2
Zagadnienia władzy w realizowaniu zadań administracji publicznej
Problematyka władzy jest ściśle związana z realizowaniem zadań administracji publicznej. Liczne przepisy używają słowa „władza”. Np. art. 10 Konstytucji stwierdza: „władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Używają go ponadto najczęściej z określonym przymiotnikiem, np. publiczna, zwierzchnia, ustawodawcza, sądownicza, rodzicielska.
Teoria stosunku administracyjno prawnego podkreśla występujący w nim element władczości i nierównorzędności stron (jeśli w ogóle słowo „stron” jest w tym kontekście właściwe).
Element władzy jest charakterystyczny dla stosunków administracyjnoprawnych. Trudno sobie bowiem wyobrazić realizację zadań administracji publicznej bez wykorzystywania elementu władzy (np. wydawanie decyzji). Stosowanie zatem przez administrację róznych form przymusu jest niejednokrotnie niezbędne dla zrealizowania stawianych przed nią celów.
Genezę władzy uzasadnia się i uzasadniało w przeszłości różnorako. I tak np.:
- św. Tomasz z Akwinu (i nie tylko Tomasz, ale także Pismo św.) twierdził, że wszelka władza pochodzi od Boga,
- Mao Tse-tung twierdził, że władza „rodzi się z lufy karabinu”,
- wielu autorów upatruje pojawienie się i potrzeby władzy w rozwoju stosunków społecznych, w koniecznym podziale ról społecznych, w zapobieganiu chaosowi itd.
Istnieją różne definicje władzy:
a) behawioralne – władza jest szczególnym typem zachowania, polegającym na możliwości modyfikowania zachowania innych w pożądany sposób.
b) Teleogiczne – spełnianie pewnych celów, wytwarzanie zamierzonych skutków, zdolność do realizacji określonych interesów w łonie systemu.
c) Instrumentalne – możliwość stosowania szczególnych środków, a zwłaszcza pzremocy,
d) Strukturalne - ujmując władzę jako pewnego rodzaju stosunek między rządzącymi i rządzonymi.
e) Wpływu – utożsamiające władzę z wywieraniem wpływu na innych,
f) Konfliktowe – upatrujące istoty władzy w możliwości podejmowania decyzji regulujących rozdział szeroko rozumianych dóbr w sytuacjach konfliktowych.
Definicje te łączą się i zazębiają ze sobą, a każda koncentruje się na jakimś elemencie władzy.
Władza, aby była skuteczną, musi mieć realny wpływ na zachowanie innych. Wyróżnia się najczęściej trzy podstawowe sposoby nakłaniania do posłuchu:
a) przemoc lub groźba jej zastosowania,
b) manipulacja dobrami (pensje, ordery, awanse, mandaty, kary nagrody, degradacje, manipulowanie dobrą lub złą opinią)
c) autorytet – uznanie, lojalność, zgodność poglądów. (Szre, 36-38)
Zjawisko władzy jest zjawiskiem powszechnym, występuje w każdym układzie społecznym, ale najważniejszym wyrazem władzy politycznej jest władza państwowa. Darujemy sobie jednak w naszych wywodach poglądy poszczególnych filozofów na temat władzy (wypowiadali się m. in. Arystoteles, Monteskiusz, Marks, Macchiavelli, Rousseau, Gumplowicz, Petrażycki)
gosicka