CZŁOWIEK.pdf

CZLOWIEK

ZYCIE PRZEDMIOTEM BADAN BIOLOGII

1. Problem badawczy to pytanie lub twierdzenie, jasne i proste np czy warunki srodowiska (temp., pH) wplywaja na akwnosc enzymow lub wplyw

warunkow srodowiska na aktywnosc enzymow

2. Hipoteza- naukowe przypuszczenie, zdanie twierdzace, proba odpowiedzi na sformulowany problem badawczy

3. Czynnosci zyciowe organizmu

a)odzywianie

b)oddychanie

c)wydalanie zbednych i szkodliwych produktow przemiany materii

d)rozmnazanie

e)wzrost i rozwoj

f)ruch

g)reakcja na bodzce

4. Specyficzne cechy istot zywych

a) budowa komorkowa

b)metabolizm

c)posiadanie bialek i kwasow nukleinowych

d)zdolnosc do samopowielania i dziedziczenia cech

e)utrzymywanie homeostazy (stalosci srodowiska wewnetrznego)

5. Metody rozumowania

a)dedukcja- od ogolu do szczegolu np wszystkie ptaki maja dzioby tzn. ze bocian jest ptakiem i ma dziob

b) indukcja- od szczegolu do ogolu np komorkowa teoria budowy organizmow

6. zrodla danych naukowych:

a)obserwacja- bez ingerencji obserwatora

b)doswiadczenie-celowe wywolywanie zjawiska

7.Poziomy organizacji materii ozywionej

a)komorkowy

b)organizmalny

c)ponadorganizmalny

PODSTAWY METODOLOGII, OBSERWACJI, BADAN I EXPERYMENTOW BIOLOGICZNYCH

1. Rodzaje mikroskopow

a)optyczny (swietlny)- zdolnosc rozdzielcza 100-200 nanometrow (10 do -9 /1nm) max. Powiekszenie 1200x

b)swietlny fluorescencyjny- barwnik fluorescencyjny po wzbudzeniu przez zrodlo swiatla jego mikroskopu emituje swiatlo

c)elektronowy- wykorzystuje wiazke elektronow, a zamiast soczewek cewki elektromagnetyczne, max. Powiekszenie 250000x i wiecej

-transmisyjny (rozdzielczosc 0,2 nm), wiazka elektronow przechodzi przez cienki skrawek preparatu, fale elektronow zalamuja sie, uginaja,

odbijaja w roznych jego czesciach, obraz na blonie fotograficzny lub monitorze dwuwarstwowym

-skaningowy- rozdzielczosc 10-20nm- wiazka elektronow nie przechodzi przez preparat, skupia sie na jego powiekszeniu, po analizie danych

(wykrywacz elektronow) obraz trojwymiarowy na monitorze.

2.Rozwoj biologii

WIEK

NAZWISKO

NAUKOWE

OSIAGNIECIA

V, IV w

pne

hipokrates

Zasady etyki lekarskiej

IV w pne

Arystoteles

Opracowal system klasyfikacji organizmow

II w pne

Galen

Podstawy anatomii i fizjologii

XVI

Vesalius

Doklaniejsza budowa ciala czlowieka

XVI

Bracia jansen Pierwszy mikroskop

XVII

Harvey

Obieg krwi u czlowieka, praca naszego serca

XVII

Leeuwenhoek Zauwazyl w kropli wody pierwotniakow plemniki i krwinki

czerowne zwane wymoczkami

XVII

Ray

Definicja gatunku

XVIII

Linneusz

Klasyfikacja roslin, zwierzat, nazewnictwo gatunkow

XVIII

Inngenhausz

Udowodnil znaczenie swiatla, barwnikow zielonych w

asymilacji z CO2, odkryl ze rosliny oddychaja podobnie do

zwierzat i czlowieka

XIX

Pasteur

Proces fermentacji, motoda szczepien przeciw waglikowi,

obalil teorie samorództwa

XIX

Darwin,

walace

Teoria ewolucji biologicznej

XIX

Mendel

Reguly dziedziczenia cech

Watson,

Crick

Molekularne podloze dziedziczenia

XX- 1954 Murray

Przeszczep nerki

XX-1962

Werner

Iznynieria genetyczna

XX- 1961 Nirenberg

Kod DNA

KOMORKA

1.Blona komorkowa

a)model plynnej mozajki (mozliwosc odksztalcenia i ruchu pelzakowego)

-zrab blony tworza dwie warstwy fosfolipidow

*glowka- hydrofilowa, polarna (glicerol, ufosforylowana reszta)

*nozka- hydrofobowa, niepolarna (kwasy tluszczowe)

-zanuzone w zrebie sa:

*bialka wzmacniajace z llancuchami cukrowymi (transportowe, przenosnikowe, receptorowa, stabilizujace cholesterol)

b)blona jest asymetryczna- kazde z warstw ma inny sklad i wlasciwosci

c)selektywnie przepuszczalna (wybiórcza)

- swobodnie przechodza CO2, O2, H2O, mocznik

-samorzutnie przechodza, ale slabo (glukoza, sacharoza)

-nie przechodza bialka, kwasy nukleinowe

d)transport przez blony

-prosta dyfuzja (CO2, O2, H2O)

-ulatwiona dyfuzja (np glukozy w watrobie) zgodnie z roznica stezen, potrzebny kanal blonowy lub bialko przenosnikowe

-transport aktywny (np. pompa sodowa potasowa)

*wbrew roznicy stezen

*potrzebny bialkowy przenosnik

*potrzebna energia ATP

2. Funkcje bony komorkowej (zewnetrznej)

-separuje = oddziela wnetrze komorki od srodowiska

-pozwala na selektywna dwustronna wymiane jonow i czasteczek z otoczeniem

-odpowiada za odbieranie bodzcow ze srodowiska i innych komorek dzieki bialkom receptorowym

-u zwierzat umozliwia laczenie sasiednich komorek

3. Blony wewnetrzne dziela wnetrzne komorki na przedzialy, w ktorych moga zachodzic przeciwne procesy, wymagajace np. inneg pH, stezenia

niektorych jonow

4. Siateczka srodplazmatyczna (retikulum)-trohwymiarowy system kanalikow i pecherzykow

a) funkcje

-jak u blon zewnetrznych

-zwieksza powierzcgnie wewnetrzna komorki

- tworzy trasy transportu

-miejsce syntezy bialek i lipidow

b)rodzaje

-szorstkie z rybosomami (granularne)- tu tworzenie bialek, duzo w trzustce, neuronach

-gladkie- duzo w watrobie-detoksykacja, w komorkach tluszczowych, sluzowych

5.Aparat Golgiego- splaszczone pecherzyki, wokol kanaliki, banieczki

a)funkcje

-modyfikacja, paowanie, przekazywanie zagesczonych substancji w obrebie i poza komorke – duzo w trzustce

6. Lizosomy- kuliste pecherzyki- tu bialka enzymatyczne rozkladajace, rozkladajace bialka, lipidy, cukry, kwasy nukleinowe. Duzo w komorkach

żernych

7. Cytoplazma- koloid wodny, zawieszone i rozpuszczone tu bialka, lipidy, kwasy tluszczowe, aminokwasy, sole mineralne. Tu reakcja

biosyntezy, bialka komorkowe, odychanie beztlenowe (pierwszy etap oddychania). Tu wszystkie organella komorkowe

8.cytoszkielet (wlokienka i mikrorureczki bialkowe)

FUnkcje cytoszkieletu

a)ruchy komorki, zmainy ksztaltu

b)wzmocnienie mechaniczne

c)szlaki transportu komorkowego

d)utrzymywanie organelli w odpowiednim polozeniu

e) budowa rzesek i wici u eukariontow

f)centriolew (tu tworzenie wrzeciona podzialowego)

