NIK – Co to jest kolegium w NIK-u? – W skład wchodzą Prezes NIK jako przewodniczący, wiceprezesi, dyrektor generalny Izby, 14 członków, których powołuje Marszałek Sejmu. Kolegium spełnia funkcję rozstrzygającą i opiniodawczą. Kolegium : zatwierdza analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, uchwala opinię NIK w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, Ustala projekt statutu NIK, projekt budżetu NIK, zatwierdza sprawozdanie z działalności NIK w roku ubiegłym. Opiniuje wniesione przez Prezesa NIK programy kontroli i informacje o wynikach szczególnie ważnych kontroli a także wszystkie inne sprawy wniesione przez prezesa Izby.
Zakres kontroli NIK – sięga tam gdzie gospodaruje się groszem publicznym, obejmuje całokształt działalności podmiotów kontrolowanych a w szczególności wykonanie przez nie budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych w sferze działalności finansowej gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej tych jednostek.
Dwa obszary kontroli 1) obejmuje jednostki państwowe – jest to dla NIK’u kontrola obligatoryjna kontroluje działalność organów adm. rządowej, NBP. Przedmiot kontroli to całokształt działalności tych jednostek. Kancelarię Prezydenta RP, Kancelarię Sejmu, Senatu, biur: TK, RPO, KRRiT, IPN, Sądu Najwyższego, NSA, PIP. 2) Ma charakter fakultatywny – odnosi się do samorządu.
Postępowanie kontrolne NIK – odbywa się zgodnie z zasadami legalności, prawdy materialnej, pisemności, sprawności postępowania. Celem jest ustalenie stanu faktycznego dokonywane przez kontrolera na podstawie zebranych dowodów. Kontroler może wzywać pracowników na świadków, w celu wyjaśnienia i oświadczenia pewnych kwestii ustnie lub pisemnie. W toku kontroli może informować kierownika jednostki kontrolowanej o nieprawidłowościach. Końcowy etap to sformułowanie wyników.
Oddziaływania pokontrolne - 1) narada pokontrolna – kierownik zwołuje naradę pracowników w celu omówienia nieprawidłowości i wniosków jakie wynikają z ustaleń kontroli. Narada może stanowić czynnik naprawczy skontrolowanej działalności. 2) wystąpienie pokontrolne – zawiera oceny kontrolowanej działalności wynikające z ustaleń opisanych w protokole kontroli a w razie stwierdzenia nieprawidłowości także uwagi i wnioski w sprawie ich usunięcia. Wystąpienie pokontrolne NIK przekazuje kierownikowi jednostki kontrolowanej lub właściwym organom samorządowym lub państwowym. 3) funkcja sygnalizacyjna – NIK opracowuje informacje o wynikach kontroli które przedkłada Sejmowi, Prezydentowi RP, Premierowi,
Kontrola sądowa administracji – należy do podstawowych form ochrony praw jednostki. Polega na rozstrzyganiu spraw indywidualnych związanych z dochodzeniem przez jednostkę jej interesów i praw podmiotowych. Obejmuje orzekanie w konkretnych sprawach oznaczające weryfikowanie (kasację) działań (aktów) adm. publicznej. Oddziaływuje na administracje czego efektem jest wyeliminowanie działań wadliwych i potwierdzenie działań prawidłowych.
Dwuinstancyjność – Sądami administracyjnymi są : Naczelny Sąd Administracyjny , wojewódzkie sądy administracyjne. Wojewódzkie Sądy rozpoznają w pierwszej instancji sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych. NSA zaś sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów w zakresie orzekania w trybie określonym ustawami a w szczególności rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń tych sądów (kasacja), i podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne. Sądy administracyjne rozpoznają sprawy dotyczące kontroli adm. publicznej (decyzje adm., Postanowienia wydane w postępowaniu adm., a także rozstrzygające sprawę co do istoty, postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu teryt., bezczynność organów) NSA w pierwszym rzędzie rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń w.s.a przede wszystkim skargi kasacyjne i zażalenia. W tym przypadku NSA występuje jako II instancja.
