{2681}{2770}Posłuchaj mnie, proszę. {2771}{2891}Jeste, podobnie jak ja, homo sapiens, {2891}{2951}człowiekiem rozumnym. {2960}{2990}Życie. {3001}{3137}Cud we wszechwiecie,|który zdarzył się około 4 miliardów lat temu. {3147}{3279}My, ludzie, istniejemy|zaledwie od 200 tysięcy lat. {3280}{3431}Mimo to zdołalimy zakłócić,|tak ważnš dla życia, równowagę. {3447}{3566}Posłuchaj uważnie tej niezwykłej historii,|która jest też i twojš historiš, {3567}{3657}a potem zdecyduj, co z tym zrobisz. {3719}{3865}Tłumaczenie:|sinu6 {4211}{4301}Oto lady naszych poczštków. {4301}{4441}Na poczštku nasza planeta była niczym więcej,|jak tylko ognistym chaosem, {4445}{4511}chmurš, złożonš z drobin pyłu, {4512}{4630}jakich wiele we wszechwiecie. {4648}{4773}Jednak to włanie tu wydarzył się cud,|zwany życiem. {6191}{6280}Dzisiaj życie, nasze życie, {6280}{6370}jest tylko ogniwem|w niezmierzonym łańcuchu żywych istot, {6371}{6521}które następowały po sobie na Ziemi|od blisko 4 miliardów lat. {6656}{6697}Aż po dzi dzień, {6698}{6792}nowe wulkany rzebiš nasz krajobraz. {6813}{6912}Sš dla nas próbkš tego,|jaka była Ziemia u swego zarania. {6920}{7001}Roztopiona skała, wypływajšca z wnętrza, {7002}{7177}krzepnšca, pękajšca, tworzšca pęcherze,|bšd zastygajšca w cienkš skorupę, {7178}{7241}by na chwilę zapać w drzemkę. {7631}{7751}Te kłęby dymu,|wydobywajšce się z wnętrza Ziemi, {7752}{7870}ukazujš nam pierwotnš jej atmosferę. {7871}{7961}Atmosferę pozbawionš tlenu. {7961}{8051}Atmosferę gęstš od pary wodnej, {8051}{8141}złożonš w dużej mierze|z dwutlenku węgla. {8172}{8202}Piec. {8508}{8561}Ziemia się ochłodziła. {8566}{8710}Para wodna skropliła się,|spadajšc w formie ulewnych deszczów. {8711}{8832}W odpowiedniej odległoci od Słońca,|ani za daleko, ani za blisko, {8856}{8970}idealna ziemska równowaga|mogła utrzymać wodę {8974}{9012}w stanie ciekłym. {9041}{9101}Woda żłobi kanały. {9102}{9221}Sš niczym żyły w ciele,|sš jak gałęzie drzewa, {9222}{9342}jak naczynie dla życiodajnego soku,|jakim dla Ziemi jest woda. {9695}{9881}Rzeki wypłukiwały ze skał minerały,|niosšc je do słodkowodnych oceanów. {9890}{10001}W ten sposób nastšpiło ich zasolenie. {10542}{10601}Skšd się wzięlimy? {10602}{10692}Gdzie rozbłysła|pierwsza życiodajna iskierka? {10751}{10799}Cud wszechczasów, {10800}{10924}prymitywne formy życia,|nadal egzystujšce przy goršcych ródłach. {10925}{11051}Nadajš im ich barwę.|Nazwano je archebakteriami. {11321}{11395}Wszystkie one żywiš się ciepłem Ziemi. {11402}{11471}Wszystkie, z wyjštkiem cyjanobakterii, {11480}{11560}zwanych też sinicami. {11561}{11651}Tylko one majš zdolnoć|zwrócić się w kierunku Słońca {11652}{11712}i pożywić jego energiš. {11741}{11922}To żyjšcy przodkowie wszelkich,|przeszłych i teraniejszych, gatunków rolin. {11952}{12072}Te malutkie bakterie|i miliardy ich potomków {12079}{12190}odmieniły los naszej planety. {12191}{12311}Zmieniły skład jej atmosfery. {12431}{12552}Co stało się z węglem,|który zatruwał atmosferę? {12593}{12701}Nadal tu jest,|uwięziony w skorupie ziemskiej. {12784}{12911}W tym miejscu było kiedy morze,|zamieszkałe przez mikroorganizmy. {12912}{13032}Tworzyły one skorupy,|wykorzystujšc węgiel z atmosfery, {13032}{13122}rozpuszczony teraz w wodach oceanu. {13122}{13212}Te warstwy to nagromadzone skorupy {13213}{13332}miliardów takich włanie mikroorganizmów. {13508}{13628}To dzięki nim|z atmosfery zniknšł węgiel {13629}{13705}i mogły się rozwinšć inne formy życia. {13811}{13902}To życie zmieniło atmosferę. {13962}{14051}Życie rolinne,|karmišce się energiš słonecznš, {14052}{14201}która umożliwiła rozdzielenie czšsteczki wody|i pobranie z niej tlenu. {14202}{14322}I powietrze wypełniło się tlenem. {14323}{14442}Gospodarka wodna Ziemi|to proces odnawialny. {14472}{14561}Wodospady, para wodna, {14561}{14621}chmury, deszcz, {14623}{14711}ródła, rzeki, {14711}{14831}morza, oceany, lodowce... {14832}{14891}To nieprzerwany cykl. {14892}{14989}Na Ziemi zawsze znajduje się|taka sama iloć wody. {15003}{15161}Wszystkie następujšce po sobie|gatunki na Ziemi piły tę samš wodę. {15191}{15281}Tę zadziwiajšcš substancję. {15282}{15341}Jednš z najbardziej niestabilnych. {15342}{15431}Występuje w stanie ciekłym jako woda, {15432}{15552}w gazowym jako para wodna,|a w stałym jako lód. {15642}{15782}Zimš, na Syberii,|w zlodowaciałych taflach jezior {15783}{15911}można dostrzec rozkład sił,|jakie występujš podczas zamarzania wody. {15912}{15987}Lód, lżejszy od wody,|pływa po jej powierzchni. {15988}{16082}Tworzy w ten sposób|warstwę chronišcš przed zimnem, {16083}{16152}pod którš może utrzymać się życie. {17231}{17322}Istotš życia jest połšczenie. {17330}{17393}Wszystko jest ze sobš powišzane. {17400}{17471}Nic nie jest samowystarczalne. {17471}{17532}Woda i powietrze sš nierozłšczne, {17540}{17681}zespolone w życiu,|i dla naszego życia na Ziemi. {17682}{17742}Współdzielenie jest wszystkim. {18311}{18462}Zielony obszar, wyłaniajšcy się zza chmur,|to ródło tlenu w powietrzu. {18470}{18551}70% tego gazu, {18552}{18641}bez którego nasze płuca|nie mogš funkcjonować, {18642}{18762}pochodzi od glonów,|którym oceany zawdzięczajš swojš barwę. {18821}{18911}Nasza Ziemia zależna jest od równowagi, {18912}{18996}w której każde stworzenie|odgrywa jakš rolę {18996}{19092}i istnieje dzięki egzystencji|innych stworzeń. {19122}{19272}Subtelna i krucha harmonia,|którš łatwo zniszczyć. {19483}{19632}Koralowce to połšczenie glonów ze skorupami. {19641}{19751}Rafy koralowe zajmujš mniej niż 1%|powierzchni dna oceanicznego, {19751}{19931}stanowiš jednak naturalne rodowisko|dla tysięcy gatunków ryb, mięczaków i glonów. {19932}{20052}Zależy od nich równowaga każdego oceanu. {20383}{20502}Ziemia liczy sobie miliardy lat. {20502}{20652}Ponad 4 miliardy lat|zajęło jej wytworzenie drzew. {20743}{20860}Wród mnogoci gatunków,|drzewa sš szczytowš, {20861}{20951}perfekcyjnš, żyjšcš rzebš. {20952}{21011}Drzewa ignorujš grawitację. {21012}{21192}Sš jedynym naturalnym elementem|w odwiecznym dšżeniu ku niebu. {21203}{21342}Rosnš sobie bez popiechu w kierunku Słońca,|które odżywia ich listowie. {21733}{21852}Odziedziczyły po tych|mikroskopijnych cyjanobakteriach {21853}{21943}moc chwytania energii słonecznej. {21956}{22033}Magazynujš jš i żywiš się niš, {22048}{22129}przemieniajšc jš w drewno i licie, {22130}{22261}które następnie rozkładajš się|na mieszaninę wody, minerałów, {22262}{22362}rolin i materii ożywionej. {22452}{22505}Tak oto, {22506}{22547}stopniowo, {22548}{22602}tworzy się gleba. {22962}{23082}Gleba, w której roi się od mikroorganizmów, {23083}{23232}pożywiajšcych się, dršżšcych,|wietrzšcych i zmieniajšcych jš. {23233}{23382}Wytwarzajš one próchnicę,|urodzajnš warstwę, na której opiera się życie. {24032}{24103}Co my wiemy o życiu na Ziemi? {24122}{24247}O ilu gatunkach wiemy?|O jednej dziesištej? {24248}{24293}Może o jednej setnej? {24294}{24403}Co wiemy o powišzaniach między nimi? {24732}{24791}Ziemia jest cudem. {24792}{24882}Życie pozostaje tajemnicš. {25355}{25482}Rodziny form zwierzęcych,|o wspólnych zwyczajach i rytuałach, {25483}{25573}przekazywanych z pokolenia na pokolenie. {26149}{26232}Niektóre przystosowały się do rodowiska, {26254}{26322}a ich rodowisko przystosowało się do nich. {26339}{26382}Z obopólnš korzyciš. {26400}{26533}Zwierzę zaspokaja swój głód,|a drzewo znów może zakwitnšć. {27762}{27852}W tej wielkiej przygodzie,|jakš jest życie na Ziemi, {27853}{27912}każdy gatunek ma do odegrania swojš rolę, {27913}{28002}każdy ma tu swoje miejsce. {28032}{28122}Żaden nie jest niepotrzebny czy szkodliwy. {28123}{28213}Wszystkie żyjš w równowadze. {28602}{28661}I włanie w tym miejscu ty, {28662}{28752}homo sapiens, człowiek rozumny, {28753}{28813}wkraczasz na scenę. {28873}{28992}Czerpiesz korzyci z fantastycznej spucizny, {28993}{29075}zapisanej ci,|po 4 miliardach lat, przez Ziemię. {29263}{29353}Masz ledwie 200 tysięcy lat, {29353}{29444}ale całkowicie zmieniłe oblicze Ziemi. {29504}{29651}Pomimo własnej słaboci,|zajšłe każde możliwe rodowisko, {29652}{29802}podbiłe takie połacie lšdu,|jak żaden inny gatunek przed tobš. {29971}{30071}Po 180 tysišcach lat koczowania, {30072}{30140}dzięki łagodniejszemu klimatowi, {30141}{30193}ludzkoć się osiedliła. {30211}{30312}Przetrwanie nie zależało już od polowania. {30313}{30432}Ludzie wybrali życie|w rodowisku wodnym, obfitujšcym w ryby, {30433}{30492}zwierzynę i rolinnoć. {30493}{30613}Były tam równoczenie|ziemia, woda i życie. {31513}{31542}Po dzi dzień, {31543}{31670}większoć ludzkiej populacji|zasiedla wybrzeża kontynentów, {31671}{31753}albo brzegi rzek i jezior. {32232}{32329}Na całej planecie, jedna osoba na cztery {32330}{32453}żyje tak jak ludzie żyli|6 tysięcy lat temu, {32454}{32623}wykorzystujšc jedynie dobra natury. {32623}{32742}W ten sposób żyje 1,5 miliarda ludzi, {32743}{32894}czyli więcej niż we wszystkich|zamożnych państwach razem wziętych. {34723}{34873}rednia długoć życia jest mała,|a ciężka praca jeszcze jš obniża. {34885}{34993}Na codziennym życiu|cišżš kaprysy przyrody. {35023}{35112}Edukacja jest rzadkim przywilejem. {35137}{35232}Dzieci sš dla rodziny cenne, {35233}{35310}ale tylko dopóty,|dopóki para dodatkowych ršk {35310}{35413}jest niezbędna, by zapewnić przetrwanie. {35734}{35783}Geniusz ludzkoci polega na tym, {35784}{35864}że zawsze była wiadoma swoich słaboci. {35923}{36072}Siłę fizycznš,|której poskšpiła nam natura, {36073}{36223}odnalelimy w zwierzętach,|dzięki którym odkrywalimy nowe terytoria. {37024}{37124}Ale jak tu zdobywać wiat|o pustym żołšdku? {37262}{37392}Wynalezienie rolnictwa|miało olbrzymi wpływ na naszš historię. {37423}{37512}Zdarzyło się to|niecałe 10 tysięcy...
otoha