opinie powierzchowne zar�wno na temat siebie, jak i innych mog� prowadzi� do k�opot�w i rozczarowa�. Przyk�adem mo�e by� kompleks ni�szo�ci. To uczucie niepe�nowarto�ciowo�ci, u kt�rego podstaw mo�e le�e� laka� nawet nieistotna cecha uwa�ana za pow�d do wstydu (np. piegi). A jak bardzo mo�e ona zak��ci� kontakty z grup� r�wie�nik�w, przysporzy� cierpie�. N ie ma rzeczy niewa�nych. Znaczenie ma zar�wno aspekt zewn�trzny - czynniki :fizyczne, jak i wewn�trzny - czynniki psychiczne. ;�: ue pst nie ~od sji, a ) Wygl�d zewn�trzny Najpierw kilka zda� na temat czynnik�w fizycznych. Przys�owie m�wi: .Jak ci� widz�, tak ci� pisz�". Oczywi�cie, nie znaczy to, �e ubranie decyduje warto�ci cz�owieka. Trzeba jednak przyzna�, �e czysty, "przyzwoity" wygl�d zbudza zaufanie i nie jest bez wp�ywu w r�nych sytuacjach �yciowych (np. zmowa kwalifikacyjna przed przyj�ciem do szko�y lub pracy). To prawda, �e - _e wszystko zale�y od nas. Cz�owiek rodzi si� wyposa�ony w okre�lone zadatki, - ~wnie� fizyczne, takie jak wzrost, kszta�t g�owy, rysy twarzy. Warunki �ycia, -.~-�aszcza w okresie dojrzewania i m�odo�ci mog�, co prawda, pozytywnie b�d� ~Jatywnie wp�ywa� na rozw�j, jednak kod genetyczny nie ulega zmianie. ?vnniki wrodzone s� nam przekazane w procesie dziedziczenia po naszych --zodkach - tych bliskich, jak ojciec, matka, i tych odleg�ych (np. pradziad-,byle, kt�rych nie znamy, i o kt�rych �yciu niewiele wiemy). Cz�sto s�yszy si�: "jaki podobny do ojca", "to wykapana babcia Ala". ~icz�ciej, ale nie wy��cznie, dotyczy to podobie�stwa fizycznego. Mo�e warto ~~n�� do tych korzeni. M�odo�� to niepowtarzalny okres wychylania si� przysz�o��. M�odego cz�owieka niezbyt interesuje �ycie dziadk�w czy pradzia _ ~:,~w. To zrozumia�e, a jednak szkoda, bo tylko wtedy mo�na jeszcze pozna� .~,zinn� histori�, wa�ne wydarzenia, rodzinne mity, kt�re maj� r�wnie� wp�yw wsze �ycie. Czas biegnie szybko i okazuje si�, �e wtedy, kiedy chcemy zada� gnie, nie ma ju� tego, kto m�g�by na nie odpowiedzie�. My�l�, �e nikogo nie trzeba przekonywa�, �e mo�emy mie� i rzeczywi�cie " .my wp�yw na nasz wygl�d. Przecie� wy��cznie od nas zale�y, czy na przyk�ad l�damy czysto i czy czysto�ci� pachniemy. Sprawa higieny staje si� szczeg�lnie ,dna dla dojrzewaj�ce...
Iwa.4