9.Mitochondria- polautonomicznne, bo zawieraja wlasne DNA, kodujace wlasne bialka mitochondriALNE, wlasny aparat umozliwiajacy

tworzenie tych bialek. podzial niezalezny od podzialu komorki -owalny ksztalt-otoczony dwiema blonami ( zwenetrzna-przepuszczalna dla jonow,

wewnetrzna- nieprzepuszczalna dla jonow, tworzy grzebienie, jej duza powierzchnia zaagnazowana w produkcje ATP. W srodk matrix = macierz

mitochondrialna. Tu enzymy, DNA, rybosomy.)

Funkcje mitochondrium

-przetwarzanie energii z utleniania zwiazkow organicznych w energie uzyteczna biologicznie w ATP

10.Rybosomy- z dwoch podjednostek

-male – prokariota, plastydy, mitochondria- 50 + 30s = 70s

-duze- 60 + 40s = 80s

-zbudowane z rRNA i bialek

-tu biosynteza bialka- translacja

11.Jadro (zanika w erytrocytach, wiele w miesniach szkieletowych)

a)otoczka- z dwoch blon- zewnetrzna szorstka, wewnetrzna gladka. Pory w otoczce

b) kariolimfa- sok jadrowy (woda, bialko enzymy

-RNA

-chromatyna= dna, histomy, bialka niehistonowe

-rRNA

-jaderko = rRNA, bialka, DNA- tu synteza podjednostek rybosomow

c) funkcje jadra

-powielanie materialu genetycznego i przekazywanie potomnym komorkom

-przekazywanie materialu genetycznego z pokolenia na pokolenie dzieki udzialowi w tworzeniu koorek plciowych

-sterowanieprocesami zyciowymi komorki poprzez regulacje dwoc procesow: odczytywanie informacji z DNA, tworzenie instrukcji – Rna do

biosyntezy bialek

12. Budowa chromosomu

PRZEBIEG I BIOLOGICZNA RLA MITOZY I MEJOZY

1.Kariokineza- podzial jadra

Cytokineza- podzial cytoplazmy

2.Typy kariokinezy

a)mitoza- podzial posredni- materail pakowany chromosomy i rozdzielany przez wrzeciono

b)mejoza- podzial posredni-

c)amitoza- podzial bezposredni u polipolidow. Podzial nie musi byc precyzyjny, bo w jadrze bardzo duzo kopii.

3. Mitoza- zachowuje licbe chromosomow na stalym poziomie

4. Zmiany ilosci materialu genetycznego w dzielacej sie mitotycznie komorce diploidalnej

5. Cykl komorkowy (interfaza, mitoza podzial)

a)G1- gap=przerwa

-synteza mRNA

-brak replikacji DNA

-synteza bialek budulcowych i enzymatycznych

-wzrost ilosci fosfolipidow blonowych

B) Go- tylko u organizmow tkankowych

-zaprzestanie aktywnosci podzialowej

-specjalizacja

-u niektorych pod wplywem hormonow wznowienie aktywnosci podzialowej

b) faza s- synteza

-replikacja DNA

- synteza bialek histonowych

-zmniejszanie syntezy bialek budulcowych i enzymaycznych

c) G2-

-przygotowanie skladnikow protoplastu do podzialu

-podzial organelli polautonomicznych

-synteza bialek wrzeciona podzialowego (tubuliny)

-podzial centrioli na dwie (u zwierzat i grzybow)

