Medycyna uzdrowiskowa.pdf

Materiały do seminarium 2. z Medycyny uzdrowiskowej

Tradycje:

• Rzymskiełaźnie (balnea), wzorowane na greckich, potem termy, budowane

również w miejscach stacjonowania legionów rzymskich.

• Łaźniom często towarzyszyły okazałe baseny kąpielowe

• Miejscekąpieli, masaży, gimnastyki, a także spotkań towarzyskich.

• Z rozbieralni - apodytorium, przechodziło się do komory suchego, gorącego

powietrza - tepidarium, a następnie do cieplejszej komory - caldarium, którą

stanowiła wielka rotunda z basenem z brązu, ogrzewana za pomocą pary

krążącej pod posadzką.

• Dalejprzechodziło się do południowej części założenia, gdzie znajdowało się

pomieszczenie do kuracji napotnej inaczej kąpieli lakońskiej- sudatorium,

następne było tepidarium - sklepione obszerne pomieszczenie o letniej

temperaturze, oraz zlokalizowane w północnej części term, ochładzające

frigidarium z basenem z zimną wodą.

• Pokąpieli ciało nacierano wonnymi olejkami i balsamami. Czas można było

spędzić w wieloraki sposób: spacerując po deptakach, odwiedzając biblioteki i

nympheiony, gdzie podziwiano licznie zgromadzone dzieła sztuki, słuchano

deklamacji poetów i recytacji retorów.

W Europie

• Niemal zanik tradycji w średniowieczu, choć przetrwały budowle i pamięć.

• Odrodzenie kuracji pitnych i kąpielowych za czasów Paracelsusa.

• Johann Siegmund Hahn ze Świdnicy, 1773 – „O cudownej sile leczniczej

zimnej wody stosowanej zewnętrznie i wewnętrznie na podstawie własnego

doświadczenia” – kąpiele całkowite lub kończyn, natryski, zmywania,

nacierania, zawijania, kuracje pitne.

Rozkwit

• Vinzenz Priessnitz (1799-1851, Gräfenberg, Austria) – słynne kuracje zimną

wodą.

• W 1831 roku utworzył zakład wodolecznictwa, w 1837 oficjalnie uzyskał zgodę

na leczenie.

• Do metod terapeutycznych należało 56 zabiegów wodoleczniczych, dieta,

środki napotne i ćwiczenia fizyczne (wędrówki, piłowanie i rąbanie drewna);

wszystko zgodnie z teorią o konieczności oczyszczenia organizmu z „chorych

soków”.

KS. SEBASTIAN KNEIPP (1821-1897)

• Jeden z najsławniejszych na świecie hydropatów, katolicki proboszcz z

Wörishofen, prałat papieski i spowiednik sióstr dominikanek. Do 21. roku życia

pracował jako czeladnik tkacki, potem został studentem teologii i księdzem.

• W wieku 27 lat był już przewlekle chory i w 1848r. opracował metody

naturalnego leczenia, które najpierw zastosował na sobie, a później aplikował

swoim pacjentom. Klasztorna pralnia dominikanek, gdzie początkowo

przyjmował i leczył chorych, wkrótce stała się celem pielgrzymek z całej

Europy, także z ziem polskich pod zaborami.

• "Meine Wasserkur" ("Moja kuracja wodna"), książka Kneippa z 1886r. miała aż

113 wydań, średnio po 6 tys. nakładu każde. Równie poczytne i tłumaczone

na wiele języków były dalsze jego dzieła, w tym jedno dotyczące

postępowania z chorymi i zdrowymi dziećmi, napisane w 1891r. i wznawiane

do dziś.

Med. uzdr. – Konspekt 2, M. Sobieska, 2006/2007

W 1895r. w Kempten w Bawarii ukazało się VII wydanie tłumaczenia na polski książki

Kneippa - "Moje leczenie wodą na podstawie przeszło 35-letniego doświadczenia"

dokonanego przez L. A. Łukaszkiewicza, który napisał w przedmowie: "Książka z

rozmysłu jest napisana popularnie, aby i lud ją zrozumiał, więc każdy może się wg

niej hartować i leczyć wodą w domu, bez kosztów i niewielkim zachodem. Kącik na

ustawienie wanny znajdzie się w każdym domu, a wody nawet w mieście za parę

groszy można mieć pod dostatkiem. Jeżeli ściśle według przepisu wykonasz zabiegi,

nie możesz sobie nigdy zaszkodzić"... Tłumacz radzi rodakom, by przystosowali do

zabiegów nawet szopy na wsi i drewutnie.

• Kneipp w swojej książce zalecał wdziewanie po kąpieli bielizny bezpośrednio

na mokre ciało, bez wycierania - koszula powinna być zgrzebna, z surowego

płótna.

• Na zabiegi wg Kneippa składały się: okłady, kąpiele w wywarach z ziół,

kąpiele zimne, kąpiele parowe, omywania, opaski, picie wody, chodzenie boso

po mokrej trawie i mokrych kamieniach, świeżym śniegu i po zimnej wodzie. A

wszystko to dla wzmocnienia i hartowania organizmu.

Fizjoterapia kneippowska

1. Wodolecznictwo

2. Wysiłek fizyczny („bezczynność osłabia, ćwiczenie wzmacnia, przeciążenie

szkodzi”)

3. Zdrowe odżywianie

4. Leki roślinne

5. Uporządkowany styl życia

Podstawy naukowe

• Dr med. Wilhelm Winternitz, habilitacja w 1865 roku w Wiedniu z

wodolecznictwa i w 1874 z medycyny wewnętrznej.

• W 1889 objął kierownictwo pierwszej na świecie katedry wodolecznictwa na

Uniwersytecie Wiedeńskim.

• Opracował naukowe podstawy działania zabiegów wodoleczniczych.

Akcent lokalny

• JANNORBERT ŻNINIEWICZ , 1872–1952, lekarz balneolog; pionier

nowoczesnego wodolecznictwa w Polsce; założył zakład wodoleczniczy w

Poznaniu, wprowadził nowe metody wodolecznictwa.

Nieco innowacji

• Opisaniezależności wszystkich zmian chorobowych od czynności układu

nerwowego.

• Oddziaływanie za pomocą zimnych polewań na obwodowe i centralne obszary

ciała.

• Uwzględnienie wywiadu chorobowego, diagnozy, a także stanu układu

krążenia i ciśnienia krwi.

Definicja

• Wodolecznictwo, czyli hydroterapia, to dział fizjoterapii, wykorzystujący

działanie wody na ustrój.

• Wodamoże być stosowana we wszystkich trzech stanach skupienia: stałym,

ciekłym i gazowym.

Med. uzdr. – Konspekt 2, M. Sobieska, 2006/2007

Zabiegi wg ks. Kneippa

• Metoda ks. S. Kneippa w swych pierwotnych założeniach była bardzo prosta.

Polegała na polewaniu ciała zimną wodą, chodzeniu boso po mokrej trawie

oraz brodzeniu w wodzie i ruchu na świeżym powietrzu. Zalecano przy tym

dietę bogatą w jarzyny, a ubogą w mięso.

• Charakterystyczne dla zabiegów kneippowskich było również to, iż z reguły

pomijały okolice ciała, w obrębie których znajduje się ośrodkowy układ

nerwowy, a więc nie dotyczyły kręgosłupa i głowy.

• Z biegiem czasu wodolecznictwo metodą Kneippa objęło cały szereg

zabiegów opartych wyłącznie na wykorzystywaniu wody jako podstawowego

elementu terapii. Stosowano więc zimne zabiegi, zwłaszcza polewania,

zawijania, okłady, zmywania i nacierania.

• Zezmiennocieplnychzabiegów wodoleczniczych stosowano kąpiele całkowite

i kąpiele stóp.

• Wodolecznictwo uzdrowiskowe wspomagane było często piciem mieszanek

ziołowych ustalanych dla każdego pacjenta indywidualnie, biorąc pod uwagę

rodzaj schorzenia.

• Zalecanorównież noszenie specjalnej, lnianej "bielizny kneippowskiej", która

stanowiła "zdrowe okrycie odpowiednie naturze"

• Wkażdym sanatorium "leczenie wodą" ks. S. Kneippa stosowano ściśle

według wskazań oraz w zależności od rodzaju zabiegu.

