Elementy :
1. Przedmiot
2.Teoria, techniki, metody.
3. Ludzi i ośrodki
4. Możliwość komunikowania się ludzi zajmujących się tą sferą życia społecznego.
Przedmiotem nauki o komunikowaniu jest komunikacja jako proces.
Fakty historyczne, które wpłynęły w istotny sposób na zainteresowania świata nauki funkcjonowaniem środków masowego przekazu i wpłynęły, że ta sferą rzeczywistości zaczęły się interesować różne nauki społeczne.
1. Wojna amerykańsko-hiszpańska z 1898 r. o Kubę – koncern Hearst’a wysyła korespondenta na działania wojenne.
2. I Wojna Światowa
3. Lata 20 –te XX wieku – 1923 rok – Kathy Smith przez 24 godziny prowadziła audycje radiową propagującą akcje charytatywną (maraton radiowy)
4. 1938 rok – Wojna Światów – audycja nadana przez nowojorską stację Merkury. Był to teatr radiowy pojawiały się w nim krótkie relacje reporterskie, wstawki muzyczne. Audycje osadzono w realiach amerykańskich. Starano się wykorzystywać ludzi znanych z przekazów radiowych np. prezydent Roosvelt. Podszywano się pod osoby sprawujące ważne funkcje państwowe. Liczba ludzi, która uwierzyła w atak marsjan to około 1,7 mln. Około miliona ludzi podjęło działanie jak np. ucieczka.
Kontekst komunikowania i ogólna sytuacja społ. – psych. społeczeństwa jako całości i każdej jednostki ma istotny wpływ na efekt komunikowania.
Efekty :
1. Wykorzystanie ekonomiczne zauważonych zjawisk – rozwinęła się reklama.
2. Wykorzystywanie w polityce mediów - korzenie marketingu politycznego
3. Powstanie ośrodków, instytutów zajmujących badaniem się komunikacji.
Irena Tetelowska – pionier badań nad komunikowanie i prasoznawstwem w Polsce. Dyrektor Ośrodka Badań Prasoznawczych W Krakowie.
EKONOMIA
Wg. Tetelowskiej przedmiotem prasoznawstawa są także zagadnienia z innych dyscyplin takich jak jak prawo, psychologia, ekonomia, historia, językoznawstwo, socjologia.
PSYCHOLOGIA
Komunikowanie
JĘZYKOZNWSTWO
Przedmiot prasoznawstwa wg. J.Tetelowskiej.
Komunikowanie jest nauką interdyscyplinarną, nie będzie zrozumiałe jeśli nie będziemy go rozpatrywać z uwzględnieniem innych nauk. Trzeba na nią patrzeć w sposób dialektyczny (jako ciągły przebieg zmian) i historyczny (jako proces).
Przyczyny :
1. Aspekt natury teorio – metodologicznej – na obszar komunikowania wchodzi bardzo wiele nauk ze swoimi metodami i technikami badawczymi. Większość ustaleń dotyczących teorii komunikowania ma swoje źródła w innych naukach.
2. Aspekt związany z ludźmi zajmującymi się ta nauką – ludzie zajmujący się komunikowaniem mają podstawową wiedzę, lecz specjalizują się w innych dziedzinach. Mają oni skłonność widzenia tych problemów z perspektywy teoretycznej własnej nauki.
3. Aspekt instytucjonalny – związany jest z tym, że badania i refleksja jest podejmowana w różnych instytucjach, które działania w tym zakresie rozpatrują z punktu widzenia własnych celów i funkcji. Ośrodki zlokalizowane na Uniwersytetach, Akademiach nauk, kładą nacisk na ogólne funkcje działania i funkcjonowanie mediów. Naukowcy mają tendencje zajmowania się historią dziennikarstwa, systemami medialnymi, gatunkami dziennikarskim. Instytucje przy koncernach medialnych nastawione są na badanie samego wytworu jak również skuteczność oddziaływania.
4. Aspekt polityczny – związany jest z faktem, że media podlegają stałej ocenie z punktu widzenia lansowanych wartości, które są odbiciem propagowanych prądów politycznych, ideologicznych i znaczna część ośrodków zajmuje się analizą tych wartości i wystawia oceny tym mediom.
Nie ustalono nazwy dziedziny zajmującej się komunikowaniem. Jest dużo określeń – medioznawstwo, nauka o komunikacji społecznej.
KOMUNIKOWANIE JAKO PROCES
W wielu podejściach teoretycznych komunikowanie jest rozumiane jako proces porozumiewania się jednostek, grup lub całych instytucji. Jego podstawowym celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami czy ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje różnorodne efekty, nie zawsze zgodne z intencjami nadających. Można wskazać kilka podstawowych cech komunikowania, które w sposób ogólny charakteryzują to zjawisko.
1. Komunikowanie jest specyficznym procesem społecznym ponieważ odnosi się przynajmniej do dwóch jednostek i zawsze przebiega w środowisku społecznym.
2. Komunikowanie zachodzi w określonym kontekście społecznym, który jest determinowany przez liczbę i charakter uczestników procesu. Może to być kontekst interpersonalny, międzykulturalny, publiczny czy masowy.
3. Jest to proces kreatywny polegający na budowaniu nowych pojęć i przyswajaniu wiedzy o otaczającej rzeczywistości, bo przecież komunikowanie jest opisywaniem rzeczywistości za pomocą znaków. Dlatego skuteczność tego procesu w znacznym stopniu zależy od kreatywności podejścia osób uczestniczących w tym procesie i to nie tylko ze strony nadawcy ale i odbiorcy.
4. Komunikowanie jest procesem dynamicznym. Polega ono na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretacji informacji. Człowiek uczestniczy w procesie komunikowania zawsze jest w jakiejś fazie tej cechy tego procesu. Można powiedzieć, że uczestniczy w komunikowaniu w sposób nieustanny.
5. Komunikowanie jest procesem ciągłym. Trwa od chwili urodzenia się człowieka do jego śmierci.
6. Komunikowanie jest procesem symbolicznym, bo posługuje się symbolami i znakami. Aby mogło dojść do porozumienia się uczestników procesu niezbędna jest wspólnota semiotyczna czyli operowanie tym samymi znakami i symbolami.
7. To proces interakcyjny tzn., że między uczestnikami wytwarzają się określone stosunki, które mogą mieć charakter symetryczny i partnerski lub opierać się o stosunki dominacji i podporządkowania.
8. Komunikowanie jest zasadniczo procesem celowym, który podejmowany jest świadomie. Wynika to z faktu, ze działaniem każdego człowieka kierują określone motywy i potrzeby. Dlatego komunikowanie z reguły podejmujemy w określonym celu.
9. Komunikowanie jest nieuchronne. Nikt nie może nie komunikować się. Oznacza to, ę ludzie zawsze i wszędzie będą się ze sobą porozumiewać. Bez względu na uświadomienie lub nieuświadomienie tego procesu.
10. Komunikowanie jest procesem złożonym czyli wieloaspektowym i wielofazowym. Może mieć charakter 2-stronny lub 1-stronny. Werbalny lub niewerbalny, bezpośredni lub pośredni.
11. Komunikowanie w przeciwieństwie do wielu fizycznych lub chemicznych procesów jest nieodwracalne. Nie da się go cofnąć, powtórzyć czy zmienić jego przebiegu.
Odmienność w przypisywanych cechach w komunikowaniu dotyczą przede wszystkim następujących aspektów a wynikają z różnej perspektywy teoretycznej, z której analizuje się ten proces.
1. Zakres komunikowania – niektórzy badacze rozumieją przez komunikowanie wszelkie formy przekazu informacji w najszerszym sensie zarówno między ludźmi, zwierzętami czy maszynami. Jednakże większość badaczy skłania się do tego aby komunikowanie było ograniczone do sfery działania ludzi, wprowadza tym samym kwalifikator ludzi.
2. Integralność komunikowania – niektórzy badacze przyjmują, że wszelakie interpretacje symbolicznego materiału zasługują na miano komunikowania. Inni natomiast uważają, ze tylko intencjonalne przekazywanie znaczeń może być nazwane mianem komunikowania.
Analizując ten aspekt należy mieć na uwadze zasadnicza odmienność znaku i oznaki oraz pamiętać o możliwości świadomego tworzenia fałszywych oznak. Przez oznakę rozumiemy neutralny symptom pewnego zjawiska. Poznanie oznakowe występuje nie tylko u człowieka ale i u wielu istot żywych.
Każde działanie ludzkie, w tym także produkowanie symboli można interpretować jako oznakę innych zjawisk. Natomiast przez znak należy rozumieć nie symptom lecz arbitralny znak – symbol innego zjawiska. Wszystko jest kwestią umowy.
3. Skuteczność komunikowania – można spotkać się z przekonaniem, że pojęcie komunikowania odnosi się do tylko tych procesów transmisji, które zakończyły się całkowitym lub częściowym sukcesem tzn. że doprowadziły do przyjęcia przez odbiorcę przynajmniej zbliżonego do intencji nadawcy znaczenia przekazu. Trzeba jednak rozpatrując ten problem powiedzieć, że powodzenie procesu nie musi być utożsamiane z jego charakterem. Albowiem skuteczne komunikowanie jest tylko szczególnym przypadkiem komunikowania jako procesu. Oczywiście najbardziej pożądanym ale bardzo często niemożliwym do zrealizowania.
Jeżeli bowiem do zaistnienie procesu komunikowania niezbędny jest kontakt między nadawca i odbiorcą. To nie oznacza konieczności rozumienie przekazu, w tym sensie w jakim chciał nadawca.
Oczywiście w definicji komunikowania jest zawarty pewien element wspólnoty, przynajmniej wspólnoty kodu lecz odnosi się on do generalnej relacji między nadawca a odbiorcą, a nie do szczególnego aktu komunikowania, który mimo wspólnoty może być całkowicie lub częściowo nieudany.
4. Kierunek przekazu – spór dotyczący kwestii czy do zaistnienia procesu komunikowania musi wystąpić 1-kierunkowy przekaz informacji czy też musi nastąpić przepływ odwrotny. Wielu badaczy włącza do definicji komunikowania 2 – kierunkowość transmisji. Czasami wręcz utożsamiając komunikowanie z dialogiem, a więc taką sytuacją komunikacyjną, w której nadawca i odbiorca mogą wymieniać się rolami. Wydaje się jednak, że nie uprawnionym jest każdą reakcje odbiorcy traktować jako komunikowanie, choćby ta reakcja wywoływała zmianę działania nadawcy. Sprzężenie zwrotne nie oznacza jeszcze 2-kierunkowego komunikowania. Założenie 2-kierunkowości transmisji zakłada w istocie 2 odrębne akty komunikowania, gdyż trudno przyjąć aby były one jednoczesne. Jeżeli tak to nie ma podstaw aby nie dopuścić możliwości ich czasowej separacji, co z kolei prowadzi do pojęcia 1-kierunkowosći komunikowania.
5. Perswazyjność komunikowania – wielu badaczy komunikowania z zwłaszcza psych. Społ. włącza cechę perswazyjności do definicji komunikowania. Utożsamiając komunikowanie z perswazją. To zagrożenie jednak nie wydaje się słuszne. Oczywiście każdy akt komunikowania zakłada staranie nadawcy przekazania pewnych treści a tym samym takie oddziaływanie na odbiorcę, aby te treści zrozumiał i zaakceptował. Nie można jednak tego utożsamiać z intencją wpływu na jego opinie, postawy lub działania. Wiele przekazów jest skierowanych do wszystkich, którzy ich potrzebują a ich podstawową intencją jest zaspokojenie potrzeb informacyjnych. Oczywiście z punktu widzenia systemy komunikowania mają określony cel ale nie jest nim perswazja, a wyłącznie zaspokojenie różnych potrzeb informacyjnych odbiorcy.
ELEMENTY PROCESU KOMUNIKOWANIA
Każdy proces komunikowania składa się z kilku niezbędnych elementów, bez których nie możemy mówić o tym procesie. Są one między sobą ściśle powiązane i decydują o dynamicznym i transmisyjnym charakterze tego procesu. Do stałych niezbędnych elementów zalicza się:
1. Kontekst
2. Uczestników
3. Przekaz czyli komunikat
4. Kanał
5. Szumy
6. Sprzężenie zwrotne
1. Kontekst – to warunki w jakich odbywa się komunikacja. Możemy mówić o kilku aspektach tego procesu :
- aspekt fizyczny- wyznaczany jest przez otoczenie zewnętrzne (światło, miejsce i czas przebiegu procesu czyli zewnętrzną atmosferę)
- aspekt historyczny – dotyczy takiej sytuacji komunikacyjnej , w której uczestnicy odwołują się do zaistniałej w przeszłości sytuacji lub różnego typu epizodów historycznych
- aspekt psychologiczny – odnosi się do sposobu w jakim uczestnicy procesu postrzegają się nawzajem np. życzliwość lub jej brak, formalność i bezpośredniość sytuacji i jak to wpływa na znaczenia jakie są kierowane w tym procesie.
- aspekt kulturowy – jest systemem wiedzy, która jest udziałem relatywnie szerokiej grupy osób. Łączy w sobie wierzenia, wartości, symbole uznane przez tą zbiorowość.
2. Uczestnicy – w transakcyjnym procesie komunikowania odgrywają rolę nadawców i odbiorców. W procesie sformalizowanym role te z reguły są jednoznacznie określone i niewymienialne. W przypadku zaś komunikowania nieformalnego są wymienne. Każda jednostka jako uczestnik procesu komunikowania jest produktem swojego indywidualnego doświadczenia, uczuć, idei, nastrojów, wykonywanych zajęć czy religii. Z tego powodu komunikat wysyłany i odbierany nie może mieć i nie ma takiego samego znaczenia. Jednostki komunikujące się mają zawsze określony stosunek do pozostałych członków procesu, co wpływa na percepcje komunikowanych myśli i uczuć. Inaczej będą postrzegać się przyjaciele czy partnerzy, których celem jest wzajemne zrozumienie niż przeciwnicy i wrogowie.
3. Komunikat – zajmuje miejsce centralne w procesie komunikowania pomiędzy nadawca i odbiorcą. Zwany także przekazem. Jest kompleksowa strukturą, na którą składają się znaczenia, symbole, kodowanie i dekodowanie, forma i organizacja. Znaczenia czyli czyste idee i uczucia istniejące w ludzkich umysłach przekładane są na znaczenia, które muszą być dzielone z pozostałymi uczestnikami procesu komunikowania. Inaczej są dla nich nie zrozumiałe. Tak więc powodzenie procesu komunikowania zależy od operowania tymi samymi symbolami.
Symbole – to słowa, dźwięki, działania dzięki, którym znaczenie jest oznajmiane innym jednostkom. Symbolem jest zarówno słowo jak i gest, mimika, ton głosu – czyli sygnały niewerbalne.
Kodowanie i dekodowanie – proces transformowania idei i uczuć w symbole i ich organizacja nazywana jest kodowaniem. Proces odwrotny nosi nazwę dekodowania. Każdy człowiek koduje i dekoduje tak często jak często porozumiewa się z innymi. Oba procesy zawierają także niewerbalne sygnały, które w istotny sposób wpływają na kierowanie znaczeń między uczestnikami procesu.
Forma i organizacja związane jest z kompleksowa strukturą komunikowania.
Znaczenia wymagają nadania odpowiedniej formy i zorganizowania. Forma przekazu jest szczególnie ważna w przypadku komunikowania publicznego, politycznego i masowego.
Kanał - rozumiany jest jako droga przekazu i środki transportu za pomocą, których przekaz pokonuje drogę od nadawcy do odbiorcy.
Ludzie w komunikowaniu bezpośrednim mogą używać 5 kanałów sensorycznych jak słuch (symbole werbalne), wzrok (sygnały niewerbalne) a także dotyk, zapach i smak. W komunikowaniu pośrednim kanały te są zredukowane do wzroku i słuchu.
4. Szumy – rozumiane są w teorii komunikowania jako źródło zakłóceń. Mogą one mieć charakter wewnętrzny, zewnętrzny i semantyczny. Każdy znich może blokować proces komunikowania zarówno na etapie kodowania jak i dekodowania.
- szum zewnętrzny – wiąże się z otoczeniem zewnętrznym procesu komunikowania jak nieodpowiednia temperatura, hałas, uszkodzony odbiornik TV czy radio
- szum wewnętrzny – to uczucia i predyspozycję psychiczne uczestników procesu komunikowania jak np. ból głowy, zmęczenie, roztargnienie ale także uczucia złości, nienawiści, stereotypy czy uprzedzenia.
- Szum semantyczny – jest konsekwencją zamierzonego lub niezamierzonego złego użycia przez nadawcę znaczenia, które blokuje jego precyzyjne odkodowanie przez odbiorcę. Znaczenie słów w kodzie werbalnym zależy od doświadczenia człowieka. Tak więc dekodować możemy pojedyncze wyrazy lub zdania w bardzo różny sposób.
5. Sprzężenie zwrotne – to reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu. Mówi on nam czy przekaz został usłyszany, zobaczony i zrozumiany. Powoduje, że proces komunikowania ma charakter transakcyjny. W przypadku komunikowania bezpośredniego jest to sprężenie bezpośrednie natychmiastowe. Natomiast w komunikowaniu pośrednim występuje sprzężenie pośrednie opóźnione.
SPOSOBY POROZUMIEWANIA SIĘ LUDZI
W nauce o komunikowaniu wymienia się 2 klasyczne sposoby komunikowania się: komunikowanie bezpośrednie - interpersonalne i komunikowanie pośrednie – masowe. Wraz z rozwojem nowych technik i technologii komunikowania praktyka komunikowania się wzbogaciła się o 3 sposób nazywany komunikowaniem medialnym.
Komunikowanie interpersonalne można zdefiniować jako proces przekazywania i odbierania informacji między 2 osobami lub między małą grupą osób wywołujący określone skutki i rodzaje sprzężeń zwrotnych. W przypadku komunikowania interpersonalnego niezbędna jest obecność uczestników procesu komunikowania dlatego bardzo często ten sposób porozumiewania się ludzi określany jest jako komunikowanie „twarzą w twarz”. Jest to jednocześnie najprostszy i podstawowy proces społeczny konstytuujący wszystkie inne działania w społeczeństwie. Komunikowanie interpersonalne jest komunikowaniem interakcyjnym tzn. że minimum 2 jednostki wchodzą we wzajemne interakcje. Transakcyjny i interakcyjny charakter tego procesu generuje natychmiastowe sprzężenie zwrotne wyrażane w formie znaków werbalnych i niewerbalnych. Komunikowanie takie ma charakter dwustronny. Kiedy uczestnicy procesu prowadzą dialog oraz wymieniają się rolami nadawcy i odbiorcy. Nawet kiedy komunikowanie sprowadza się tylko do monologu werbalnego, nie jest nigdy czystym komunikowaniem 1-kierunkowym. Bowiem druga strona może odpowiedzieć reakcjami niewerbalnymi przez swoje emocję czy mimikę całego ciała.
Zawartość komunikowania interpersonalnego analizuje się na 3 poziomach – faktycznym, instrumentalnym i afektywnym.
Poziom faktyczny - sprowadza się do swobodnej rozmowy prowadzonej przeważnie na nieistotne tematy przez osoby słabo się znające i nie mające żadnej intencji wpływania na drugą osobę.
Poziom instrumentalny – cechuje zainteresowanie uczestników procesu. Osiągnięcie porozumienia w określonej sprawie nawet tedy gdy ich poglądy i postawy różnią się zasadniczo. Intencją jednej ze stron bądź obu jest w tym przypadku modyfikacja postaw i zachowań.
Poziom afektywny – wymaga od uczestników procesu komunikowania głębszej znajomości a nawet zażyłości stosunków. Ma on miejsce wówczas gdy strony komunikujące się uzewnętrzniają swoje emocje, postawy i wartości a także są głęboko zaangażowane w proces komunikowania. Ich celem jest wzajemne poznanie i zrozumienie.
W komunikowaniu interpersonalnym występuje specyficzna charakterystyczna dla tego sposobu porozumiewania sieć kanałów komunikowania. Mogą one mieć charakter formalny lub nieformalny.
Kanały nieformalne – pojawiają się w przypadku kontaktów prywatnych i nieformalnych, w których uczestniczą osoby o tej samej pozycji komunikacyjnej. Są one względem siebie równorzędne. Ich komunikowanie ma charakter symetryczny i dotyczy partnerów, grupy rówieśniczej a także rodziny.
Kanały formalne – są typowe dla wszystkich struktur instytucjonalnych, formalnych, w których uczestnikom procesu przypisane są określone rolę np. przełożony i podwładni.
Komunikowanie takie jest asymetryczne. Styczności osób komunikujących się są oficjalne np. zebrania, posiedzenia, wykłady. Jednak bardzo często zachodzi sytuacja kiedy te same osoby w różnych sytuacjach mogą wykorzystywać różne kanały komunikowania. W stosunkach pracy - formalne poza nimi – nieformalne.
Przebieg procesów na poziomie interpersonalnym jest determinowany w znacznie większym stopniu niż inne sposoby komunikowania przez kontekst komunikacyjny. Poprawia on komfort lub powoduje dyskomfort uczestników procesu może pomóc lub zburzyć relacje komunikacyjne.
Komunikowanie interpersonalne – medialne - jest specyficzną formą komunikowania interpersonalnego, w którym uczestnicy procesu są pozbawieni możliwości bezpośredniego kontaktu fizycznego. Ten sposób komunikowania powstał i rozwija się wraz z konstrukcją kolejnych środków komunikowania na odległość. Pierwszym z nich był telefon dziś wzbogacony przez sieć telefoniczną i kablową a także komórki. Komunikowanie medialne tym sposobem odbywa się także przez internet, e-mail. Jego przejawem są wideokonferencje, spotkania on-line, internetowe gr. Dyskusyjne.
Komunikowanie pośrednie masowe - to proces emisji komunikatów od nadawcy medialnego do publiczności środków masowego przekazu za pomocą mass-mediów.
Cechy komunikowania masowego:
1. Komunikowanie masowe ma interpersonalny charakter tzn. że między nadawcą a odbiorcą nie ma żadnych bezpośrednich styczności. Odbiorca jest dla nadawcy anonimowy.
2. W procesie komunikowania masowego liczba zaangażowanych zmysłów zostaje zredukowana do 2 9słuch i wzrok)
3. Ze względu na brak bezpośrednich kontaktów między uczestnikami procesu komunikowania sprzężenie zwrotne jest opóźnione. Odbiorca nie ma żadnej możliwości aby wpływać na zmianę przekazu masowego i zasygnalizować nadawcy stosunek do niego w chwili trwania przekazu.
4. Ten sposób porozumiewania się cechuje występowanie funkcji selekcjonera (Kurt Lewin tym mianem określił osoby, które rządzą podróżą informacji w kanałach komunikacyjnych.) Jest to indywidualny nadawca ale znacznie częściej formalnie zorganizowany zespół wprowadzający i transferujący informację od jednej jednostki do drugiej przrz środki masowego przekazu.
5. Techniczność i organizacyjność tzn., że nadawanie komunikowania masowego wymaga oprzyrządowania technicznego oraz wielu zespołów ludzkich, które są niezbędne aby przekazy powstały i zostały wyemitowane.
Nadawcą w komunikowaniu masowym jest sformalizowana grupa ludzi i tylko w wyjątkowych przypadkach spotykamy indywidualnego nadawcę. W przeciwieństwie do pozostałych sposobów porozumiewania się jest to nadawca profesjonalny, od którego oczekuje się zawodowych umiejętności. Jest on zmuszony do opanowania określonych specyficznych kompetencji w zakresie operowania symbolami a następnie wykorzystuje swoje fachowe umiejętności oraz talent do wytwarzania i podtrzymywania związków między różnymi grupami ludzi.
Odbiorcą w procesie komunikowania masowego jest szeroka rzesza ludzi anonimowych...
shelby_lane