6. przebieg mitozy

profaza:

stają się widoczne chromosomy, które powstały z silnie skręconej chromatyny

chromosomy składają się z dwóch połówek – chromatyd

zanika jąderko

na terenie cytoplazmy organizuje się wrzeciono podziałowe (w komórkach zwierzęcych uczestniczą w tym

centriole)

metafaza:

uwolnione z jądra komórkowego chromosomy przemieszczają się w rejon równika wrzeciona podziałowego

centromery leżą w płaszczyźnie równika, a w tym miejscu do chromosomów przyczepione są włókna

wrzeciona

centromery pękają

anafaza:

włókna wrzeciona kurczą się

chromatydy, czyli od tego momentu chromosomy potomne, wędrują ku biegunom wrzeciona

telofaza:

chromosomy potomne rozkręcają się tworząc znów chromatynę

odtwarzają się jąderka

wokół każdego ze skupień chromatyny odtwarza się błona jądrowa

7. Zmiany ilosci materialu genetycznego w dzielacej sie mejotycznie komorce diploidalnej

8. mejoza- podzial redukcyjny,posredni, zmienia liczbe chromosomow z 2n do n, ilosc czasteczek dNA z 2c do c

9. Interfaza mejozy

a)G1- podobne do g1 mitozy

b)s- (dluzsze niz w mitozie)

-replikacja DNA 99,7%

-synteza histonow

-intensywana transskrypcja, translacja= tworzenie z tubuliny zawiazkow wrzeciona

-spadek syntezy bialek enzymatycznych i budulcowych

c)brak G2

10.przebieg mejozy

A)pierwszy podzial heterotypowy, redukuje liczbe chromosomow z 2n do n i ilosc DNA z 4c do 2c

a)profaza I- wyodrebnienie cienkich chromosomow

-koniugacja chromosomow homologicznych (biwalenty)

-kondensacja chromosomow- kazdy z 2 chromatyd

-crossing-over- swoiste pekanie i wymiana odpowiadajacych sobie odcinkow chromosomow homologicznych miedzy chromatydami

niesiostrzanymi

-replikacja konczaca 0,3%-odsuwanie chromosomow homologicznych (polaczenie jedynie w hiazmach)

--skracannie chromosomow- przesuwanie hiazm ku koncom, zanikanie jaderka i otoczki, spychanie biwalentow w obszar srodkowy komorki

b)metafaza I- ustawienie biwalentow w plaszczyznie rownikowej , rozerwanie hiazm (skurcz wrzeciona)

c)anafaza I- wedrowka chromosomow do biegunow

d) telofaza I- otworzenie otoczki jaderka

-czesciowa despiralizacja chromosomow

-cytokineza- powstaja wa jaderka o liczbie chromosomow n

B)Interfaza

C)drugi podzial mejotyczny-homotypowy (nie zmeinia liczby chromosomow, zmienjsza liczbe DNA z 2c do c)

11. Porownanie przebiegow mito zy i mejozy

CechA

mitoza

Mejoza

Redukcja liczby

chromosomow i zawartosci

Dna o polowe

------------

Nastepuje

W wyniku podzialu powstaja

2 komorki

4komorki

Liczba podzialow komorki

Rekombinacja genetyczna

Nie zachodzi

Zachodzi (crossing over)

Podzial zachodzi podczas

Podzialu jednokomorkowych

eukariontow, rozwoj zarodka,

wzrost organizmu

wielokomorkowego

(uzupelnianie komorek),

powstawanie gamet u roslin

Powstawania gamet u zwierzat,

zarodnikow u roslin

znaczenie

Umozliwia przekazywanie

niezmienionj informacji

genetycznej

Umozliwia utrzymanie stalej

liczby chromosomow w

kolejnych pokoleniac, jest

zrodlem zroznicowania

genetycznego potomstwa

(crossing over i niezalezna

segregacja chromosomow)

CHARAKTERYSTYCZE CECHY BUDOWY I FUNKCJI TKANKI NABLONKOWEJ I MIESNIOWEJ

1.Funkcje nablonkow

-oddzielaja organizm od srodowiska zewnetrznego

-umozliwiaja odbior bodzcow

-umozliwiaja wymiane gazowa

-tworza gruczoly

-wyscielaja narzady jamy ciala

2. Cechy nablonkow

a)zwarty uklad komorek dzieki blonie podstawnej i polaczeniom medzykomorkowym

-scisle (bialkowe zatrzaski= desmosomy, zbierajace)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: