rehabilitacja_artykul_2008_04_22338.pdf

ZE ŚWIATA NAUKI

EBM w fizjoterapii

– wykorzystanie zasobów internetowych

Medycyna oparta na faktach (EBM – ang. evidence based medicine )

jest obecnie wiodącą koncepcją w opiece zdrowotnej, w tym w fizjoterpii.

czesnej medycyny nowoczesny system

opieki zdrowotnej powinien być oparty

na zasadach medycyny opartej na fak-

tach. Dotyczy to zarówno indywidualnej

praktyki każdego ze specjalistów medycz-

nych, jak i organizacji, funkcjonowania

i finansowania całego systemu. Zgodnie

z zasadami EBM proces podejmowania

decyzji klinicznych obejmuje:

– diagnozę,

– analizę i wykorzystanie dostępnych

opcji postępowania, w tym dostępność

badań diagnostycznych, leków, zabiegów,

rehabilitacji oraz opieki ambulatoryj-

nej itp.,

– wyszukanie, selekcję i wybór właści-

wych dla danego przypadku badań

klinicznych,

– wybór optymalnej strategii terapeu-

tycznej,

– ciągłe monitorowanie i analizę wyni-

ków oraz reagowanie na zmiany źródeł

o stanie zdrowia pacjenta.

Rezultat ww. procesu stanowi optymalną

wypadkową:

– sytuacji klinicznej,

– wiarygodnych, istotnych klinicznie,

dających się zastosować dla danego

pacjenta danych z badań naukowych,

– preferencji pacjenta,

– wiedzy, umiejętności oraz doświadczenia

podejmującego decyzję.

Paradygmat medycyny opartej na fak-

tach stawia wysokie wymagania procesowi

wyszukiwania, weryfikacji oraz selekcji

wyników aktualnych badań naukowych

wykorzystywanych przez personel me-

dyczny jako podstawie podejmowania

decyzji w codziennej praktyce klinicznej.

Dotyczy to również fizjoterapeutów, po-

nieważ metody stosowane w rehabilitacji

muszą być tak samo sprawdzone jak

pozostałe metody kliniczne. Zwiększe-

nie liczby dostępnych informacji, m.in.

w postaci internetowych baz artykułów

medycznych, ułatwia samokształcenie

i utrzymanie wysokiego poziomu wiedzy.

Mnogość źródeł stanowi jednocześnie

ogromne wyzwanie dla szkolących

się, gdyż utrudnia odróżnienie danych

wiarygodnych od mniej wiarygodnych.

Narastająca liczba publikacji powoduje,

że priorytetem stało się wyeliminowanie

już na samym początku badań wątpliwych

metodologicznie. Należy również pamiętać,

że choć wyniki badań naukowych odgry-

wają w procesie decyzyjnym istotną rolę,

to nie są najważniejszym jego składnikiem

i nie wystarczają do podejmowania decyzji

klinicznych.

Źródła informacji

wykorzystywane

przez fizjoterapeutów

– badania zagraniczne

Stosunkowo rzadko prowadzone są ba-

dania na temat samokształcenia oraz

kształcenia ustawicznego fizjoterapeutów.

Badanie strategii edukacyjnych wybie-

ranych przez fizjoterapeutów pokazało,

że większość z nich jako podstawową

formę pozyskiwania wiedzy stosowała

konsultacje ze współpracownikami.

Większość badanych dokształcała się nie-

regularnie, aczkolwiek 29% robiło to sys-

tematycznie. W rezultacie stwierdzono

potrzebę dalszych badań w tym zakresie

oraz konieczność rozwijania bardziej efek-

tywnych strategii samokształcenia oraz

kształcenia ustawicznego fizjoterapeutów.

Wskazano na duży wpływ współpracow-

ników oraz autorytetów klinicznych,

naukowych oraz dydaktycznych w edu-

kacji fizjoterapeutów, a także na potrzebę

zmian organizacyjnych mających na celu

ułatwienie fizjoterapeutom stosowania

ich wiedzy w praktyce klinicznej.

Badanie źródeł informacji wykorzy-

stywanych przez fizjoterapeutów o stażu

5-20 lat przeprowadzone w trzech stanach

USA pokazało, że podstawowymi źródła-

Summary

Evidence based medicine (EBM) is the

current predominant concept within

health care. According to the EBM pa-

radigm clinical decision-making process

contains:

– diagnosis,

– analysis and use of accessible methods

of therapy,

– searching and selection of appropriate

in the case data from clinical resear-

ches,

– selection of optimal therapeutical

strategy,

– monitoring of outcomes and reaction

to changes in patient status.

The result of above mentioned process

is the optimal consequence of:

– clinical conditions,

– reliable, significant, useful in the case

data from clinical researches,

– patients’ preferences,

– knowledge, skills and axperience

of decision-maker.

Sources of information are: debates with

co-workers and local clinical, scientyfic

and didactic authorities, but the most

popular is Internet. It is necessary to apply

basic rules according to EBM:

– access to reliable and useful data bases,

– ability to search these data bases and

select literature according to clinical

significance criteria,

– ability to colligate these data with

other publications, own knowledge

and experience,

– ability to assess of usefulness of these

data in the specific case,

– exchange of opinions, knowledge and

exerience within medical staff, debates,

correspondence, participation in scien-

tific conferences and workshops,

– common sense, moderation and reso-

lving of doubts.

Thanks to application above mentio-

ned rulet EBM allows apply appropriate

therapy to a proper patent, in the correct

moment of time and place.

Key words:

physical therapy, Evidence Based Medi-

cine, internet data bases

50 REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2008

Z godnie z kierunkiem rozwoju współ-

ZE ŚWIATA NAUKI

Nazwa

Zakres

badań a praktyką kliniczną. W zakresie

samooceny umiejętności przeszukiwania

publikacji oraz oceny jego wyników niemal

80% badanych stwierdziło, że posiada

tę umiejętność, a około 50% – że rozumie

analizy statystyczne. Pomimo że 80% ba-

danych miało dostęp do internetu, tylko

8% miało na to wydzielone godziny w czasie

dnia pracy. Z omawianego badania wyni-

ka, ze same zmiany organizacyjne, takie

jak zapewnienie dostępu do internetu,

są niewystarczające.

Kolejne badanie przeprowadzone w USA

pokazało, że fizjoterapeuci potrzebują

wzrostu użycia EBM w codziennej prak-

tyce klinicznej. Badani uważali użycie

dowodów naukowych za konieczne w ich

praktyce oraz uznali, że dzięki temu

wzrasta jakość opieki nad pacjentem.

Młodszy wiek badanych był powiązany

z częstszym użyciem medycznych baz

danych oraz większą znajomością strategii

wyszukiwania potrzebnych danych i ich

krytycznej oceny. Większość badanych

uzyskiwała dostęp do publikacji przez

internet raczej w domu niż w pracy, choć

barierą był brak czasu.

CONSORT

(ang. Consolidated Standards of

Reporting Trials )

Ujednolicone standardy ogłaszania wyników eksperymentów

badawczych, mające na celu przede wszystkim podniesienia jakości

publikacji dotyczących randomizowanych badań kontrolnych

ze ślepą próbą (CRT – ang. randomized controlled trials ).

STARD

(ang. Standards for Reporting

Diagnostic Accuracy )

Standardy doniesień trafności diagnostycznej – lista kryteriów.

Lista składników, które powinny być uwzględnione

w artykułach będących doniesieniami z badań kohortowych

(ang. kohort studies ), przekrojowych (ang. cross-sectional )

i kliniczno-kontrolnych (ang. case control ).

Tabela 1. Wybrane zalecenia dotyczące publikowania wyników badań

mi informacji dla nich były internet oraz

kształcenie ustawiczne. Prywatne biblio-

teki fachowe były ograniczone ilościowo

oraz zawierały głównie publikacje starsze

niż 10 lat. Dostęp do czasopism recenzo-

wanych był ograniczony głównie do tych

fizjoterapeutów, którzy otrzymali go jako

korzyść z członkostwa w stowarzyszeniu

zawodowym. Zasadnicze wnioski z powyż-

szego badania były następujące:

– wśród fizjoterapeutów, zarówno w biblio-

tekach prywatnych, jak i w miejscach pra-

cy, spada rola publikacji drukowanych

na korzyść publikacji elektronicznych

w internecie,

– biblioteki medyczne mogą odegrać

istotną rolę w przesunięciu punktu cięż-

kości w fizjoterapii w stronę medycyny

opartej na faktach, szczególnie w grupie

członków stowarzyszeń zawodowych

fizjoterapeutów oraz osób dokształca-

jących się ustawicznie.

Kolejne badanie pokazało, że tylko poło-

wa badanych fizjoterapeutów dowiedziała

się o EBM w czasie wykładów, kursów

lub podczas przeszukiwania publikacji.

Pomimo że 78% stwierdziło, że analiza

wyników badań naukowych w publika-

cjach jest użyteczna, to aż 55% wskazywao

na rozdźwięk pomiędzy wynikami tych

Ocena danych

pozyskiwanych z internetu

Badania wykazują, że najpopularniejszym

medium umożliwiającym dostęp do danych

REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2008

STROBE

ZE ŚWIATA NAUKI

medycznych jest internet. Niemniej jednak

wykorzystanie informacji zaczerpniętych

z internetu jest obarczone dużym ryzykiem

skorzystania z danych nieaktualnych lub

niewiarygodnych. Ryzyko to można zmniej-

szyć, stosując dobór źródeł informacji,

ocenę ich jakości i wiarygodności. W tym

celu prowadzone są badania klasyfikujące

źródła internetowe (kliniczne bazy da-

nych), w których fizjoterapeuci rejestrują

dane na temat pacjentów oraz ich terapii.

Badanie przeprowadzone we współpracy

ze Światową Konfederacją Fizjoterapii

(WCPT) w Ameryce Płn., Australii, Izraelu

i Europie Zachodniej metodą wywiadów

z członkami WCPT, przeszukiwania

bazy PubMed oraz internetu wykazało

istnienie siedmiu takich internetowych

baz danych.

Cele prowadzenia klinicznych baz da-

nych dla fizjoterapeutów były różnorodne,

ale mieściły się w trzech kategoriach:

poprawa jakości, badania naukowe oraz

zarządzanie wydajnością. Wszystkie zawie-

rały informacje na temat stanu pacjenta,

diagnozy, procesu fizjoterapii i jej rezulta-

tów, a tylko niektóre zawierały informacje

na temat szczegółowego stanu funkcjo-

nalnego pacjenta. Cztery z badanych baz

danych dzieliły pacjentów na kategorie.

W ogólnej ocenie badaczy kliniczne bazy

danych mają ogromny potencjał dla badań

w dziedzinie fizjoterapii. Potencjał ten może

zostać znacznie zwiększony przez dalszą

współpracę i wymianę danych pomiędzy

bazami, co umożliwi międzynarodowe

badania porównawcze. Należy również

zaznaczyć, że wymiana danych pomiędzy

ww. bazami danych umożliwi łatwiejszy

dostęp oraz skrócenie czasu niezbędnego

na samokształcenie poprzez redukcję liczby

baz danych/artykułów do zapoznania się

oraz dostęp do systematycznych przeglą-

dów literatury.

– umiejętność wykorzystania uzyskanych

danych poprzez powiązanie ich z prze-

czytaną literaturą, wiedzą i doświadcze-

niem klinicznym,

– umiejętność oceny użyteczności uzyska-

nych danych w przypadku konkretnego

pacjenta,

– wymiana wiedzy i doświadczeń z innymi

specjalistami medycznymi w ramach

zespołów terapeutycznych, dyskusje,

prowadzenie korespondencji oraz uczest-

nictwo w konferencjach naukowych

i warsztatach,

– zdrowy rozsądek i umiar oraz wyjaśnia-

nie wątpliwości.

Dzięki zastosowaniu ww. zasad fizjotera-

pia oparta na faktach staje się narzędziem,

które pozwala zastosować właściwą terapię

dla właściwego pacjenta, we właściwym

czasie i miejscu.

Podsumowanie

Właściwa organizacja samokształcenia oraz

kształcenia ustawicznego fizjoterapeutów

jest newralgiczna dla nowoczesnej, opartej

na najnowszych badaniach naukowych fi-

zjoterapii. Wśród źródeł informacji, oprócz

wymiany danych ze współpracownikami

oraz lokalnymi autorytetami klinicznymi,

naukowymi i dydaktycznymi, najbardziej

rozpowszechnionym jest internet. Aby

źródło to było wartościowe, należy sto-

sować podstawowe zasady korzystania

z niego zgodnie z zasadami fizjoterapii

opartej na faktach:

– dostęp do wiarygodnych i użytecznych

baz danych,

– umiejętność przeszukiwania interneto-

wych baz danych oraz selekcji publikacji

pod kątem ich znaczenia klinicznego,

E MILIA M IKOŁAJEWSKA

Klinika Rehabilitacji. 10. Wojskowy Szpital Kliniczny

z Polikliniką SP ZOZ w Bydgoszczy

D ARIUSZ M IKOŁAJEWSKI

Katedra Informatyki Stosowanej

Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej

Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

Piśmiennictwo u autorów i w „RwP+”

(www.rehabilitacja.elamed.pl)

Typ

Nazwa i adres internetowy

Opis

The Cochrane Collaboration

Cochrane Library

Ok. 2200 przeglądów systematycznych literatury.

Dostęp narodowy z Polski dla zarejestrowanych użytkowników:

http://aotm.gov.pl/pliki/spr/pl/instrukcja.pdf

PEDro (ang. Physiotherapy Evidence Database)

www.pedro.fhs.usyd.edu.au/index.html

Dane bibliograficzne i streszczenia badań klinicznych z dziedziny fizjoterapii.

Większość badań posiada ocenę wiarygodności, która pozwala na szybkie porównanie

dwóch lub więcej badań.

MEDLINE

PubMed

www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez

Podstawowa bibliograficzna baza danych National Library of Medicine USA

zawierająca streszczenia z ponad 4000 czasopism biomedycznych z całego świata

(głównie anglojęzycznych) od 1966 r. Wbudowana wyszukiwarka ułatwia poszukiwanie

artykułów pod kątem autora, tytułu, tematu, słów kluczowych, daty publikacji itp. Baza

zawiera również bardzo przydatny słownik słów kluczowych MeSH.

Bazy danych

artykułów

w czasopismach

BMJ Publishing Group

http://bmjupdates.mcmaster.ca

Serwis „bmjupdates”.

Ingenta

www.ingenta.connect.com

Serwis internetowy indeksujący publikacje z około 18000 czasopism anglojęzycznych

od 1988 r.

Internet Public Library

www.ipl.org

Serwis internetowy pozwalający na przeszukiwanie sieci oraz indeksowanie

i grupowanie rezultatów poszukiwania.

Physical Therapy Web Space

http://automailer.com/tws/online.html

Physical Therapy Web Space indeksuje strony internetowe czasopism elektronicznych

z zakresu fizjoterapii.

National Rehabilitation Information Center

www.naric.com

Celem NARIC jest zapewnienie informacji zarówno niepełnosprawnym, jak i ich

rodzinom oraz personelowi medycznemu. Naukowcy mają dostęp do baz danych:

REHABDATA (streszczenia i inne materały od 1956 r.), National Institute on Disability

and Rehabilitation Research (od 1993 r.) i NARIC Knowledgebase.

Elektroniczne

słowniki

i encyklopedie

http://medlineplus.gov

Encyklopedia medyczna

Medterms.com

www.medterms.com/script/main/hp.asp

Słownik medyczny

Stowarzyszenia

i organizacje

zawodowe

APTA – American Physical Therapy Association

www.apta.org//AM/Template.cfm?Section=Home

IBITA – International Bobath Instructors Training

Association

www.ibita.org

IBITA co roku publikuje wykaz literatury stanowiącej podstawę metody Bobath.

Tabela 2. Wybrane internetowe źródła informacji dla fizjoterapeutów. Dostępność wersji pełnotekstowych artykułów zmienia się w zależności od czasopisma

52 REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2008

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: