Nadpobudliwość ADHD.doc

Nadpobudliwość psycho - ruchowa ( ADHD )

I. Definicja:

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeń koncentracji uwagi (Atention Deficit Hyperactivity Disorder) - ADHD, jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń wieku rozwojowego. Ocenia się, że występuje on u 3-20% dzieci. Cechą charakterystyczną zespołu jest występowanie trwałych wzorców zachowania, utrzymujących się przynajmniej przez 6 miesięcy, a przejawiających się przede wszystkim jako:
zaburzenia koncentracji uwagi
nadmierna impulsywność
nadruchliwość.

Nasilenie powyższych objawów jest niewspółmierne do wieku i poziomu rozwoju oraz utrudnia funkcjonowanie dziecka w otoczeniu.
 

II. Objawy:
1) zaburzenia koncentracji uwagi
- dziecko nie potrafi skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych lub pracy, popełniając błędy wynikające z niedbałości
- trudności z utrzymaniem uwagi na zabawach i grach
- może się wydawać, że dziecko nie słucha tego co się do niego mówi
- nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji
- ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnieniem domowych obowiązków
- szybko traci zainteresowanie wykonywaną czynnością, przechodzi do następnej bez dokończenia poprzedniej
- ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy
- nie lubi zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego
- często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub zajęć (zabawki, przybory szkolne)
- łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców
- często zapomina o różnych codziennych sprawach

2) nadruchliwość
- wykonuje wiele zupełnie zbędnych ruchów
- nerwowe ruchy rąk lub stóp, nie może usiedzieć w miejscu, bawi się ciągle drobnymi przedmiotami, dotyka przedmiotów znajdujących się w pobliżu
- wstaje z miejsca w czasie lekcji lub zajęć
- chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble, gdy jest to zachowanie niewłaściwe
- trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem
- pozostaje niemalże cały czas w ruchu - nie może przestać się ruszać, "biega jak nakręcone"
- jest nadmiernie gadatliwe, mówi bez przerwy

3) impulsywność
- wyrywa się z odpowiedzią zanim zostanie sformułowane pytanie
- ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej
- często przerywa (wypowiedzi zwykle nieadekwatne do sytuacji) lub przeszkadza innym
- zaczepia inne dzieci, wtrąca się do zabawy, postępuje wbrew woli innych, dezorganizuje zabawę

 

III. Etiologia:
- czynniki genetyczne (badania wskazują na udział około 20 genów w patogenezie zespołu ADHD)
- uwarunkowania psychospołeczne (zaburzone funkcjonowanie rodziny,choroby lub zaburzenia psychiczne w rodzinie, uzależnienia u rodziców, brak konsekwencji w procesie wychowawczym, niezaspokajanie potrzeb psychicznych dziecka, deficyty neuropsychologiczne)
- czynniki okołoporodowe (urazy, zamartwica, nieprawidłowy przebieg ciąży; nikotynizm, alkoholizm, narkomania w okresie ciąży; infekcje, szczególnie wirusowe w czasie ciąży)
- alergia i nietolerancja pokarmowa
- zatrucia (np.ołowiem)
Uważa się, że największe znaczenie ma uwarunkowane genetycznie podłoże neurobiologiczne związane z budową OUN i funkcjonowaniem monoamin. 30-50% krewnych (często rodzice) dzieci z nadpobudliwością miało w dzieciństwie rozpoznane to zaburzenie, a 71% krewnych miało podobny zespół objawów.
 

IV. Występowanie:

Nieprawidłowe schematy zachowań ujawniają się zwykle w pierwszych latach życia. Z grupy dzieci nadpobudliwych 70 % pacjentów ma objawy jeszcze w okresie dojrzewania, a 30-50% w życiu dorosłym. U dziewczynek przeważają głównie objawy związane z zaburzeniami koncentracji uwagi, a u chłopców częściej nadruchliwość i impulsywność. Być może, że taka polaryzacja objawów jest przyczyną częstszego statystycznie notowania nadpobudliwości u płci męskiej ( nadruchliwość i impulsywność jest bardziej uciążliwa i widoczna dla otoczenia).
 

V. Rozpoznanie:

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) rozpoznaje się po analizie informacji o rozwoju i zachowaniu się dziecka w domu, przedszkolu lub szkole, badaniu lekarskim pediatrycznym, konsultacji neurologicznej i psychologicznej z wykonaniem niezbędnych badań dodatkowych (EEG, NMR). Wskazana jest często opieka psychiatry dziecięcego najlepiej w wyspecjalizowanej placówce.
 

VI. Leczenie:
1) psychoedukacja
- poradnictwo dla rodziców i nauczycieli
- modyfikowanie postaw rodzicielskich
- psychoterapia indywidualna (praca z dzieckiem) - trening: zabawy, poznawczy, rozwiązywania problemów, kompetencji społecznych, kontrolowania agresji, budowanie poczucia własnej wartości itd.

2) zmiana metod wychowawczych
- pozytywne wzmocnienie - chwalenie dziecka za spokojną, skoncentrowaną pracę, dobre wyniki;
- zwracania uwagi na dziecko tylko w sytuacjach, gdy jest niegrzeczne jest nagrodą za jego niegrzeczność - bo być może tylko wtedy rodzice poświęcają mu chwilę uwagi
- angażowanie dziecka w drobne prace domowe i życie rodziny
- poświęcanie dziecku więcej czasu (wspólne zabawy, gry, aktywny wypoczynek itd)
- terapia w grupie rówieśników
- terapia rodzin

3) dostosowanie metod nauczania do możliwości dziecka
- częste przerwy w pracy dostosowane do czasu możliwej pełnej koncentracji dziecka (krótka maksymalna koncentracja, częste, ale krótkie przerwy nie angażujące dziecka w inne zajęcia czy zabawy)
- posadzenie dziecka z nadpobudliwością w pierwszej ławce, najlepiej ze spokojnym kolegą
- uporządkowanie miejsca pracy (puste biurko, nie rozpraszające uwagi otoczenie)
- angażowanie dziecka w działania ruchowe, gdy tylko to jest możliwe (zetrzyj tablicę, przynieś kredę, rozdaj zeszyty itd.)
- tworzenie specjalnych i indywidualnych programów edukacyjnych

4) farmakoterapia (stosowanie leków pod kontrolą lekarza)
Należy pamiętać, że mimo iż nadpobudliwość jest jednym z najczęstszych, najbardziej stałych oraz trudnych w leczeniu zaburzeń zachowania w wieku dziecięcym, to systematyczna, cierpliwa i kompleksowa terapia ukierunkowana jednocześnie na dziecko i jego otoczenie - rodzinę i szkołę, przynosi zwykle wyraźne efekty.