Skarga - w znaczeniu ogólnym, to wypowiedź, w której ktoś uskarża się na coś[1]. W języku prawnym mianem skargi nazywa się odformalizowany środek kontroli w postępowaniu administracyjnym który przysługuje każdemu podmiotowi. Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. O tym, które organy są właściwe do rozpatrzenia danych skarg przesądza Kodeks postępowania administracyjnego oraz przepisy szczególne.
Aby uruchomić działanie sądu adm. niezbędna jest inicjatywa uprawnionego podmiotu realizowana w postaci skargi ( do administracyjnego sądu wojewódzkiego) bądź skargi kasacyjnej ( do NSA).
Skarga kasacyjna - zwyczajny środek odwoławczy przysługujący od orzeczenia wydanego w postępowaniu sądowo-administracyjnym przez sąd I instancji (wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie). Możliwość wniesienia skargi kasacyjnej uzależniona jest od istnienia przesłanek jej dopuszczalności oraz oparcia jej na określonych ustawowo przesłankach. Istotą tego środka odwoławczego jest doprowadzenie do skontrolowania przez Naczelny Sąd Administracyjny prawidłowości zastosowania i wykładni przepisów prawa oraz zachowania wymogów formalnych postępowania i w efekcie doprowadzenie do uchylenia zaskarżonego orzeczenia.
Sąd Antymonopolowy - (obecnie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów) został utworzony pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy z 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów . Obecnie obowiązuje w tej materii ustawa z 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów . Zasadniczym celem ustawodawstwa antymonopolowego jest ochrona konkurencji w działalności gospodarczej w interesie przedsiębiorców i konsumentów. Już od samego początku istnienia regulacji antymonopolowych do Urzędu Antymonopolowego wpływały skargi przedsiębiorców na działalność gmin, w których zarzucano im stosowanie praktyk monopolistycznych.
Zakres przedmiotowy Sądu Antymonopolowego - -zwalczanie praktyk monopolistycznych polegających na zawieraniu porozumie ograniczających konkurencję;- zwalczanie praktyk monopolistycznych polegających na nadużywaniu pozycji dominującej na rynku;
Zasady przeprowadzania kontroli przez wojewodów - Nie później niż w terminie 7 dni przed terminem przystąpienia do czynności kontrolnych, kierownik jednostki samorządu terytorialnego powinien być poinformowany o przedmiocie, zakresie oraz terminie kontroli, a także przewidywanym czasie jej trwania.
Kontrola ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności organów poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny wykonywanej działalności pod względem legalności, gospodarności i rzetelności. Kontrolę zarządza wojewoda lub upoważniony przez niego do zarządzenia kontroli kierownik komórki organizacyjnej właściwej do spraw kontroli urzędu wojewódzkiego.
Wojewoda prowadzi kontrolę na podstawie rocznych planów kontroli. Z ustaleń dokonanych w postępowaniu kontrolnym sporządza się protokół kontroli. Kontrolę, o której mowa w ustawie z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. nr 31, poz. 206), przeprowadzają pracownicy komórki do spraw kontroli, a w razie potrzeby inni pracownicy urzędu wojewódzkiego na podstawie legitymacji służbowej oraz imiennego upoważnienia wydanego przez wojewodę lub osobę upoważnioną do działania w jego imieniu.
Państwowa Inspekcja Pracy – Podmiot kontroli: Każdy pracodawca, a także przedsiębiorca, na rzecz którego wykonywana jest praca przez osoby fizyczne. Przedmiot kontroli: przeprowadzanie oględzin obiektów, pomieszczeń, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń oraz przebiegów procesów technologicznych i pracy, inspekcja sprawdza przestrzeganie przepisów dotyczących bhp, wynagrodzeń, czasu pracy oraz urlopów pracowniczych. Inspektor może skontrolować warunki pracy nie tylko pracowników, ale także osób fizycznych zatrudnionych w jakiejkolwiek formie. Inspektor może więc sprawdzić, czy stosujesz przepisy bhp także wobec np. zleceniobiorców, wykonawców dzieła, czy tzw. samozatrudnionych.
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych – Podmiot: każdy administrator danych osobowych, Przedmiot: kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych, wydawanie decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych, prowadzenie rejestru zbioru danych oraz udzielanie informacji o zarejestrowanych zbiorach, opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących ochrony danych osobowych, inicjowanie i podejmowanie przedsięwzięć w zakresie doskonalenia ochrony danych osobowych, uczestniczenie w pracach międzynarodowych organizacji i instytucji zajmujących się problematyką ochrony danych osobowych. W przypadku naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych, Generalny Inspektor z urzędu lub na wniosek osoby zainteresowanej, w drodze decyzji administracyjnej, nakazuje przywrócenie stanu zgodnego z prawem, a w szczególności: usunięcie uchybień, uzupełnienie, uaktualnienie, sprostowanie, udostępnienie lub nieudostępnienie danych osobowych, zastosowanie dodatkowych środków zabezpieczających zgromadzone dane osobowe, wstrzymanie przekazywania danych osobowych do państwa trzeciego, zabezpieczenie danych lub przekazanie ich innym podmiotom, usunięcie danych osobowych.
Trybunał Stanu – kary jakie może nałożyć - utraty czynnego i biernego prawa wyborczego na okres od 2 do 10 lat, utraty wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych, pozbawienia mandatu poselskiego (od 2 do 10 lat), utraty zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu, za przestępstwa i przestępstwa skarbowe - kary przewidziane w ustawach.
Specyfika: TS jest konstytucyjnym organem władzy sądowniczej (ale nie jest sądem) ustanowionym do realizowania odpowiedzialności konstytucyjnej określonych osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie. Pozycję prawną TS określają przepisy Konstytucji. Skład TS: przewodniczący, 2 zastępców, 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Przedmiot: osoba która popełniła czyn, który nie będąc przestępstwem spełnia 2 przesłanki – czyn polega na naruszeniu Konstytucji lub ustawy a nie np. aktu niższego rzędu., popełnienie czynu związane jest z wykonywaniem urzędu (dana osoba działa w ramach swojego zakresu kompetencji ale z naruszeniem prawa), bądź też czyn popełniony jest w związku z zajmowanym stanowiskiem (dana osoba podejmuje działania poza kompetencjami).
Postępowanie przed TS jest 2-instancyjne. Podmioty odpowiedzialne przez Trybunałem Stanu: Prezydent - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, ale też za przestępstwa pospolite i skarbowe. Odpowiedzialność ta ma charakter wyłączny (prezydent może być karany tylko przez Trybunał Stanu), Premier i ministrowie - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, oraz za przestępstwa związane z pełnioną przez nich funkcje, prezes NBP - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, prezes NIK - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, członkowie KRRiT - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, kierownicy ministerstw - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, posłowie i senatorowie - w razie złamania zakazu działalności gospodarczej i czerpania korzyści z majątku Skarbu Państwa.
Trybunał Konstytucyjny – jest niezawisłym organem spełniającym rolę sądu konstytucyjnego powołanego do orzekania o zgodności ustaw i innych aktów normatywnych z Konstytucją a gdy chodzi o akty podstawowe także z ustawami. Skład: 15 sędziów. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie (wydawnictwie) urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Przedmiot : kontrola norm czyli orzekanie o zgodności aktów normatywnych z aktami wyższego rzędu, orzekanie o skargach konstytucyjnych, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, rozstrzyganie o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta RP.
Rzecznik Praw Obywatelskich – jednoosobowy, konstytucyjny organ powołany do ochrony praw i wolności zagwarantowanych w konstytucji i innych aktach normatywnych. Funkcje: wpływanie na poprawę przestrzegania prawa przez organy państwa. W tym celu przedstawia on sejmowi i senatowi coroczne sprawozdania ze swej działalności wraz z uwagami i wnioskami dot. stanu przestrzegania praw i wolności obywateli. Ma prawo wystąpić w każdej sprawie, zwrócić się do odpowiedniego organu władzy wykonawczej z żądaniem wyjaśnień, odpowiedzi na pytanie, czy dostępu do dokumentacji, która w każdym czasie powinna zostać udostępniona do wglądu. Może również wejść bez uprzedzenia do urzędu czy np. zakładu karnego. W strukturze Biura Rzecznika Praw Obywatelskich są zespoły i pracownicy, którzy stale monitorują sytuację w placówkach, w których naruszenia praw człowieka są potencjalnie możliwe, tj. głównie w zakładach karnych, domach poprawczych, szpitalach psychiatrycznych, domach dziecka. Rzecznik może wpływać na kształt obowiązujących przepisów prawnych poprzez korzystanie z ustawowego prawa inspiracji ustawodawczej, tj. kierowania do właściwych organów wniosków o wszczęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie, zmianę lub uchylenie przepisów dotyczących sfery wolności i praw człowieka i obywatela. Praw Obywatelskich może wszczynać postępowanie w sprawach cywilnych, administracyjnych, czy zwracać się do prokuratora o wszczęcie postępowania przygotowawczego w sprawach przestępstw ściganych z urzędu, może przystępować do każdego toczącego się postępowania, jak i wnosić nadzwyczajne środki zastępcze, czyli kasacje do Sądu Najwyższego. W zakresie jego kompetencji pozostaje także występowanie do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie Podejmowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich środki oddziaływania dotyczą zatem kontroli stanu prawa i prawotwórstwa oraz kontroli stosowania prawa w sprawach indywidualnych w poszczególnych dziedzinach.
Kontrola Społeczna – polega na dążeniu do stworzenia obywatelom możliwości sprawdzania i oceniania adm. publicznej a w konsekwencji do określonego oddziaływania na jej funkcjonowanie i realizację przez nią zadań publicznych. Rodzaje: 1. Kontrola przez obywateli- Ustawa o dostępie do informacji publicznej nakłada obowiązek udzielania informacji publicznej każdej instytucji publicznej, realizującej zadania publiczne, lub korzystającej z majątku publicznego. Co za tym idzie, także organizacja pozarządowa realizująca projekt finansowany ze środków publicznych, ma obowiązek na wniosek każdego obywatela, udzielić mu informacji dotyczącej związanej z wykorzystywaniem środków publicznych działalności. Wszystko o prawie do informacji publicznej: Pozarządowe Centrum Dostępu do Informacji Publicznej 2. Kontrola przez media- ujawniają i krytykują negatywne zjawiska życia społecznego i gospodarczego oceniając te zjawiska z punktu widzenia przeciętnego obserwatora adm. publicznej i odbiorcy jej działań. Są one pewnym uogólnieniem przekonań obywatelskich i jednocześnie formą kontroli obywatelskiej. Funkcje: umożliwienie obywatelom i ich organizacjom uczestniczenie w życiu publicznym przez wykonywanie prawa do kontroli i krytyki społecznej oraz służenie zwalczaniu patologii społecznych. Przedstawienie w świetle krytycznym ujemnych zjawisk, błędów, nieprawidłowości w działaniu adm. publicznej. Organy adm. publ. muszą udostępnić prasie wszelki informacje z działalności zgodnie z obowiązującym prawem.(chyba że tajemnica państwowa) bo inaczej taką odmowę można zaskarżyć do sądu administracyjnego.
Skarga konstytucyjna - środek prawny przewidziany w polskim prawie jako impuls do usuwania z systemu prawa norm prawnych niezgodnych z Konstytucją. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46-52 ustawy z 1 sierpnia 1997 o Trybunale Konstytucyjnym prawo wniesienia skargi konstytucyjnej ma każdy, kto uczestniczył w postępowaniu, w którym wyczerpano drogę prawną (czyli cały tok instancyjny i wszelkie inne środki prawne), a które zakończyło się wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia opartego na zakwestionowanym przepisie. Skarga musi odpowiadać warunkom formalnym pisma procesowego ustanowionym przez Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawę o Trybunale Konstytucyjnym. Ponadto winna zostać sporządzona i podpisana przez adwokata lub radcę prawnego, chyba, że składa ją, we własnej sprawie, sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych. Treścią skargi konstytucyjnej jest żądanie, by Trybunał Konstytucyjny uznał wskazany przepis prawa za niezgodny z Konstytucją. Termin wniesienia skargi do Trybunału wynosi 3 miesiące od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Skargę rozpoznaje Trybunał Konstytucyjny na jawnej i publicznej rozprawie, po której wydaje wyrok. Uczestnikami postępowania są skarżący, organ, który wydał zakwestionowany akt normatywny i Prokurator Generalny. Może do niego również przystąpić Rzecznik Praw Obywatelskich, a niekiedy także organizacja pozarządowa działająca w charakterze tzw. przyjaciela sądu. Termin ten jest terminem zawitym, co oznacza, że skarga wniesiona po upływie 3 miesięcy od wydania zaskarżonej decyzji lub wyroku, nie będzie rozpatrywana. Konsekwencją uwzględnienia skargi przez Trybunał jest utrata przez dany przepis mocy obowiązującej. Zaskarżony przepis traci moc w dniu opublikowania w Dzienniku Ustaw wyroku Trybunału, chyba że Trybunał Konstytucyjny określi późniejszą datę utraty mocy obowiązującej przez przepisy (maksymalnie 18 miesięcy). Dalszą, cywilnoprawną konsekwencją takiego rozstrzygnięcia jest powstanie roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie aktu normatywnego. Podstawą prawną tego roszczenia jest art. 417[1] par. 1 Kodeksu cywilnego, obowiązujący od 1 września 2004. Prawo do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., przysługuje każdemu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone. Przepis ten określa równocześnie podstawowe warunki rozpoznania takiej skargi przez Trybunał Konstytucyjny.
Skarga Powszechna – sytuacja w której najczęściej identyfikuje się z uprawnieniem sądownictwa powszechnego do rozstrzygania spraw których przedmiotem jest badanie ewentualnych naruszeń konstytucyjnych gwarantowanych wolności i praw jednostki.
Skarga do Sądu Administracyjnego - Sądy administracyjne sprawują kontrolę nad działalnością urzędów, m.in. poprzez rozpatrywanie skarg na decyzje administracyjne i na niektóre postanowienia wydane w II instancji. Skargę można wnieść w sytuacji, gdy stronie nie przysługuje już żaden środek wzruszenia decyzji, taki jak zażalenie lub odwołanie. Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego różni się od odwołania do II instancji:- samo złożenie skargi nie powoduje wstrzymania wykonania decyzji (choć istnieje możliwość złożenia wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji, który należy dołączyć do skargi), - odwołanie nie ma sprecyzowanej formy – możemy w nim zaznaczyć tylko tyle, że nie jesteśmy zadowoleni z orzeczenia organu I instancji i nie musimy wskazywać naruszenia prawa, natomiast pisząc skargę do WSA należy wskazać naruszenie przez organy administracji konkretnych przepisów prawa. Skargę na decyzję lub postanowienie wydane przez urząd kierujemy do właściwego miejscowo wojewódzkiego sądu administracyjnego. Pouczenie co do możliwości złożenia skargi powinno znajdować się na decyzji lub postanowieniu. Skargę do WSA składa się w terminie 30 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia, za pośrednictwem organu, który wydał rozstrzygnięcie. Organ ten, do dnia rozpoczęcia rozprawy przed WSA może sam uwzględnić skargę w całości. Skarga powinna zawierać: -oznaczenie sądu, do którego kierowana jest skarga,- imię, nazwisko lub nazwę oraz adres skarżącego (lub też przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika),- oznaczenie, że dane pismo jest skargą, - wskazanie zaskarżonej decyzji lub postanowienia,- oznaczenie organu, którego działania skarga dotyczy,- określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego,- podpis wnoszącego skargę, albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,- d rozpatruje sprawę na jawnych rozprawach i posiedzeniach. W razie uwzględnienia skargi na decyzję lub postanowienie sąd: - uchyla decyzję lub postanow...
gosicka