Prawo – zespól norm prawnych o charakterze generalnym i abstrakcyjnym ustanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy państwa,  których  obowiązywanie jest zagwarantowane przymusem  państwowym , przy czym prawo jako wytwór człowieka jest przejawem wartości, ideałów, kultury, obyczajów oraz wzorów zachowań występujących w społeczeństwie,

Geneza pojęcia prawa – proces autonomizacji prawa pozytywnego ,

Prawo pozytywne – prawo tworzone przez człowieka ,

Prawo naturalne – reguły istniejące w społeczności ludzkiej, które  mają charakter naturalny i są częścią ładu istniejącego w całym wszechświecie,  

Postalaty de lege lata – postulat właściwego interpretowania przepisów prawa, rozumienia znaczenia postanowienia aktu prawodawczego,

Postulaty de lege ferenda -  postulat zmiany obowiązującego  prawa z uwagi na jego wadliwość , sprzeczność z zasadami  logiki

definicje legalne – to definicje stworzone przez prawodawcę służące wyjaśnieniu specyficznego znaczenia danego terminu obowiązującego w danym akcie normatywnym.

Źródła prawa w Unii Europejskiej

Acquis communautaire (fr. "dorobek wspólnotowy") – całokształt dorobku prawnego Wspólnot Europejskich, obejmujący wszystkie traktaty założycielskie i akcesyjne oraz umowy międzynarodowe je zmieniające (tzw. prawo pierwotne), przepisy wydawane na ich podstawie przez organy Wspólnot (prawo wtórne), umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnoty i Unię Europejską, orzecznictwo sądów europejskich, a także deklaracje i rezolucje.

Źródła prawa w Polsce

System prawa stanowionego- źródła prawa są podstawą do rozstrzygania spraw indywidualnych w procesie stosowania prawa. Źródłami prawa są też akty prawne wyższego stopnia dla aktów prawnych niższego stopnia. Nie są źr.pr. Orzeczenia sądów czy decyzje administracyjne.

Akty normatywne obowiązujące w Polsce są podzielone na dwie grupy:

1. źródła prawa powszechnie obowiązującego

2. źródła prawa o charakterze wewnętrznym

    Konstytucja RP przyjęła koncepcję tzw. zamkniętego katalogu źródeł prawa

Prawo powszechnie obowiązujące

Źródłami prawa powszechnie obowiązującego są:

1)konstytucja 2)ustawy

3)ratyfikowane umowy międzynarodowe

4)rozporządzenia

5) akty prawa miejscowego – na obszarze działania organów, które je ustanowiły

Prawo o charakterze wewnętrznym
to normy obowiązujące jedynie wewnątrz organów władzy publicznej. Ustanawiają uprawnienia i obowiązki w stosunku do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu dany akt. Np. uchwały Rady Ministrów, zarządzenia ministrów, Prezydenta RP 

Konstytucja ( ustawa zasadnicza )

Akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej w systemie prawnym danego państwa, wszystkie inne akty normatywne w danym państwie muszą być z nią zgodne,

Akt określający podstawowe zasady ustroju państwa, ustrój organów państwa, zakres ich kompetencji, samorząd terytorialny oraz podstawowe prawa , wolności i obowiązki jednostek,

Akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze – „trudniejszej” niż przy ustawach zwykłych – art. 235 konstytucji,

Art.. 8 konstytucji – zasada bezpośredniego stosowania konstytucji

Ustawa - akt normatywny , którym może być uregulowana każda kwestia nie będąca przedmiotem regulacji konstytucyjnej. Z ustawą muszą być zgodne niższe od ustawy akty normatywne. Ustawy muszą być zgodne z konstytucją oraz z umową międzynarodową ratyfikowaną za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie. Uchwalanie ustaw odbywa się w trybie określonym w konstytucji art.118-123 i regulaminach sejmu i senatu

Umowy międzynarodowe - ratyfikowane umowy międzynarodowe uznawane są za część krajowego porządku prawnego i co do zasady za podlegające stosowaniu bezpośredniemu.

Ratyfikacja umowy – w Polsce dokonywana jest przez Prezydenta, mocą której podpisaną umowę uznaje się za ostatecznie wiążącą dane państwo. Umowa wchodzi w życie po zakończeniu ratyfikacji przez wszystkie strony. Ratyfikacja niektórych umów wymaga zgody wyrażonej w ustawie. Por. art. 89,90,91

Rozporządzenia - są to akty normatywne wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego przez uprawniony konstytucyjnie organ państwa i w celu wykonania ustawy

Stanowienie prawa

- Zasada trójpodziału władzy art..10

- Parlament jako organ władzy ustawodawczej, ale władza wykonawcza może stanowić prawo za zgodą parlamentu, na podstawie i w granicach upoważnień uchwalonych przez parlament oraz w celu ich wykonania

1.Inicjatywa ustawodawcza

2.Procedura legislacyjna (3 czytania projektu) 3.Po uchwaleniu przez parlament przedstawia się ustawę prezydentowi do podpisu; pr.weta zawieszającego

4.Ogłoszenie w urzędowym dzienniku

Efektem stanowienia prawa jest akt normatywny – dokument wydawany przez organy władzy publicznej złożony z przepisów prawnych

tekst autentyczny – tekst ostatecznie wiążący

Obowiązywanie prawa w aspekcie osobowymCo do zasady prawo danego państwa obowiązuje te osoby, które znajdują się na jego terytorium, bez względu na ich przynależność państwową. Wyjątki:

-Osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych  np.578 kpk, 1111 kpc

-Członkowie obcych sił zbrojnych stacjonujących w danym państwie

-Prawo danego państwa w niektórych sytuacjach obowiązuje wszystkich jego obywateli bez względu na miejsce pobytu

Obowiązywanie prawa w aspekcie terytorialnym

-Zasadą jest, że normy prawne obowiązują na terytorium państwa, które je wydało

-Terytorium – to obszar lądowy ze wszystkimi wodami wewnętrznymi, morskie wody przybrzeżne, wnętrze ziemi oraz przestrzeń powietrzna przyległa do obszaru lądowego.

Gałęzie prawa - zespół norm prawnych regulujących stosunkowo szeroką grupę jednorodnych stosunków społecznych.

-z czasów rzymskich podział prawa na gałęzie, gdzie kryterium był cel w jakim miały obowiązywać poszczególne przepisy

-normy prawa publicznego - celem interesy wszystkich-państwa

-normy prawa prywatnego - celem interesy indywidualne jednostki

Współcześnie kryterium podziału na gałęzie prawa to istota stosunków prawnych

prawo publiczne- prawo wyklucza swobodną dyspozycję jednostek względnie w znacznej mierze ją ogranicza,  relacja państwo – obywatel                      

np. pr. konstytucyjne, administracyjne,                        karne, finansowe,

Prawo prywatne- prawo pozostawia stosunki społeczne do dowolnego uregulowania przez zainteresowane osoby – równouprawnienie podmiotów

Relacja obywatel-obywatel     Np.. Prawo cywilne, rodzinne

Prawo materialne – określić można jako ogół norm regulujących merytoryczna treść stosunków społecznych , uprawnienia i obowiązki podmiotów prawa oraz ewentualne sankcje za ich przekroczenie lub niedopełnienie.  Normy prawa materialnego mają charakter pierwotny. Stanowią istotę systemu prawa. kodeks cywilny, kodeks karny

Prawo formalne – (procesowe) – to ogół norm regulujących tryb postępowania przed organami stosującymi prawo (głównie państwowymi) w związku z dochodzeniem uprawnień i obowiązków określonych w prawie materialnym. Normy prawa formalnego mają więc charakter wtórny.

kodeks postępowania cywilnego, kodeks postępowania karnego, kodeks postępowania administracyjnego.

Prawo konstytucyjne

Źródłem prawa konstytucyjnego w Polsce jest konstytucja – ustawa z dnia 6 kwietnia 1997r. Przedmiotem prawa konstytucyjnego jest ustrój polityczny państwa. Prawo to zawiera normy regulujące zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego. Określa organizację, kompetencje, a także formy działania organów państwowych oraz organów wymiaru sprawiedliwości.

Normuje ponadto podstawowe prawa i obowiązki obywateli. Jako nadrzędna gałąź musi obejmować swym zasięgiem całokształt stosunków w państwie.

Prawna regulacja ma więc z reguły rzeczy bardziej ogólny charakter. Rola wielu norm sprowadza się do wyznaczenia głównych kierunków ustawodawstwa poszczególnych

Prawo administracyjne – reguluje te stosunki prawne, które powstają w toku administracyjnej działalności państwa w związku z jego działalnością władczą. Prawo to normuje zakres działania i budowę organów administracji publicznej.

Charakterystyczna jest tu tzw. metoda władcza, która polega na możności wydawania przez organy administracji publicznej decyzji administracyjnych, którymi jednostronnie nakładane są nakazy i zakazy. Polega ona na tym, że organy administracji państwowej mogą w ramach swych kompetencji wydawać nakazy i zakazy zwane decyzjami administracyjnymi.

