Wykładowca: prof. dr hab. Barbara Kudrycka
Ćwiczeniowiec: dr Marta Rękawek – Pachwicewicz
Nauka Administracji
z Elementami Etyki
Semestr II
Rok akademicki 2007-2008
18
SPIS TREŚCI
Lektury 4
Rozdział I: Podstawowe pojęcia i definicje 5
1. Nauka administracji jako interdyscyplinarna nauka społeczna 5
2. Metody badawcze nauki administracji publicznej 7
3. Nauka administracji publicznej a nauka prawa administracyjnego 9
4. Związki nauki administracji publicznej z innymi dziedzinami naukowymi 10
5. Pojęcie administracji publicznej i jej rola w funkcjonowaniu państwa 10
6. Podstawowe funkcje administracji 10
Rozdział II: Sfery działań. Teoria organów w kontekście budowy organizacji 13
1. Czynniki kształtujące administracje publiczną. 13
2. Rodzaje organów administracji publicznej
3. Sposoby kreacji organów
4. Podstawy organizacji administracji publiczne. Struktury pionowe i poziome
5. Klasyczna organizacja biurokratyczna
Rozdział III: Kierowanie i planowanie w administracji
1. Administracja jako organizacja w rozumieniu teorii organizacji
2. Potrzeba kierowania w organizacji
3. Działanie administracji publicznej
4. Planowanie i zarządzanie strategiczne
Rozdział IV: Kadry w administracji
Historia. Ludzie. Wynagrodzenia
Rozdział V: Etyka w administracji publicznej
Normy etyczne pracownika administracji publicznej w państwie prawa.
Literatura:
1. J. Boć, A. Błaś, J. Jeżewski; Administracja publiczna; Wrocław 2003
2. Edward Knosala; Zarys nauki administracji; wyd. Zakamycze, Kraków 2006
3. M. Jełowicki; Podstawy organizacji administracji publicznej. Zagadnienia teoretyczne; wyd. Wyższa Szkoła Handlu i Prawa, Warszawa 1998
Rozdział I:
Podstawowe pojęcia i definicje
1. Nauka administracji jako interdyscyplinarna nauka społeczna
E. Knosala, s.19-28
1.1. Nauka administracji jako dyscyplina naukowa
Administracja, w szerokim znaczeniu tego słowa, oznacza czyjąś trwałą i planowaną działalność, ogarniającą pewną liczbę ludzi i wielość dóbr, a zmierzającej w ostatecznym swym celu do zaspokojenia własnych, administrującego lub cudzych potrzeb.
Jeżeli są to potrzeby lub interesy osób prywatnych – mówimy o administracji prywatnej.
Jeśli zaś chodzi o interesy i potrzeby ciał publicznoprawnych – mówimy o administracji publicznej. Można ją określić jako trwałą działalność mającą na celu załatwienie spraw należących do organizacji publicznoprawnych, takich jak państwo, ciała samorządowe, zakłady publiczne, itd.
Teoria rozdziału prawa na publiczne i prywatne ma ograniczone znaczenie dla rozgraniczenia między administracją publiczną a prywatną. Nie jest bowiem przesądzające to, czy administracja prowadzona jest w formach prawa publicznego czy prywatnego.
Dokonanie rozgraniczenia między administracją publiczną a prywatną nie zawsze jest łatwe do przeprowadzenia, przede wszystkim dlatego, że różnice między państwem a społeczeństwem ulegają zatarciu. Administracja publiczna przejmuje coraz więcej zadań, które wcześniej samodzielnie realizowało społeczeństwo (np. opieka nad starszymi). Patrząc w drugą stronę – powstają różnorodne organizacje prywatne, które przejmują zadania publiczne – odnosi się to głównie do organizacji spełniających zadania socjalne (związki zawodowe, niektóre stowarzyszenia, związki wyznaniowe, itd.).
Administracja w znaczeniu instytucjonalnym stanowi wyodrębniony zakres działania państwa oraz zespół zależnych lub niezależnych od państwa organizacji mających osobowość prawną (publiczną lub prywatną), który nie obejmuje ustawodawstwa, sądownictwa oraz rządzenia.
Administracja w znaczeniu funkcjonalnym – wg nauki administracji – administracja organizuje „wytwarzanie” świadczeń, np. oświatowych, kulturalnych, zdrowotnych, komunalnych, w zakresie bezpieczeństwa publicznego, itd. Same świadczenia nie interesują nauki administracji; zajmuje się głównie procesem podejmowania decyzji. Można zatem naukę administracji określić jako naukę zajmującą się teorią decyzji w administracji publicznej.
Administracja (w znaczeniu nauki administracji) z jednej strony jest instytucja powołaną do podejmowania decyzji, z drugiej strony natomiast działalnością decyzyjną instytucji administracyjnych. A więc administracja ma dwie strony – jest zarówno działaniem, jak też strukturą.
W obrębie nauk administracyjnych wyodrębniono trzy dyscypliny:
1. Nauka administracji – zajmuje się dostarczaniem wiedzy na temat rzeczywistości administracyjnej istniejącej w danym czasie.
2. Polityka administracyjna – zajmuje się celowym kształtowaniem działań administracji.
3. Prawo administracyjne – zajmuje się badaniem normami prawnymi regulującymi zadania administracji publicznej oraz treść praw i obowiązków adresatów, nakładanych na nich w wyniku realizacji norm prawa administracyjnego.
Dyskusyjne jest uznanie polityki administracyjnej jako odrębnej nauki. Mając to na uwadze można przyjąć założenie, że do nauki administracji należą wszystkie gałęzie nauk administracyjnych z wyjątkiem prawa administracyjnego. Sama nauka administracji może być ujmowana w kategoriach teorii deskryptywnej lub preskryptywnej.
1.2. Nauka administracji jako nauka społeczna
Administracja jest częścią systemu społecznego, zaś nauka administracji należy do nauk społecznych. Każda z nauk społecznych ma wyodrębniony obszar zjawisk społecznych jako przedmiot swoich badań. Ale nie oznacza to, że zamykają się w tym zakresie – często ze sobą współpracują wykorzystując wspólne definicje i metody badawcze. Nauka administracji uczestniczy w kształtowaniu części ogólnej nauk społecznych, ale przede wszystkim korzysta z jej ustaleń, przejmując niektóre pojęcia, metody oraz inne osiągnięcia, przystosowując je do własnych specyficznych potrzeb badawczych.
Instrumentalny charakter prawa administracyjnego – normy prawne regulują fakty będące przedmiotem zainteresowania nauki administracji. Normy prawne nie mają żadnej samoistnej wartości, są traktowane instrumentalnie. Wyznaczają procedury i czy te procedury są legalne.
1.3. Struktura wewnętrzna nauki administracji
W obrębie nauki administracji można wyróżnić część ogólną (obejmuje pojęcia wspólne dla wszystkich gałęzi administracji) i część ogólną (obejmuje pojęcia i problemy charakterystyczne jedynie dla niektórych gałęzi administracji, np. policja, administracja samorządowa, administracja zdrowia, kultury, oświaty, badań naukowych, itd.).
Część ogólna obejmuje następujący krąg problemów:
1. Nauka administracji musi określić swoje pole badawcze (przedmiot badań), cele poznawcze, metody, historię oraz jej rzeczywisty stan.
2. Administracja i otoczenie:
· pozycja administracji w obrębie aparatu państwa,
· relacje administracji ze społeczeństwem oraz zorganizowanymi grupami społecznymi,
· zadania administracji.
3. Organizacja administracji publicznej:
· analiza racjonalności hierarchicznych struktur administracji oraz ich rzeczywisty kształt;
· przestrzenna organizacja administracji – administracja geograficzna;
· uwarunkowania społeczne i polityczne występujące w danym państwie;
· budowa instytucji administracyjnych.
4. Administracja jako proces decyzyjny. Występują trzy rodzaje decyzji:
· kontrolna,
· planistyczna,
· wykonawcza.
Decyzje kontrolne mogą stanowić impuls do rozpoczęcia nowego cyklu, poprzez wpływ na decyzje planistyczne (ich zmianę) oraz decyzje wykonawcze (ich krytykę).
5. Środki finansowe i personalne:
· pojęcie korpusu urzędniczego,
· selekcja urzędników,
· wykształcenie i dokształcanie urzędników,
· status prawny urzędników,
· budżet,
· zasady gospodarki finansowej.
6. Automatyzacja administracji (komputery, wszelkie maszyny biurowe).
1.4. Poznawcze funkcje nauki administracji
Nauki społeczne mogą być uprawiane jako nauki deskryptywne (opisowe) i preskryptywne (normatywne).
Teoria deskryptywna nauki administracji – celem nauki administracji jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czym jest administracja, jak działa oraz czym się zajmuje. Zajmuje się opisem rzeczywistości administracyjnej, z uwzględnieniem konkretnych uwarunkowań ustrojowych, politycznych, społecznych i gospodarczych.
Teoria preskryptywna nauki administracji – polega na formułowaniu przez naukę administracji wytycznych, jak celowo administrować oraz jakie muszą być spełnione w tym zakresie warunki.
W ramach tej funkcji, nauka administracji nie może wypracować uniwersalnego systemu zasad, który zapewniłby racjonalne i celowe działanie administracji – każda administracja ma różne cele. Jednakże stanowi ona zarówno impuls dla rozwoju nauki administracji i jest sensem jej istnienia.
2. Metody badawcze nauki administracji publicznej
E. Knosala, s. 30-39
2.1. Zagadnienia ogólne
Nauka administracji nie wypracowała własnych metod badawczych; wykorzystuje metody stosowane w socjologii, naukach o zarządzaniu, politologii czy ekonomii.
Punktem wyjścia do badań jest problem, który wymaga rozwiązania, przedstawiony w jednej lub kilku hipotezach. Celem badań nauki administracji jest weryfikacja lub falsyfikacja hipotezy albo stwierdzenie, że jest ona nierozwiązywalna.
Fazy procesu badawczego:
1. Faza przygotowawcza – wyjaśnienie podjętego problemu, w szczególności na podstawie zgromadzonej literatury oraz sformułowanie hipotezy badawczej.
2. Faza planowania – przygotowanie programu badawczego oraz określenie technik badawczych, wyznaczenie pola badawczego oraz wyjaśnienie podstawowych pojęć, itd.
3. Gromadzenie materiału – w szczególności o charakterze empirycznym.
4. Ocena zgromadzonych informacji oraz wysunięcie wniosków, a także odpowiedź na sformułowane hipotezy.
5. Próba uogólnienia wyników, w szczególności w wymiarze teoretycznym, ewentualnie sformułowanie nowych pojęć.
2.2. Gromadzenie informacji
W socjologii wyodrębnia się trzy typowe metody uzyskiwania informacji:
1. Wywiad, którego istotą jest uzyskanie przez decydenta informacji na temat stanu faktycznego, życzeń oraz wyobrażeń, itd.; może mieć formę ustną lub pisemną.
2. Analiza dokumentów, tzn. analiza pisemnie sporządzonych aktów, w wyniku której uzyskuje się informacje.
3. Obserwacja.
Ponadto w naukach społecznych stosuje się takie metody jak:
· eksperyment,
· socjometria,
· metoda próby reprezentatywnej.
Wytyczne w zakresie wyboru metod badawczych:
· muszą dawać wiarygodne i istotne informacje,
· uzyskany wynik ni może jawić się jako przypadkowy, ale taki, który można zrekonstruować w drodze postępowania dedukcyjnego.,
· ...
gosicka