1
Strona- wg art. 28 Kpa to każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Organ administracji nie może prowadzić postępowania bez strony, czyli bez indywidualnie określonego podmiotu. Strona jest adresatem decyzji administracyjnej.
Koncepcje legitymacji procesowej strony postępowania, tj., kto i kiedy może stać się stroną postępowania?:
1. Koncepcja subiektywna – oparta jest na prawie procesowym, polega na przyjęciu założenia, że każdy ma prawo do złożenia podania do organu i wraz z tym momentem staje się stroną postępowania. Organ wszczyna postępowanie, a w trakcie jego trwania sprawdza, czy ta strona miała interes prawny, czy może być stroną? Jeżeli nie ma interesu prawnego, organ umarza postępowanie. Przedstawicielem tej koncepcji był F. Longschamps.
2. Koncepcja obiektywna – oparta jest na prawie materialnym. Zgodnie z teorią organ przed wszczęciem postępowania sprawdza czy dana osoba ma interes prawny. Jeżeli osoba posiada interes prawny, to organ wszczyna postępowanie, a jeżeli nie ma interesu prawnego to postępowanie w ogóle nie zostaje wszczęte. Przedstawicielem tej koncepcji był Zimmerman.
3. Koncepcja mieszana (wg Barbary Adamiak)- koncepcja ta obejmuje:
Þ I część- wszczęcie postępowania z urzędu (obiektywna)
Þ II część- wszczęcie postępowania na wniosek (subiektywna);
Þ I część- sprawdzenie, kto ma interes prawny?
Þ II część- każdy ma prawo do procesu.
Interes prawny- to interes, który wynika z przepisów prawa materialnego. Mieć interes prawny to znaleźć przepis prawa, który pozwala nam ubiegać się o jakieś uprawnienia i obowiązek nakładany w formie decyzji. Musi być osobisty, indywidualny, własny, konkretny, aktualny i nie ewentualny.
Przesłanki art. 28 Kpa:
1. Wszczęcie postępowania z urzędu:
¨ Prawo materialne ustanawia organ właściwy w sprawie, przy czym musi to być właściwość miejscowa i rzeczowa;
¨ Sprawa może być tylko załatwiona w drodze decyzji;
¨ Istnieją podmioty, które w ocenie organu administracyjnego mają interes prawny lub obowiązek, którego będzie dotyczyć postępowanie w sprawie indywidualnej;
2. Wszczęcie postępowania na wniosek:
¨ Istnieje podmiot uznający się za legitymowany do występowania w postępowaniu administracyjnym przed organem administracyjnym;
¨ Jest to podmiot mający interes prawny lub obowiązek, o którym można rozstrzygnąć decyzją;
¨ Podmiot ten dokonuje czynności procesowej przez wniesienie żądania wszczęcia postępowania w jego indywidualnej sprawie.
Przesłanki art. 28 Kpa należy rozpatrywać razem z pojęciem przedmiotu postępowania.
Jeżeli prawo materialne daje organowi umocowanie do wszczęcia postępowania na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących, to prawo procesowe daje stronie legitymację do żądania wszczęcia postępowania lub do udziału w postępowaniu jako strony, ze względu na interes prawny lub obowiązek. Brak interesu prawnego lub obowiązku jest podstawa do wydania decyzji odmownej.
Strona w ordynacji podatkowej:
Wg art. 133 op. stroną jest każdy, kto żąda czynności organu podatkowego (wszczęcie postępowania na wniosek) oraz ten, do kogo czynność organu podatkowego się odnosi (wszczęcie z urzędu) lub też ten, czyjego interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy pośrednio (wszczęcie z urzędu).
Stroną w postępowaniu podatkowym jest:
Þ Podatnik- osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy przepisów podatkowych obowiązkowi podatkowemu (art.7 op.)
Þ Płatnik- osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu (art.8 O.P.)
Þ Inkasent- osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.
Þ Osoby trzecie, tj. rozwiedziony małżonek podatnika (odpowiada solidarnie z małżonkiem za zobowiązania podatkowe, które powstały w czasie trwania małżeństwa), członek rodziny podatnika (odpowiada solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości wynikające z tej działalności), nabywca przedsiębiorstwa (odpowiada solidarnie z podatnikiem za zaległości dotyczące przedsiębiorstwa), dzierżawca nieruchomości (odpowiada solidarnie z podatnikiem za zaległości powstałe podczas dzierżawy), spółki jawne i komandytowe, członkowie zarządu spółki Z O.O. i S.A., osoba prawna powstała w wyniku podziału innej osoby prawnej, osoba, której inna osoba posługuje się jej imieniem nazwiskiem, nazwą, firmą za jej zgodą.
Przepisy dotyczące strony w postępowaniu podatkowym wskazują na ograniczony zakres podmiotowy pojęcia strony, ponieważ jest ono ściśle związane ze stosowaniem prawa podatkowego i przepisów podatkowych. W sprawach indywidualnie wykraczających poza zakres, a znajdujących się we właściwości organów stosuje się przepisy karno- skarbowe, (czyli odrębne przepisy podatkowe, a wtedy pojęcie strony jest zdefiniowane w oparciu o art.28 i 29 Kpa.).
Zdolność administracyjno-prawna: to prawna możliwość występowania jako strona w postępowaniu. Art. 29 Kpa stanowi, że stroną może być każdy podmiot posiadający zdolność prawną. Zdolność prawna jest oceniana wg przepisów prawa administracyjnego, a w przypadku braku regulacji w przepisach prawa administracyjnego, zdolność według przepisów prawa cywilnego. Wg, art. 29 stroną mogą być:
Þ Osoba fizyczna (od urodzenia do śmierci wg Kc);
Þ Osoba prawna (od chwili wpisu do właściwego rejestru do momentu ustania ich bytu prawnego);
Þ Jednostka organizacyjna państwowa, samorządowa, społeczna (bez względu na to czy posiada zdolność prawną czy jest tylko wyodrębniona organizacyjnie);
Þ Organ administracji rządowej
Þ Gmina, powiat, województwo (przy rozdzieleniu sytuacji, w których sprawują one orzecznictwo administracyjne oraz tych sytuacji, w których są stronami postępowania administracyjnego, które prowadzi inny podmiot administracyjny).
Zdolność do czynności prawnych- daje stronie zdolność procesową, czyli możliwość samodzielnego i skutecznego działania w postępowaniu. Według Kc pełną zdolność do czynności prawnych ma osoba pełnoletnia (w ustawie o obywatelstwie polskim zdolność ma osoba, która ukończyła 16 lat), zdolność ograniczoną- małoletni powyżej 13 lat, osoba tymczasowo ubezwłasnowolniona, lub osoba, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego (na podstawie, Kpc.). Pozbawionym zdolności do czynności prawnych jest małoletni poniżej 13 lat lub osoba ubezwłasnowolniona całkowicie. Osoby te działają przez swoich ustawowych przedstawicieli (art. 30§2 Kpa.)
Umocowanie przedstawiciela może być dwojakie:
Þ Z mocy ustawy- przedstawicielami są tutaj rodzice dla dziecka poniżej 13 lat;
Þ Z mocy orzeczenia sądowego- np. osoba chora psychicznie została pozbawiona zdolności do czynności prawnych i orzeczeniem sądowym przyznano jej przedstawiciela ustawowego. Tego typu przedstawicielstwo spełniają też opiekunowie dziecka poniżej 13 lat.
Organ w fazie wszczęcia postępowania powinien sprawdzić, czy dana osoba ma zdolność do czynności prawnych. Jeżeli się okaże, że taka osoba nie posiada zdolności do czynności prawnych, to następuje zawieszenie postępowania i wystąpienie do sądu o wyznaczenie przedstawiciela ustawowego dla strony (art., 97§1 pkt 3).
Osoby prawne mają pełną zdolność do czynności prawnych, ale działają przez swoich przedstawicieli (organy) statutowych lub ustawowych (art. 30§3 Kpa.).
Następstwo procesowe- to sytuacja, która wynika z powodu śmierci strony lub zbycia rzeczy lub praw, których postępowanie dotyczy. W przypadku zaistnienia takiej sytuacji, w miejsce strony w postępowaniu wchodzą jej następcy prawni.
Spadki nie objęte- W tym przypadku jako strony działają tutaj osoby sprawujące zarząd nad majątkiem masy spadkowej, a w przypadku ich braku sąd na wniosek organu administracji publicznej wyznacza kuratora. Ordynacja podatkowa nie reguluje spraw spadków nie objętych. Normuje natomiast następstwo prawne przy przekształceniu lub połączeniu osób prawnych, komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.
Strona nieobecna w sprawie- przypadek taki reguluje art. 34 Kpa Strona nieobecna w sprawie to osoba przebywająca poza miejscem zamieszkania (np. nieobecność w kraju). Jeżeli taka osoba nie ustanowiła pełnomocnika, to zgodnie z art. 34§1 organ administracyjny występuje do sądu o ustanowienie kuratora. Przy sprawach nie cierpiących zwłoki organ administracyjny sam może wyznaczyć tymczasowo przedstawiciela dla osoby nieobecnej, który będzie działał za stronę do momentu wyznaczenia przez sąd kuratora. Art. 34 Kpa reguluje następstwo obowiązku czuwania nad tym, żeby strona była w postępowaniu należycie reprezentowana.
Sytuacja prawna strony w postępowaniu administracyjnym:
To uprawnienia i obowiązki w toku postępowania administracyjnego. Sytuację prawną strony wyznaczają przede wszystkim zasady ogólne Kpa. (Zasada informowania stron i innych uczestników postępowania i zasada czynnego udziału strony w postępowaniu). Sytuacja prawna strony jest oparta na pełnej lub ograniczonej rozporządzalności (= dyspozycyjności). Oznacza to, kiedy strona może decydować o postępowaniu i o jego biegu? Na co ta strona ma rozporządzalność? W jaki sposób dysponuje tą rozporządzalnością? Pełna rozporządzalność przy wszczęciu postępowania na wniosek strony. Strona sama decyduje o wszczęciu postępowania przy złożeniu podania. Jest to jedyny przypadek, występujący w zarówno w I instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym.
Zasada informowania stron i innych uczestników postępowania (art.9 Kpa.)- organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.
Ordynacja podatkowa (art. 121§2 op.)- Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są na wniosek strony udzielać niezbędnych informacji o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania.
Oznacza to, że w przypadku, gdy jest już prowadzone postępowanie podatkowe, organ podatkowy jest związany regułami zasady procesowej, o której stanowi przepis art. 121 § 2 op. Natomiast w sytuacji, gdy postępowanie podatkowe nie zostało jeszcze wszczęte, bezpośrednie zastosowanie będą miały unormowania zawarte w przepisach art. 14 § 4 i 5 op. Tzn. organ podatkowy na żądanie strony jest zobowiązany do pisemnego udzielenia informacji w ich indywidualnych sprawach, w których nie wszczęto postępowania podatkowego. Natomiast strona postępowania podatkowego jest zobowiązana do wyczerpującego przedstawienia stanu faktycznego oraz własnego stanowiska w sprawie.
Ograniczona rozporządzalność- polega na tym, że strona decyduje o biegu postępowania, ale pod pewnymi warunkami. Występuje przy zawieszeniu lub umorzeniu postępowania na wniosek strony (art.98 i 105§2 Kpa) o ile nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie jest to sprzeczne z interesem społecznym), a także przy ugodzie (strony mogą wnioskować o zawarcie ugody).
Organ może odmówić zawarcia ugody w następujących przypadkach (art.118§3):
a) Ugoda narusza prawo;
b) Nie uwzględnia stanowiska innego organu;
c) Narusza słuszny interes społeczny;
d) Przy cofnięciu odwołania przez stronę;
e) Decyzja w I instancji narusza prawo lub interes społeczny
Pełnomocnictwo procesowe strony – (inaczej zastępstwo procesowe strony) to jednostronna czynność prawna, jaką jest oświadczenie woli mocodawcy złożone w dowolnej formie. Pełnomocnictwo procesowe uregulowane jest w art. 32 i 33 Kpa. W stosunku do postępowania cywilnego jest odformalizowane, tj. granice umocowania pełnomocnika do działania za stronę są wyznaczone zakresem czynności procesowych, które strona musi dopełnić osobiście.
Art. 32 kpa.: Strona może działać przez pełnomocnika, z wyjątkiem dwóch sytuacji:
Þ Gdy przepis prawa wymaga jej osobistego stawienia się;
Þ Gdy charakter czynności lub stan faktyczny wymaga osobistego stawienia się strony. Np. badanie zdrowia, komisja wojskowa.
Zakres pełnomocnictwa zależy od strony. Pełnomocnictwo może być udzielone, co do całości postępowania lub tylko, co do czynności procesowej stron.
Forma pełnomocnictwa (art. 33§2):
¨ Pisemna- w aktach sprawy powinien znajdować się oryginał pełnomocnictwa lub odpis poświadczony urzędowo, przy czym radca prawny, adwokat i doradca podatkowy są zwolnieni z obowiązku urzędowego poświadczenia (mogą go sami poświadczyć).
¨ Ustna do protokołu.
Domniemanie pełnomocnictwa- art.33§4 kpa. (i tylko kpa.): Polega na tym, że organ nie mając pełnomocnictwa na piśmie dla danej osoby dopuszcza do udziału w niektórych czynnościach. Domniemywa się, że ta osoba nie mając pełnomocnictwa działa dla dobra strony.
Uzyskanie domniemania wymaga spełnienia 3 warunków:
1. Można dokonać czynności, które stanowią sprawy mniejszej wagi, tj. przeglądanie akt sprawy, wnoszenie opłaty, dostarczenie dokumentów (czynności techniczne, które nie wpływają na postępowanie);
2. Jeżeli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony (tj. osoba prowadząca wspólne gospodarstwo i zamieszkująca razem ze stroną pod jednym dachem);
3. Organ nie ma wątpliwości, co do istnienia i zakresu pełnomocnictwa (np. ktoś już występował wcześniej w roli pełnomocnika strony).
O domniemaniu pełnomocnictwa zawsze decyduje organ i nie występuje tutaj żaden środek zaskarżenia. W przypadku sporu między pełnomocnikiem a stroną zawsze decyduje wola strony.
Pominięcie przez organ pełnomocnika w postępowaniu jest równoznaczne z pominięciem strony, ponieważ pełnomocnik ma takie same prawa jak strona. Wymienienie pełnomocnika w treści decyzji jest wada materialno-prawną i skutkuje nieważnością decyzji.
Pełnomocnikiem może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Nie może być pełnomocnikiem osoba prawna.
gosicka