Prawo administracyjne nie jest skodyfikowane, jego źródłem są liczne akty normatywne różnej rangi. Prawo administracyjne formalne tzn. prawo postępowania administracyjnego reguluje, w jaki sposób należy postępować przy stosowaniu prawa administracyjnego (materialnego).. Podstawowym aktem prawnym jest tu kodeks postępowania administracyjnego zawarty w ustawie z dnia 14 czerwca 1960r.

Prawo pracy – obejmuje normy regulujące stosunki pracy powstające między pracownikami a pracodawcą (zakładem pracy), w ramach świadczenia pracy przez pracownika. W szczególności prawo pracy reguluje sposoby nawiązania i tryb rozwiązywania stosunku pracy , prawa i obowiązki pracownika oraz zakładu pracy, czas pracy , zasady wynagradzania , urlopy pracownicze, tryb rozstrzygania sporów wynikających na tle stosunków pracy, ochronę kobiet i pracowników młodocianych. Kodeks pracy z 26.06.1974r.

Prawo karne materialne- reguluje te stosunki prawne, które powstały w związku z popełnieniem czynów zabronionych. Normy tego prawa ustalają, które czyny zabronione są przestępstwami w tym , które stanowią występki, a które to zbrodnie. Wskazują, jakie są sankcje (kary, środki karne) i ich wymiar za ich popełnianie. Prawo karne określa zasady odpowiedzial. karnej , formy popełniania przestępstwa (podżeganie, pomocnictwo, usiłowanie, dokonanie), wyłączenie odpowiedzialności karnej (m.in. obrona konieczna, stan wyższej konieczności).Ponadto prawo to reguluje takie instytucje jak : warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe przedterminowe zwolnienie, recydywa, przedawnienie karalności , wykonania kary. Podstawowym źródłem tej gałęzi jest kodeks karny z dnia 06.06.1997 r. z tym, że również w innych aktach znajdują się normy karne. np. ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii.

Norma prawna jest najmniejszym elementem prawa

normy społeczne- normy, których twórcami są w toku rozwoju historycznego ludzie. Normy te wyłaniają się stopniowo. Społeczny charakter norm oznacza, że mają one charakter powszechny, ogólny i abstrakcyjny - są skierowane do abstrakcyjnie pojmowanego członka społeczeństwa, od którego norma oczekuje określonego zachowania. Norma wyraża więc powinność , skierowaną do jednostki w postaci nakazu, zakazu lub przyzwolenia (dozwolenia).

Elementy norm prawnych

-Norma prawna jest regułą, która wskazuje kto i jak powinien postąpić. Wyróżniamy w każdej normie 2 podstawowe części składowe:

-Hipotezę – wskazuje adresata normy oraz okoliczności, w których ma zastosowanie

-Dyspozycję- wskazuje treść powinnego zachowania (nakaz, zakaz, dozwolenie) gdy spełnione są warunki przewidziane w hipotezie

Sankcja - wyraża konsekwencje prawne zachowania niezgodnego z obowiązkiem prawnym

Sankcja karna- kary, środki karne

Sankcja egzekucyjna- przymusowe wykonanie tego , co stanowiło obowiązek adresata (np.. Eksmisja z lokalu) lub unicestwienie tego, co adresat uzyskał wbrew zakazowi (np. zburzenie budynku wzniesionego bez zezwolenia) np.. 471 k.c, 1046 kpc 

Sankcja nieważności czynności prawnej

Nieważność bezwzględna – występuje z mocy prawa. Czynność prawna jest nieważna od początku (ex tunc), ta czynność uważana jest za niebyłą, nie wywołała żadnych skutków prawnych. np. brak zdolności do czynności prawnych, przeniesienie własności nieruchomości bez zachowania formy aktu notarialnego art.73 i 158 kc, brak świadomości lub swobody powzięcia decyzji art.82 kc.art.13 krio – małżeństwo zawarte przez dwie osoby tej samej płci.

Orzeczenie sądu ma charakter deklaratoryjny, takiej czynności nie można konwalidować na czynność ważną

Nieważność względna- czynność prawna wzruszalna. Przepisy k.c przewidują możliwość unieważnienia takiej czynności prawnej. Do czasu wydania orzeczenia czynność pr. jest ważna i wywołuje skutki prawne jak czynność niewadliwa. Jeżeli dojdzie do unieważnienia takiej czynności uważa się ją za wadliwą od chwili dokonania czynności (ex tunc) jak przy nieważności bezwzględnej. np. czynność pr. dokonana pod wpływem błędu lub groźby, unieważnienie uznania dziecka art.. 80 krio

Bezskuteczność zawieszona – czynność prawna dokonana bez wymaganej przez ustawę zgody osoby trzeciej. Do czasu udzielenia zgody czynność jest niezdolna do wywołania skutków prawnych. Uważana jest za „kulejącą”- negotium claudicans, ponieważ zawieszone są jej skutki. Nieuzyskanie zgody w określonym czasie lub odmowa jej udzielenia powodują nieważność bezwzględną czynności np. zgoda przedstawiciela ustawowego osoby mającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych art. 18 k.c. 

Bezskuteczność względna czynności prawnej- ma miejsce gdy czynność prawna staje się bezskuteczna względem określonych osób, a zachowuje skuteczność względem pozostałych. Bezskuteczność względna może być stwierdzona przez sąd , gdy żąda tego osoba trzecia poszkodowana dokonaniem czynności prawnej. np. art.59 kc, art.527 k.c- skarga pauliańska,np. w sytuacji wyprzedaży majątku przez dłużnika tuż przed ogłoszeniem upadłości.

STOSUNEK PRAWNY to taki rodzaj stosunku społecznego, którego powstanie, elementy składowe, zmianę i ustanie regulują przepisy obowiązującego prawa.

n           Stosunek prawny -  powstaje pomiędzy przynajmniej dwoma podmiotami prawa jako skutek zaistnienia przewidzianego przez prawo faktu.

n           Między stronami tworzy się szczególnego rodzaju – więź prawna, która polega na tym, że obowiązkowi jednego podmiotu do konkretnego zachowania się względem drugiego odpowiada uprawnienie drugiego podmiotu do żądania takiego zachowania.

n           Np. więź prawna między małżonkami , między nabywcą i sprzedawcą

n           Stosunek administracyjnoprawny- odznacza się brakiem równości stron . Jedną ze stron jest zawsze organ administracji państwowej. Może więc „narzucić” swoją wolę jednostronnie. Druga strona tego stosunku prawnego- obywatel, instytucja państwowa, niższy organ administracji państwowej – jest podporządkowana i nie ma żadnego wpływu na kształtowanie treści tego stosunku.

n           Na przykład – wezwanie obywatela do odbycia obowiązkowej służby wojskowej. 

n            Stosunek prawnokarny- podobny do stosunku administracyjnego, ponieważ cechą charakterystyczną jest tu również brak równości podmiotów. Stosuję się tu tzw. metodę karną, za pomocą sankcji szczególnego rodzaju. Te stosunki zachodzą pomiędzy sprawca czynu zabronionego a organami państwowymi.

n            Stosunek cywilnoprawny – regulują normy prawa cywilnego. Główną jego cechą jest równorzędność stron. Oznacza to, że żadna ze stron tego stosunku nie jest podporządkowana drugiej, ani nie ma uprawnień władczych.

n            Stosunek pracy – to przykład stosunku mieszanego. Brakuje tu typowej dla prawa cywilnego równorzędności podmiotów. Treścią tego stosunku jest obowiązek świadczenia pracy i pracownik jest podporządkowany pracodawcy. Z drugiej strony stosuje się tutaj przepisy dotyczące umów, co zbliża ten stosunek do cywilnego

Stosunek prawny -  powstaje pomiędzy przynajmniej dwoma podmiotami prawa jako skutek zaistnienia przewidzianego przez prawo faktu.

n           Między stronami tworzy się szczególnego rodzaju więź – więź prawna.

n           Polega ona na obowiązku jednego podmiotu do konkretnego zachowania się względem drugiego i na odpowiadającym mu uprawnieniu.

Np. więź prawna między małżonkami , między nabywca książki i jej sprzedawcą

Podmioty stosunku prawnego- podmioty prawa
podmiotem prawa jest ten kto jest uprawniony lub zobowiązany.
To: osoby fizyczne i prawne

n            Zdolność prawna – zdolność do tego aby być podmiotem praw i obowiązków w stosunkach prawnych – czyli zdolność do bycia podmiotem prawa

n             O tym, kto jest podmiotem prawa i ma zdolność prawną- decydują wyłącznie przepisy prawa.

n             Przepisy prawa przyznają podmiotom prawnym zdolność do czynności prawnych. Jest to zdolność do tego, aby przez czynności prawne swym działaniem nabywać prawa albo zaciągać zobowiązania (wywoływać skutki prawne). Zdolność ta nie przysługuje wszystkim podmiotom prawa.

n             Czynność prawna- to taka czynność osoby fizycznej lub prawnej , która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.

n...