• Zimne polewania aplikowano najczęściej w przypadku takich schorzeń jak:

żylaki kończyn dolnych, osłabienie nóg, przewlekłe choroby zapalne,

pobudzenie przemiany materii, hartowanie silnych osób ze zdrowym sercem,

zaburzenia ukrwienia tkanek, osłabienie mięśnia sercowego, wyczerpanie,

znużenie, skłonność do nieżytów dróg oddechowych, zmęczenie umysłowe.

Podział zabiegów:

• Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody.

• Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia strumienia wody.

• Zabiegi za pośrednictwem tkanin.

Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody:

· kąpiele całkowite

· ~ częściowe

· ~ kinezyterapeutyczne

· ~ perełkowe

· ~ tlenowe

· ~ aromatyczne

· masaż podwodny

Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia strumienia wody:

· polewania

· natryski stałe

· ~ ruchome

Zabiegi za pośrednictwem tkanin:

zmywania

nacierania

zawijania

okłady

kompresy

Med. uzdr. – Konspekt 2, M. Sobieska, 2006/2007

Czynniki działające na organizm nad morzem:

• Helioterapia – leczenie słońcem

• Hydroterapia – kąpiele morskie (temperatura, prądy, fale)

• Aerozol wody morskiej

• Wiatr i kąpiele powietrzne

Zahartowanie po pobycie nad morzem:

• Poprawa ukrwienia skóry i błon śluzowych

• Zwiększenie napięcia tętnic

• Wzrostapetytu

• Wzrostchęci do wysiłku fizycznego

• Odporność na zakażenia bakteryjne

• Spadek zapotrzebowania na sen

• Morze Martwe (arab. Al-Bahr al-Majit , hebr. חלמה םי , Yam haMelah ) - słone

jezioro bezodpływowe na Bliskim Wschodzie, położone w tektonicznym Rowie

Jordanu (El-Ghor), na pograniczu Izraela, Jordanii i terytoriów palestyńskich.

• Stężenie jonów SO 4 2- jest bardzo niskie, a jonów bromkowych najwyższe

znane dla wód na Ziemi. Chlorki neutralizują większość jonów wapnia. W

większości mórz NaCl stanowi 97%, w Morzu Martwym jego zawartość to

zaledwie 12-18%. Temperatura wody wynosi 19 o C w lutym i 31 o C w sierpniu.

• Wody Morza Martwego zawierają 21 minerałów, w tym magnez, wapń,

bromek, potas. Dwanaście z nich występuje tylko w tych wodach, i uważa się,

że powodują odczucie relaksu, lepsze ukrwienie skóry, pobudzają krążenie i

poprawiają stan chorych na choroby reumatyczne i metaboliczne.

• Promieniowaniesłoneczne nad Morzem Martwym jest bogate w dobroczynne

promieniowanie UVA, a zubożone w powodujące oparzenia UVB, tak, że

nawet długotrwale opalanie nie jest ryzykowne. Filtracja promieniowania

zachodzi dzięki gęstej atmosferze w rejonie depresji, zawartej w powietrzu

odparowanej soli i nieco tu grubszej warstwie ozonowej.

Fizjologiczne podstawy wodolecznictwa

Zabiegi wodolecznicze związane są przede wszystkim ze złożonym działaniem na

organizm człowieka zespołu czynników, w którym pierwszorzędną rolę odgrywa

temperatura i ciśnienie hydrostatyczne. Właściwości fizyczne wody umożliwiają

bardzo subtelne dawkowanie zarówno bodźców termicznych, jak i mechanicznych,

uwzględniające indywidualne różnice w reaktywności organizmu chorego.

Warunkiem skuteczności jest właściwe dobranie rodzaju zabiegu, temperatury wody,

czasu trwania, częstości i ilości zabiegów w serii.

Regulacja temperatury ciała

Temperatura wnętrza ciała (część rdzenna) jest utrzymywana na stałym poziomie

37 o C niezależnie od temperatury otoczenia. Podstawę stanowi utrzymanie przez

odpowiedni układ regulacyjny równowagi pomiędzy wytwarzaniem a oddawaniem

ciepła przez organizm.

Zależnie od różnic temperatury między organizmem a jego środowiskiem zachodzić

może wymiana ciepła w jednym lub w drugim kierunku. Organizm może pobierać je

lub tracić.

Granice tolerancji temperatury

• Suche powietrze (sauna fińska)

~100 o C

• Parafina

55-60 o C

• Suchy piasek

52-55 o C

50-60 o C

• Peloidy

• Woda

43-45 o C

Med. uzdr. – Konspekt 2, M. Sobieska, 2006/2007

Zakres temperatur zabiegów

• Kąpiel przegrzewająca 39-43 o C

• Kąpiel całkowita 36-38 o C

• Gimnastyka podwodna 29-32 o C

• Pływanie 25-29 o C

• Kąpiel na powietrzu 16-24 o C

• Zimne polewanie 10-18 o C

• Brodzenie (po saunie) 4-15 o C

• Na proces wymiany ciepła między częścią rdzenną i korową organizmu a

środowiskiem zewnętrznym wpływa wiele czynników, a przede wszystkim

przepływ krwi z części rdzennej do skóry.

• Przechodzące przez tkankę podskórną naczynia tworzą rozległą sieć w

podbrodawkowej warstwie skóry. Bezpośrednio pod skórą leży splot żylny, do

którego dopływa krew z tętnic bezpośrednio przez połączenia tętniczo-żylne.

Wielkość dopływu do tego splotu może zmieniać się w szerokim zakresie od 0

do 30% objętości wyrzutowej serca, dlatego też im więcej krwi dopływa z

wnętrza ciała do tego splotu, tym więcej ciepła dostarcza ona z części

rdzennej do skóry.

• Jeżeli natomiast przepływ z części rdzennej do korowej zostaje znacznie

ograniczony, ciepło może dotrzeć do skóry jedynie przez przewodzenie, na

przeszkodzie czemu stoją tkanki izolacyjne.

• To właśnie ta warstwa izolacyjna jest odpowiedzialna za stałość temperatury

części rdzennej, mimo zmian temperatury otoczenia. Dostarczanie ciepła do

skóry przez krew jest regulowane przez układ współczulny stopniem zwężenia

tętniczek i połączeń dostarczających krew do splotu żylnego skóry.

• W prawidłowych warunkach stałe napięcie układu współczulnego powoduje

stałe zwężenie tętniczek zaopatrujących skórę w krew. Zahamowanie

ośrodków znajdujących się w tylnej części podwzgórza powoduje rozszerzenie

tych naczyń krwionośnych.

• Temperatura ciała regulowana jest przez mechanizmy nerwowe działające na

zasadzie sprzężenia zwrotnego, przy udziale ośrodka umiejscowionego w

podwzgórzu z odpowiednimi receptorami wykrywającymi odchylenia od

pożądanej temperatury.

• Z receptorów temperatury najważniejsze są neurony reagujące na ciepło,

znajdujące się w polu przedwzrokowym podwzgórza. Poza nimi są jeszcze

receptory wrażliwe na zimno. W utrzymaniu stałej temperatury pomagają

receptory ciepła i zimna umiejscowione w skórze, które wysyłają informacje

przez rdzeń kręgowy do podwzgórza.

Regulacja temperatury ciała zanurzonego w wodzie przebiega inaczej niż w

powietrzu. Utrzymany zostaje jedynie mechanizm przewodnictwa i konwekcji.

• Ponieważ ciepło właściwe wody jest kilka razy większe niż powietrza, każda

porcja wody przylegająca do skóry może absorbować większe ilości ciepła niż

powietrze.

• W dodatku przewodnictwo ciepła przez wodę jest 25 razy większe niż

powietrza. W związku z tym ogrzanie cienkiej warstwy wody przylegającej do

skóry nie powoduje powstania strefy izolacyjnej, jak to się dzieje w powietrzu,

tym bardziej, że woda zmniejsza o 90% grubość warstwy powietrza

przylegającego do skóry.

Med. uzdr. – Konspekt 2, M. Sobieska, 2006/2007

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: