Wychowanie – to całokształt zabiegów mających na celu ukształtowanie człowieka pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym w celu przygotowania go do życia w społeczeństwie. Wychowanie to proces kształtowania się człowieka w znaczeniu doskonalenia go we wszystkich dziedzinach jego życia i działalności. Rola wychowawcy w tym procesie jest niezbędna, ale jest ona wyłącznie pomocnicza. Wychowawca – to człowiek specjalnie powołany do realizowania celów wychowawczych, odgrywa ogromną rolę w procesie wychowania. Tworzy warunki do rozwoju dla dziecka. Proces wychowania dąży do tego, by dziecko poznało samego siebie, swoje słabe i silne strony, swój własny charakter. Wszystko to wspomaga osiąganie dojrzałości. Dzięki uzyskiwanej wiedzy wychowanek może głębiej wniknąć we własny charakter i motywy swego postępowania, zobaczyć co jest dobre w jego osobowości, a co należy zmienić. Wychowanie człowieka powinno się rozumieć jako przygotowanie i wprowadzenie go do samowychowania. Wychowanie do samowychowania polega na współpracy, która jest bardzo ważna, zarówno dla wychowanka jak i dla wychowawcy. Wychowankowie otrzymują pomoc, wsparcie, zaś wychowawcy satysfakcję skuteczności i owocności działania. Bez współpracy wychowanie zamienia się w tresurę, w wyrabianie przy pomocy lęku, kar, odruchowych nawyków i nie zawsze dobrych przyzwyczajeń. Możemy wyróżnić 5 zasad wychowania. Zasady wychowania: 1. zasada ustanowień obiektywnych 2. zasada aktywności wychowanka 3. zasada indywidualizacji 4. organizowanie zespołów i środowiska wychowawczego (tworzenie środowiska wychowawczego (nauczyciel, rodzina, uczeń, organizacje)). 5. postawa wychowanka STRUKTURA PROCESU WYCHOWANIA Istnieją trzy podejścia do zdefiniowania proces wychowania, mianowicie: 1. podejście subiektywistyczne - które jest reprezentowane przez Sośnickiego, mówi, że proces wychowania to zmiany psychiczne i fizyczne, które zachodzą w osobowości wychowanka. Te zmiany świadczą o skuteczności wychowania. 2. podejście obiektywistyczne – przyjmują go socjologowie, a reprezentantem jest: Wroczyński mówi ono, że proces wychowania to ciąg działań wychowawców wobec wychowanków, które są ukierunkowane i zaplanowane a są to zmiany porządne w zachowaniach. 3. trzecie podejście to podejście Romana Miler, który krytykuje oba poprzednie podejścia twierdząc że są jednostronne. Wprowadza własne, które rozpatruje na dwóch płaszczyznach: I polityków II nauczycieli Twierdził, iż politycy wpływają na nauczycieli, oświatę i odwrotnie (uchwalanie ustaw oświatowych, budżet, standardy wykształcenia nauczycieli, określają pewne warunki, które są brane pod uwagę przy selekcji nauczycieli). Proces wychowania składa się z 5 elementów: 1. ideał wychowania 2. cele wychowania 3. formy wychowania 4. metody wychowania 5. środki wychowania IDEAŁ WYCHOWANIA Ideał wychowania – postulowany kształt dojrzałej osobowości tzn. osobowości, która zawiera cechy wartościowe z punktu widzenia potrzeb społeczeństwa, tradycji kulturowych lub wymagań ideologii. Ideał wychowania powstaje na podstawie filozofii lub badań. Z ideału wychowania wyprowadzamy cele wychowania. Ideał wychowania można analizować w dwóch aspektach: • formalny – opis ideału i opis jego struktury, tym aspektem zajmuje się teologia (nauka o celach) bada zasady współzależności pomiędzy celami a ideałami. Podstawowa zasad to zasada spójności, między ideałami a celami wychowania musi istnieć spójność. • treściowy – aksjologia wychowania zajmuje się analizą merytoryczną ideału, inaczej analizę treściową (jakie wartości ma przyjąć wychowanek i jakie jego stany osobowości są bardziej wartościowe). CELE WYCHOWANIA Cel wychowania to przede wszystkim przygotowanie do życia w społeczeństwie, do uczestnictwa kulturalnego i rozwoju własnej osobowości. FORMY WYCHOWANIA Formy wychowania – to proces wychowania, który zachodzi w sytuacjach społecznych. Te sytuacje mogą być przypadkowe lub celowo zorganizowane. Organizacja działań po to, aby wychowankowie przejawiali aktywność, która prowadziłaby do ukształtowania jakichś dyspozycji określana jest jako forma. Klasyfikacja form: 1. ze względu na przedmiot aktywności, czyli dziedziny życia społecznego wyróżniamy formy: • przez działalność wytwórczą (pracę) np. podczas lekcji praca – technika • przez zabawę • przez sztukę • przez naukę 2. ze względu na relacje, jakie zachodzą między wychowankiem a innymi osobami • indywidualną - współdziałanie • zbiorową - rywalizacja • zespołową - zwalczanie METODY WYCHOWANIA: Metody wychowania – celowy sposób postępowania opiekuna, wychowawcy z wychowankiem, który znajduje się pod jego opieką. Metody wychowania – sprawdzony układ zabiegów polegających na inspirowaniu i inicjowaniu działań pomiędzy podmiotami wychowania oparty o społecznie akceptowane normy etyczno – moralne. Klasyfikacja metod: (wyróżniamy 4 grupy metod) I. metody wpływu osobistego (wykorzystują one autorytet wychowawcy): - wysuwanie sugestii – wywoływanie odpowiednich relacji i zachowań wychowanka przez sugerowanie wychowawcy, czego od wychowanka oczekuje – może mieć charakter zachęcania, przestrzegania lub oceniania - WARUNEK wychowawca musi mieć duży autorytet - technika perswazji – podsuwanie wychowankom określonych rozwiązań przez posłużenie się odpowiednimi argumentami. W technice perswazji podstawową sprawą jest .................................. dotychczasowego stereotypu przekonaniowego wychowanka lub wywołanie „pozytywnej dezintegracji” w dziedzinie jakiś przekonań. Skuteczność perswazji zależy od zaufania do wychowawcy, od argumentów perswazyjnych. - działanie przykładem osobistym – ta metoda musi dostarczać dziecku wzorów zachowań przydatnych dla realizacji jego motywów, a nie motywów wychowawcy - wyrażanie aprobaty i dezaprobaty – aprobata lub dezaprobata powinna być powinna być wyrażona w zasadzie bezpośrednio po przejawieniu przez dziecko danego zachowania z umiarem i zachowaniem szacunku dla jego godności - wdrażanie do samowychowania II. metody wpływu sytuacyjnego (przy tych metodach chodzi o wykorzystanie władza wychowawcy): - nagradzanie wychowanka – aprobata, wyróżnienie, przydzielenie wychowankowi określonej funkcji lub roli. Nagradzanie służy do skłonienia wychowanka do określonej aktywności. Nagradzanie musi nastąpić bezpośrednio po zachowaniu w dniu i musi być wyjaśnione dlaczego wzbudziło uznanie wychowawcy. - karanie wychowanka – zwalcza zachowania niepożądane wychowanka i zapobiega ich występowaniu w przyszłości. Pozawala wychowankowi ustalić co dobre a co złe. Karą może być dezaprobata, ostrzeżenie, nagana, pozbawienie swobody, przywilejów, funkcji, posiadanych godności. Przed otrzymaniem kary wychowanek powinien nieć wyjaśnienie na temat szkodliwości własnego czynu oraz swojej winy, że postąpił niewłaściwie i zasługuje na karę. Kara musi dawać dziecku możliwość rekompensaty wyrządzonego zła, przy czym poniesiona kara wymazuje winę, do której nie wolno już wracać. - instruowanie – metodę tę często łączy się z metodą perswazji, jaj skuteczność zależy, bowiem od osobistego wpływu wychowawcy. - organizowanie doświadczeń – wychowanek musi przez własne doświadczenia odkrywać nieopłacalność postępowań wbrew normom moralnym. - wywoływanie antycypacji następstw zachowań społeczno moralnych – polega ona na przedstawianiu wychowankowi takich konsekwencji jedno ewentualnych czynów, które już mają dlań wartość nagrody lub kary - przydzielenie funkcji i ról społecznych - ćwiczenie – polega na celowym powtarzaniu przez wychowanka określonych czynności w z góry ustalonego porządku. Chodzi o wyrobienie odpowiednich postaw i przekonań. III. metody organizowania środowiska społecznego (zespół, grupa) ŚRODKI WYCHOWANIA: Środki wychowania – są treścią metod. W przypadku perswazji środkiem będzie słowo, w karaniu i nagradzaniu odpowiednio kara i nagroda itp. Diagnostyka w wychowaniu resocjalizującym Diagnostyka resocjalizacyjna – jest dyscypliną naukową zajmującą się stawianiem trafnych i rzetelnych diagnoz na użytek wychowania resocjalizującego osób wadliwie przystosowanych społecznie. Diagnoza – to rozpoznanie stanu nieprzystosowania społecznego jednostki, jego opis, wyjaśnienie przyczynowe lub teologiczne oraz ocena z punktu widzenia istniejących standardów pedagogicznych i społecznych, celem zaprojektowania oddziaływania zapobiegawczego (profilaktycznego) lub korekcyjnego (resocjalizującego). Przedmiotem diagnozy resocjalizacyjnej są wszelkie negatywne lub nieadekwatne reakcje jednostek na wymogi i nakazy wynikające z przypisanych im ról społecznych. Są to zachowania odbiegające od norm w sensie statystycznym (tj. takie, których częstość występowania nie odpowiada częstości oczekiwanej), a przy tym charakteryzujące się szkodliwością indywidualną lub społeczną. Innymi słowy, zachowania te powodują negatywne konsekwencje osobiste (np. samouszkodzenie), jak i negatywne konsekwencje społeczne, wyrażające się w zagrożeniu bezpieczeństwa innych ludzi lub we wzroście dezorganizacji społecznej (agresja antyspołeczna). W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, iż przedmiotem diagnozy dla potrzeb wychowania resocjalizacyjnego jest nieprzystosowanie społeczne. Diagnoza nieprzystosowania społecznego obejmuje: • symptomy i jego empiryczne wskaźniki • psychospołeczne mechanizmy regulacyjne stanów nieprzystosowania • proste i złożone czynniki (biopsychiczne i socjokulturowe) determinujące te stany. W pedagogice resocjalizacyjnej diagnozie przypisuje się nie tylko funkcje opisowo – wyjaśniające, ale także funkcje oceniające (ewaluacyjne). W zależności od założeń metodologicznych oraz teorii nieprzystosowania społecznego (wykolejenia społecznego) oraz teorii resocjalizacji (celowej modyfikacji zachowań zgodnie z przyjętym ideałem pedagogicznym) – wyróżnia się rozmaite modele diagnozowania, wyznaczające dokładnie przedmiot i zakres podejmowanych badań oraz ich kolejne etapy. Tak, więc można wyróżnić trzy modele diagnozy resocjalizacyjnej: 1. model diagnozy behawioralnej – w modelu tym przedmiotem rozpoznania diagnostycznego są zachowania odchylające się od normy w sensie statystycznym, tj. nie mieszczące się w granicach jednego odchylenia standardowego. W modelu behawioralnym diagnozy resocjalizacyjnej jej przedmiotem są zachowania odchylające się od normy nie tylko ze względu na swą częstotliwość czy nasilenie, ale także ze względu na ich sprzeczność z obowiązującymi w danym systemie społecznym standardami społeczno – kulturowymi. Zakres diagnozy: jest ściśle ograniczony do badania związków po między uprzednimi obserwowanymi przez diagnostę bodźcami działającymi na jednostkę, a jej antyspołecznymi reakcjami. CEL: odkrywanie czynników wywierających wpływ na zmianę zachowania jednostki. Optymalna metoda diagnozowania: bezpośrednia obserwacja zachowania jednostki w różnych sytuacjach życiowych oraz dokonywanie sprawozdań. Techniki diagnostyczne: tylko te narzędzia, których trafność i rzetelność uprzednio sprawdzono i nie budzi ona zastrzeżeń z psychometrycznego punktu widzenia. W modelu tym zakłada się, iż istota nieprzystosowania społecznego są zachowania, a resocjalizacja polega tylko i wyłącznie na modyfikacji tych zachowań zgodnie z prawami teorii uczenia się 2. model diagnozy interakcyjnej – w modelu tym przedmiotem rozpoznania diagnostycznego jest rodzaj i jakość stosunków interpersonalnych jakie jednostka utrzymuje z osobami „socjalizująco znaczącymi”, tj. z rodzicami, wychowawcami, kolegami oraz jej psychospołeczny rozwój, a zwłaszcza poziom rozwoju społeczno – moralnego. W modelu tym przedmiotem zainteresowania diagnosty jest psychospołeczny rozwój jednostki oraz jego zaburzenia prowadzące do przejawów dezadaptacji, czyli wadliwości w społecznym funkcjonowaniu jednostki, których obserwacyjnymi korelatami są konfliktowe stosunki interpersonalne jednostki z innymi ludźmi. Model ten nawiązuje do psychologicznych koncepcji psychospołecznego rozwoju jednostki, w których zahamowania rozwoju traktowane są jako przejawy zaburzeń regulacji neurofizjologicznej lub psychologicznej jednostki w danym otoczeniu społecznym. Cel: identyfikacja oraz wyjaśnienie znaczenia poszczególnych dysfunkcji w adaptacji społecznej jednostki i jej zaburzeniach, by w następstwie dokonanego rozpoznania móc zaproponować odpowiednią korekturę rozwoju psychospołecznego poprzez zastosowanie trafnych metod oddziaływania wychowawczego i terapeutycznego. 3. model diagnozy interdyscyplinarnej – w modelu tym przedmiotem rozpoznania diagnostycznego są nie tylko zachowania, ale przede wszystkim mechanizmy regulacji psychologicznej i społecznej prowadzące do zaburzeń w społecznym przystosowaniu jednostki. Jest to najbardziej wszechstronny i wyczerpujący model. W modelu tym nie przystosowanie społeczne ujmowane jest jako antagonizm destruktywny przejawiający się w sferze postaw i ról społecznych jednostki, ujawniający się w warunkach wysokiego skumulowania niekorzystnych czynników biopsychicznych i socjokulturowych utrudniających jej normalny, psychospołeczny rozwój. Cel: Identyfikacja postaw antyspołecznych, określenie sposobu ich integracji oraz wewnętrznej regulacji, identyfikacja wadliwych ról społecznych, w jakie wchodzi badana jednostka, stwierdzenie poziomu internalizacji przepisów tych ról, wskazanie hipotetycznych czynników biopsychicznych ( neurologicznych i psychiatrycznych) oraz socjokulturowych związanych: ze statusem rodziny, pozycją ekonomiczno-materialną, uczestnictwem w życiu kulturalnym. Model ten nazywany jest interdyscyplinarnym, gdyż w zbieraniu podstawowych danych zaangażowane są metody i techniki badawcze pochodzące z terenu rozmaitych monodyscyplin. Ponadto we wnioskowaniu diagnostycznym, będącym następstwem uporządkowania materiału empirycznego, stosuje się rozmaite schematy metodologiczne, wywodzące się bądź to z tradycji statystycznych (psychometryczny model) bądź z tradycji klinicznych (model kliniczny) lub socjalnych. Diagnoza dla potrzeb wychowania resocjalizującego przebiega w trzech zasadniczych etapach: od diagnozy konstatującej fakty, poprzez diagnozę ukierunkowującą do diagnozy weryfikującej. I. ETAP – DIAGNOZA KONSTATUJĄCA FAKTY Obejmuje opis i wyjaśnienie w kategoriach przyczynowo-skutkowych lub celowościowych: • rodzaj występujących zaburzeń w zachowaniu jednostki; • rodzaj mechanizmów psychologicznych i społecznych prowadzących do rozpoznania zaburzeń przystosowania; • udział poszczególnych czynników genetycznych (etiologicznych) w powstawaniu i utrzymywaniu się zaburzeń, odchyleń i dysfunkcji; Pożądane jest, aby na tym etapie diagnozy dokonać tzw. analizy „aktywów”, czyli pozytywnie ocenianych stanów dotyczących zachowania, postaw i ról społecznych jednostki, których znajomość może znacznie pomóc w procesie efektywnej resocjalizacji. II. ETAP – DIAGNOZA UKIERUNKOWUJĄCA (PROJEKTUJĄCA) Aby przejść do tego etapu niezbędne jest dokonanie szeregu ocen stwierdzonych stanów rzeczy w kategoriach: prawidłowe, zaburzone, manipulowane, nie manipulowane itp. Po pełnej analizie i ocenie przedmiotu badania diagnostycznego następuje etap diagnozy projektującej działalność interwencyjną: profilaktyczną lub resocjalizacyjną w zależności od treści rozpoznania diagnostycznego i zakładanych celów działalności pedagogicznej. Na tym etapie diagnozy należy określić związek między postulowanym stanem etapowym lub finalnym określanym jako skutek oraz zabiegami wychowawczymi, korekcyjnymi prowadzącymi do niego – określanymi jako przyczyny. Zakłada się przy tym iż istnieje możliwość przynajmniej w pewnym zakresie manipulacji wyodrębnionymi w wyniku badania diagnostycznego czynnikami i mechanizmami regulującymi stany przystosowania i nieprzystosowania społecznego. Istotnym elementem tej diagnozy jest tzw. optymalizacja strategii i procedur postępowania profilaktyczno-resocjalizującego uwzględniająca alternatywne sposoby i środki oddziaływania. III ETAP – DIAGNOZA WERYFIKUJACA (SPRAWDZAJĄCA) Etap ten ma na celu sprawdzenie prawdziwości uzyskanego na poprzednich etapach diagnozy obrazu przystosowania społecznego jednostki oraz jego ewentualnych zaburzeń. Diagnoza ta polega na sprawdzaniu obrazu diagnostycznego nie tylko przez analizę logiczna, ale przede wszystkim poprzez ocenę skuteczności podjętych w wyniku rozpoznania diagnostycznego działań praktycznych;: zapobiegawczych, terapeutycznych, wychowawczych. Pełne sprawdzenie hipotez diagnostycznych dotyczących mechanizmów regulacji psychospołecznej, czynników etiologicznych stanu nieprzystosowania społecznego jednostki lub grupy osób możliwe jest tylko w bezpośrednim działaniu, Weryfikuje się wówczas skuteczność rozwiązań praktycznych oraz trafność samego rozwiązania Diagnozując według wspomnianego schematu niezależnie od modelu diagnozy (behawioralnej, interakcyjnej, czy interdyscyplinarnej) zwiększa się jej obiektywność oraz trafność, przy założeniu, że narzędzi diagnostyczne stosowane w toku badania są trafni dobrane i charakteryzują się wystarczającymi wskaźnikami określającymi ich walory metodologiczne (psychometryczne). Narzędzia stosowane w diagnozie resocjalizacyjnej, tak jak w innych rodzajach diagnoz, winny być: • trafne, czyli winny mierzyć to, co mają mierzyć (nieprzystosowanie społeczne) • rzetelne, czyli winny dokładnie oraz obiektywnie mierzyć tj. powinny dawać ten sam wynik niezależnie od liczby pomiarów • wystandaryzowane, czyli winny być jednakowo stosowane • znormalizowane, czyli winny mieć przypisane odpowiednie tabele norm, pozwalające na porównanie indywidualnego wyniku z wynikami próby z populacji normalnej. Metodologia badań diagnostycznych dla potrzeb wychowania resocjalizującego jest identyczna z metodologią nauk społecznych. Daje się w niej wyodrębnić etapy charakterystyczne dla wszelkiego badania naukowego: a. etap formułowania problemu (stawiamy pytanie, czy dana jednostka jest lub nie jest przystosowana społecznie, ewentualnie w jakim stopniu?) b. etap formułowania hipotez dotyczących związków miedzy stwierdzonymi zaburzeniami jej adaptacji społecznej (tej jednostki) z czynnikami etiologicznymi oraz mechanizmami regulującymi jej zachowania c. etap weryfikacji hipotez diagnostycznych w celu sformułowania orzeczenia diagnostycznego, będącego podstawą do racjonalnego projektowania pedagogicznego. Diagnoza resocjalizacyjna jest zwykle dziełem zespołu specjalistów stosujących właściwe dla nich metody i techniki badania diagnostycznego. Praktycznie członkami takiego zespołu diagnostycznego jest: lekarz, psycholog i pedagog prowadzący dany przypadek. Najczęściej stosowaną metodą diagnostyczną stosowaną przez te zespoły jest ukierunkowana obserwacja zachowania osób będących przedmiotem zainteresowania diagnostycznego. Spośród pedagogicznych technik diagnostycznych pozwalających formułować diagnozy zaburzeń przystosowania społecznego wymienić należy: • Arkusz Diagnostyczny • Arkusz Zachowania się Ucznia • Skalę Zachowania Przystosowawczego dla Dzieci, Młodzieży i Dorosłych • Skalę dojrzałości Społecznej • Skalę Nieprzystosowania Społecznego. Jedynie niektóre z wymienionych technik w pełni odpowiadają wymaganią stawianym narzędziom diagnostyki, tj. są wystandaryzowane, znormalizowane oraz dostatecznie trafne i rzetelne. W najbardziej rozwiniętym modelu diagnozy resocjalizacyjnej czynność diagnozowania rozpoczyna się od skierowania osoby na badania i obejmuje następujące elementy: 1. obserwacje i zbieranie informacji o danej osobie i jej środowisku społecznym 2. zastosowanie odpowiednich (trafnych i rzetelnych) technik pomiaru „antagonizmu destruktywnego” (przeciwieństwo, zło które niszczy) przejawiającego się w sferze ról społecznych oraz postaw 3. pomiar i analizę wskaźników antagonizmu destruktywnego oraz sposobów reakcji społecznych na ten antagonizm, a także psychospołecznych determinantów i mechanizmów regulujących występowanie zachowań określonych jako wadliwe, zaburzone, „antagonistyczno - destruktywne”. 4. Interpretację formalną uzyskanych wyników, polegającą na zestawieniu ich z odpowiednimi wzorami zachowań normalnego świadczącego o niewadliwym przystosowaniu społecznym jednostki 5. Interpretację nieformalną, poszukiwanie wzajemnych związków między skonstatowanymi stanami rzeczy oraz konstruowanie projektu oddziaływania 6. Sprawdzenie praktyczne słuszności rozpoznania diagnostycznego po przez wdrożenie zaleceń „postdiagnostycznych” do praktyki wychowawczej; oraz ewentualna korekura oddziaływań interwencyjnych pod wpływem nowych danych diagnostycznych lub rozbieżności między zakładanymi celami działalności pedagogicznej, a jej faktycznymi efektami. Diagnostyka spełnia, więc służebną rolę wobec metodyki przekształcani rzeczywistości wychowawczej. Opis diagnostyczny, wyjaśnianie, projektowanie w ostatecznej intencji służy celom praktycznym, tj. modyfikacji zachowań, postaw, ról społecznych osób nieprzystosowanych społecznie. Wychodząc z założenia, że nieprzystosowanie społeczne jednostki jest antagonizmem destruktywnym ujawniającym się przede wszystkim w sferze postaw społecznych, w metodyce wychowania resocjalizującego wyodrębnia się dwa typy strategii w zależności od rodzaju zaburzeń w procesie kształtowania się postaw. Są to mianowicie: • strategia polegająca na zmianie dominacji w układzie postaw • strategia polegająca na zmianie integracji w układzie postaw.
TEORIA HORNISTYCZNA(KANALIZACJA NIEOKIEŁZNANYCH INSTYNKTÓW)POCZĄTKI MYSLI RESOCJALIZACYJNEJ: William Mc Dougell- teza, że napęd postępowania , hornistyczna energia zachowania. Bierze swe źródło z instynktów, które są wrodzone , dziedziczone jako skłonność psychofizyczna do spostrzegania, zwracania uwagi na przedmioty pewnej klasy i przezywania przy tym podniecenia emocjonalnego i działania w określony sposób albo przynajmniej odczuwanie impulsu do takiego działania. Cyril Bunt- instynkty te mają udział w powstawaniu cech przestępczego zachowania się (głód,sex, włóczęgostwo instynkt stadny, samo upokorzenia strach, ciekawość wstręt, radość, zakochanie. Polowanie, smutek, zabawa Każdy instynkt wytwarza specyficzną emocję, przestępstwa o charakterze impulsywnym są instynktowne nieplanowane, bardziej emocjonalne niż przemyślane. Pospolite przestępstwo młodzieży to przejaw powszechnych prymitywnych impulsów przekazanych instynktom lub pośrednie reakcje na te emocje. Jedyną właściwa drogą jest SUBLIMACJA-przesunięcie popędu z celu, którego nie można zrealizować bo złamalibyśmy obowiązek normy na inny zastępczy obiekt czynność. Sublimacja polega na wyćwiczeniu emocji . Większość przestępstw wpływa z niewłaściwego skierowania energią. Leczenia= skierowanie na właściwe tory. 2 etapy sublimacji: skanalizowanie (wyładowanie energii w sposób akceptowany społ.) uwznioślenie instynktu (skierowanie go na inny tor) KONCEPCJA OUAYA-differential treatment opiera się na teoriach psychicznych mówiących o związkach między cechami osobowości a podatnością na przestępstwo. Skłonność do przestępstwa i rodzaj aktywności kryminalnej jest zdeferminowany nie 1 cechą osobowości ale wpływa na to wiele płaszczyzn – 4 najwazniejsze 1)zbiór postaw opinii, zachowań wyrażających brak uspołecznienia i związków emocjonalnych (typ nieadekwatny niedojrzały) 2) otwarcie złośliwe agresywne zachowania + poczucie winy lęku , nieszczęścia kłopotów (typ neurotyczny konfliktowy) 3)akceptacja standardów i zachowań pod kulturowych – socjalizacja podk. I związki emocjonalne ze środowiskiem podk. (typ z socjalizowany w obrębie pod kultury) 4) niedojrzałość i nieadekwatność nieumiejętność sprostania podkl. Zachowania (typ nie z socjalizowany agresywny lub psychopatyczny) 1+3 niedojrzały ze skłonnością do identyfikacji z podkultura przestępcza (typ niedojrzale zorientowany na pod kulturę) koncepcja ta etykietuje ludzi
KARY I NAGRODY Szczególnie ważną rolę w procesie wychowania odgrywają kary i nagrody czyli wzm. pozytywne i negatywne występujące po reakcji jednostki a więc w sytuacji warunkowania instrumentalnego. Warto zauważyć, ze kara nie eliminuje niepożądanych zachowań lecz je tylko tłumi a po pewnym czasie mogą one wrócić i to z nasileniem. Wykazano również, ze kara nie zmniejsza atrakcyjności karanego czynu, efekt kary jest tylko chwilowy o czym świadczy recydywa lub, że kary cielesne nie tłumią zachowań agresywnych ale je wzmacniają. Bardziej skuteczne jest pochwalenie dziecka za to że umył ręce niż nagana że ich nie umył przed jedzeniem. Według O.H. Mowrera [zwolennik dwuczynnikowej teorii wzmocnienia] skuteczność kary polega na tym, że wywołuje ona strach. [ludzie unikają pewnych zachowań bojąc się, ze zostaną ukarani]. Również wygaszenie pewnych zachowań wdłg. Mawrera przez nie podawanie nagrody może prowadzić d tego, że wychowanek przeżyje rozczarowanie będące dla niego karą. Gdy normy i zasady uznawane społęcznie są zinternalizowane przez dziecko można racjonalnie wykorzystywać kary i wytworzyć opór na pokusy lub gdy normy zostaną przekroczone-silne poczucie winy. Skuteczność oddziaływania nagród i kar zależy od takich czynników jak: -kolejność ich występowania -proporcje ilościowe i częstość stosowania -nasilenie jak i również od czynników społecznych takich jak: -stosunków interpersonalnych między wychowankiem a wychowawcą -od czynników wewnetrznych, osobowościowych -lub od tego czy kara została wymierzona w sposób dyskretny czy przy publicznie. Do metody wpływu osobistego należy: przykład osobisty, doradzanie wychowawcze oraz przekonywanie. Skuteczność oddziaływania resocjalizacyjnego w przypadku tej metody zależy od stosunku wychowawczego. Stosunek ten oznacza bezpośrednią interakcję między wychowawcą a wychowankiem, który może mieć charakter zewnętrzny lub wew. W typie zewnętrznym dominuje zachowanie wychowawcy oparte na przymusie, prestiżu lub nęceniu wychowanka nagrodą, natomiast stosunki o charakterze wew. oparte są na autorytecie wychowawczym. Metody wpływu osobistego wynikają z naturalnej skłonności człowieka do naśladowania innych osób mających uznanie i autorytet. Jeżeli postępowanie wychowawcy w różnych sytuacjach stanowi wzór do naśladowania, a jego osobowość może pomóc w zbudowaniu własnego modelu sukcesu życiowego wychowanków, to wpływ przykładu bywa znaczący w działalności opiekuńczo-wychowawczej Znaczące w resocjalizacji są metody wpływu sytuacyjnego do których zalicza się: organizowanie doświadczeń uczących, uczenie wychowanka przewidywania skutków własnych zachowań oraz trening.Wychowawca powinien mieć świadomość ze na aktywność człowieka wywierają wpływ także doświadczenia, których dostarczają mu różne sytuacje społeczne.Organizacja doświadczeń polega na tym, aby ukazać wychowankowi następstwa jego zachowań w drodze odwołania się do jego minionych sytuacji społecznych. Metody wpływu sytuacyjnego polega na oddziaływaniu pośrednim za pomocą sytuacji, które wychowawca może tworzyć, aby organizować doświadczenie wychowanków. Stosując tę metodę, należy jednak pamiętać, że o autentycznym doświadczeniu wychowanków można mówić wówczas, gdy ich zadowolenie lub niezadowolenie nie wynika z jakiejkolwiek ingerencji wychowawcy, lecz stanowi konsekwencję ich postępowania w danej sytuacji życiowej. W grupie tych metod oprócz metody nagradzania i karania wychowawczego szczególne miejsce zajmuje metoda przydzielania funkcji i ról społecznych, kształcąca umiejętności współżycia społecznego i samorządności wychowanków. Modyfikując warunki określające sytuacje, w jakich znajdują się wychowankowie, wychowawca może wyznaczać: - rodzaj zadań i obowiązków przydzielanych wychowankom - rozmiar tych zadań i stopień ich trudności - czas wypełniania zadań i obowiązków - uprawnienia przyznawane wychowankom - zakres swobody wychowanków Koncepcja behawiorystyczna - szuka przyczyn zachowania się człowieka nie tyle w osobowości, ile w zewnętrznym jego środowisku. Zachowanie się człowieka - według tej koncepcji - jest sterowane przez środowisko, w którym istnieją różne bodźce stanowiące nagrody i kary. Manipulowanie karami i nagrodami powoduje modyfikację ludzkiego zachowania. W teorii uczenia się zawarte jest założenie ze zachowania zależne ujawniają się ponieważ są nagradzane lub są postrzegane przez osobę ucząca się jako przynoszącą nagrody. teorie behawioralne zachowaniowe- nieprzystosowanie społeczne polega na przejawianiu zachowań takich jak kłamstwo nieposłuszeństwo ucieczki alkoholizm, większość zachowań ludzkich jest wyuczonych np ucieczki ze szkoły spowodowane są tym ze uczeń boi się szkoły, model behawioralny w resocjalizacji wyraża się tzw systemami punktowymi zmierzającej poprzez preferowanie zachowań pożądanych a unikanie niepożądanych do modyfikacji zachowań zgodnie z życzeniami twórców. 1.Założenia behawioryzmu: -człowiek jest układem zewnątrzsterownym, jego zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne, -dzięki odpowiednim sposobom manipulacji środowiskiem można modyfikować reakcje ludzkie, -system kar i nagród decyduje o tym czego człowiek unika i do czego dąży -procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w nawigowaniu ludzkim zachowaniem, w żaden sposób nie wpływają na człowieka. Konsekwencje stosowania kar: -kara nie eliminuje zachowań niepożądanych, jedynie tłumi je i wycofuje na pewien czas, -kara generalizuje proces hamowania i uogólnia go Współczesne koncepcje w resocjalizacji Komuny terapeutyczne, zwane także „społecznościami terapeutycznymi” powstały po II wojnie światowej, jako metoda zastępcza w terapii znerwicowanych żołnierzy (z powodu braku fachowego personelu). Polegała ona na wzajemnym leczeniu się samych pacjentów. Pierwszym, który opracował teorię uzasadniającą skuteczność oddziaływania komun terapeutycznych był M. Jones (1952). Główną teoretyczną przesłanką teorii uzasadniającej skuteczność społeczności terapeutycznej jako metody psychokorekcyjnej jest stwierdzenie, że istota wszelkich zaburzeń psychicznych tkwi w nieodpowiednim pełnieniu ról społecznych, zamiast zatem stosować typowe dla modelu medycznego metody oddziaływania jeden na jednego, tzn. lekarza (terapeuty) na pacjenta (wychowanka), w celu zaprowadzenia w nim ładu wewnętrznego, ów wewnętrzny ład starano się zaprowadzić w każdej poddawanej resocjalizacji jednostce poprzez poprawienie jej stosunków z innymi ludźmi (przede wszystkim zaś z rówieśnikami). Najlepszą drogą do osiągnięcia tego celu wydaje się uczestnictwo w społecznościach terapeutycznych. Najbardziej chyba istotnym krokiem w kierunku wypracowania optymalnego modelu oddziaływań społeczności terapeutycznych było wprowadzenie pojęcia i opisanie mechanizmów funkcjonowania tzw. pozytywnej kultury rówieśniczej. Dzieła tego dokonali H. Vorrath i L. Brentro. Koncepcja pozytywnej kultury rówieśniczej, podobnie jak wszystkie rodzaje terapii grupowej, opiera się na przesłaniu, ze wychowanek zdolny jest do przyjęcia aktywnej roli w samodoskonaleniu, energię zaś do osiągania tego celu powinno w nim wyzwalać aktywne uczestnictwo w różnego rodzaju przedsięwzięciach zespołowych i w systematycznych posiedzeniach terapeutycznych. Ekonomia punktowa na przykładzie ZP w Pszczynie Pod koniec lat 70-tych w Zakładzie Poprawczym i Schronisku dla Nieletnich w Pszczynie opracowano lokalny system indywidualnej oceny postępów w resocjalizacji każdego z wychowanków. Stosowany był we wszystkich pionach działalności pedagogicznej, obowiązywał wszystkich pracowników pedagogicznych, a dotyczył indywidualnie każdego wychowanka w Zakładzie. Pod koniec lat 80 – tych regulamin punktowej oceny wychowanków znacznie uproszczono i zastosowano następujące kryteria: -zaangażowanie i aktywność w pracy, nauce oraz w cza...
diagnoza2010