Beers.v1.pdf

Przez wiele tygodni jadłem bardzo malo. Nie brakowało mi

wprawdzie apetytu, lecz mój podejrzliwy umysł zakazywał mi jeść.

Namowy ze strony pielęgniarzy nie skutkowały, jeszcze mniej —

stosowanie przemocy. Czasem przeważała szalę groźba karmienia

sondą przez nos, gdyż zdolność do kalkulacji zachowałem na tyle,

że potrafiłem wybrać mniejsze zło.

Mój strach przed jedzeniem przezwyciężało często coś, oo uwa

żałem za gastronomiczny podstęp detektywów. Co niedzielę dawano

na deser lody. Piramidę tego przysmaku przynoszono na samym po

czątku obiadu na zbyt małym talerzyku. Lody szybko topniały, wy

pełniały talerzyk i groziły rozlaniem się po stole. Ponieważ uważa

łem, że mogę je jeść dopiero na zakończenie obiadu, szybko zapomi

nałem o grożącym mi niebezpieczeństwie i zabierałem się do pierw

szego dania. I zanim pierwsza kropla rozpuszczonych lodów upadła

na stół — zdążyłem zawsze zjeść tyle, by czuć się uprawnionym

przejść do deseru. A gdy się już do niego zabrałem, mało obcho

dziły mnie ewentualne skutki wszelkich możliwych przestępstw.

Fakt ten nie jest talk mało znaczący, jakby się wydawało. Do

wodzi on, ile można zrobić mądrze postępując z chorym w przeci

wieństwie do brutalnych metod, których kilka przykładów mam za

miar opisać.

Ludzie rozporządzający ograniczonymi środkami finansowymi

mają, niestety, niewielkie możliwości w wyborze sanatorium. Krew

ni przypuszczali, że sanatorium, które wybrali dla mnie, było dobrze

prowadzone, lecz wypadki dowiodły czegoś innego. W ciągu niewie

lu lat istnienia rozrosło się ono imponująco. Mieściło ono za moich

czasów około 250 pacjentów w dwunastu małych domkach. Znajdo

wało się poza miastem, w stanie, gdzie nadzór urzędowy był dość

slaby. Korzystając z tego właściciel owego przybytku nieszczęścia

stworzył prawdziwą pułapkę, gdzie wielu bezbronnych chorych ry

zykowało życiem. Musiało tak być, skoro właściciel chciał ze swego

zakładu ciągnąć lichwiarskie zyski.

Cały zakład był traktowany z punktu widzenia handlowego

i pogoni za pieniądzem. Najgorszym tego przejawem było zatrud

nianie jako pielęgniarzy zupełnie nieodpowiednich ludzi, dlatego że

zgadzali się pracować za marne osiemnaście dolarów miesięcznie.

Bardzo rzadko trafiał się tu. wykwalifikowany pielęgniarz, zwykle

wtedy tylko, gdy nie było miejsca gdzie indziej. Na moje szczęście

trafiłem na takiego właśnie pielęgniarza. Dopóki cieszył się łaskami

kierownika-właściciela, był uważany za najlepszego pracownika. Na

Boże Narodzenie przysłał mi ktoś z rodziny pięć dolarów. Nie chcia

łem przyjąć banknotu, bo uważałem, że jest fałszywy, równie fałszy

wy, jak i wszyscy moi krewni; brat dał wtedy banknot pielęgniarzo

wi. T)tóż, oprócz tych pięciu dolarów, nie dostał mój pielęgniarz ode

mnie nic. Jedyną nagrodą dla niego była świadomość, że chronił

mnie przed krzywdami, jakie mógłby mi wyrządzić właściciel i jego

nieoświeceni współpracownicy, gdyby on opuścił zakład. Dziś dobrze

nie traktowanie. Gdy wymieniony pielęgniarz-włóczęga zjawił się

w sanatorium, cały jego majątek stanowiło zawiniątko, które niósł

pod pachą. Wyglądał tak odrażającą, że musiano go wykąpać i prze

brać, zanim został dopuszczony do nowej funkcji. Zaczął teraz za

rabiać swoje 4 dolary i 50 centów tygodniowo siedząc po kilka go

dzin dziennie u łoża chorego, stojącego nad grobem starca. Wkrótce

miał mój informator okazję nawiązać rozmowę z nowym kolegą.

Czegóż się dowiedział? Przede wszystkim, że ów przybysz nigdy

dotychczas nie przekroczył progu szpitala. Ostatnio był członkiem

drużyny roboczej na torze kolejowym. Od kolejowych podkładów

do łóżka umierającego — istotnie ogromna zmiana, wymagająca nie

zwykłej umiejętności przystosowania się. Nowicjusz nie nadużyw;ał

zresztą swego nowego stanowiska, jeśli nie mówić o braku przygo

towania, który nie wychodził na dobre powierzonemu mu choremu.

Mój własny pielęgniarz widząc, że starzec nie ma odpowiedniej opie

ki, spędzał część swego czasu w tym nieszczęsnym pokoju, oddzielo

nym tylko korytarzem od mojego. Zresztą wkrótce nastąpił koniec

cierpień tego biedaka.

Mój pielęgniarz, który miał przygotowanie fachowe, stwierdził

niewątpliwie objawy zbliżającej się śmierci, zawiadomił o tym właś

ciciela sanatorium — lekarza i żądał, aby ten udał się do umierają

cego. Lekarz jednak odmówił twierdząc, że jest w tej chwli zbyt

zajęty. Gdy wreszcie nadszedł, pacjent już nie żył. Przyszedł wtedy

intendent i zajął się ciałem. Kazał je wynieść i powiedział: „Odcho

dzi najlepszy płatnik zakładu. Doktór (właściciel) wyciągał z niego

85 dolarów tygodniowo”. Z sumy tej najwyżej 20 dolarów pokrywa

ło koszty utrzymania. Pozostałe 65 wędrowało do kieszeni właści

ciela. Gdyby chory żył rok, doktór zebrałby (nie mówiąc o wpłatach

innych pacjentów) 3380 dolarów. A co miał za to pacjent? To samo

co inni: kompletne zaniedbanie, tak za życia, jak i w chwili śmierci.

zdaję sobie sprawę z różnicy, jaka zachodziła w traktowaniu mnie

przez niego i przez jego poprzedników, pracujących przy mnie przez

pierwsze trzy tygodnie, gdy owego pielęgniarza jeszcze w zakładzie

nie było. Przez ten czas do mojej niedoli przyczyniało się nie mniej

niż siedmiu pielęgniarzy. Niektórzy z nich byli może, poza salami

chorych, dobrymi ludźmi, lecz żaden nie miał prawa opiekować się

takim chorym, jakim ja wówczas byłem.

Dwaj pierwsi nie bili mnię wprawdzie pięściami i nie grozili

biciem, lecz już ich brak zainteresowania moimi potrzebami zwięk

szał moje cierpienia. Byli to typowi pielęgniarze za osiemnaście do

larów miesięcznie. Inny, podobny do dwóch pierwszych, potraktował

mnie raz tak, że nie chcę o tym pisać, a nawet — pamiętać. W kilka

dni później inny z pielęgniarzy ubliżył mi tak, że zdrowego człowie

ka dotknęłoby to do żywego. Był to człowiek szczególnie ordynarny.

Jego ręce były godne tragarza portowego, a palce miał guzowate,

dwa razy grubsze niż u normalnego człowieka. Gdy nie wykonałem

jakiegoś jego bezwzględnego rozkazu (a było to w czasie, gdy nawet

pod groźbą wszelkich możliwych tortur nie chciałem słuchać, ani

mówić) — nie tylko mnie sklął, ale i opluł. Byłem wprawdzie chory

psychicznie, lecz jak wielu towarzyszy mej niedoli — dzięki pocho

dzeniu i wychowaniu — byłem gentelmanem. Witriol nie zraniłby

głębiej mego ciała, niż trucizna tego ludzkiego węża zraniła mą du

szę. Lecz wobec chorobliwego zahamowania mowy nie mogłem się

1 zdobyć nawet na słowa protestu. Sądzę jednak, że nie jest za późno

zaprotestować dziś — w imieniu tysięcy cierpiących w zakładach

prywatnych i państwowych — skoro nikt nie mówi o ich milczącym

poddaniu się tym niegodziwcom.

Przytoczę uderzający przykład zatrudniania, przez pozbawio

nego skrupułów właściciela, ludzi zupełnie nie nadających się na

pielęgniarzy. Mój dzielny pielęgniarz i obrońca opowiedział mi kilka

wydarzeń, o których oczywiście nie mogłem wiedzieć dawniej. Za

sadniczy punkt jego zaprzysiężonego zeznania brzmi następująco:

Pewnego dnia zjawił się na terenie sanatorium jakiś człowiek, naj

widoczniej włóczęga i pytał o właściciela. Niebawem go znalazł, roz

mawiał z nim parę minut, a po godzinie siedział już przy. łóżku sta

rego, chorego człowieka, który niedawno został umieszczony w sa

natorium przez rodzinę. Krewni jego ulegli powszechnemu złudze

niu, według którego wysoka opłata tygodniowa zapewnia odpowied

ka, a potrzebne było silniejsze światło dla znalezienia zamków

i zamknięcia mufy — stanął więc przy nas pielęgniarz ze świecą w

ręku. Siadając na brzegu łóżka lekarz powiedział: „Czy będzie pan

jeszcze próbował tego, co pan zrobił w New Haven?” Mogło się ro

bić różne rzeczy w mieście, gdzie się mieszkało wiele lat i nic dziw

nego, że nie zrozumiałem, o czym lekarz mówi. D'C»piero po miesią

cach wysilania umysłu doszedłem, że była to aluzja do usiłowania

samobójstwa. Świeca w rękach pielęgniarza i podobieństwo naz

wiska lekarza do nazwiska człowieka oskarżonego swego czasu o pod

palenie (byłem na jego procesie z prostej ciekawości) — zasugero

wało mi, że jestem w pewien sposób związany z tamtą zbrodnią.

Byłem przez kilka -miesięcy przekonany, że uważają mnie za współ

winnego.

Zakładanie mufy było najbardziej poniżającym faktem w całym

moim życiu. Golenie nóg i założenie na czoło znaku hańby w postaci

opatrunku z plastra było poniżające, lecz nie zgnębiło mnie to tak,

jak ten ostatni zabieg. Stawiałem słaby opór, a gdy mufa została już

założona, rozpłakałem się po raz pierwszy od czasu mego załamania

psychicznego. Dobrze pamiętam dlaczego płakałem. Klucz zamyka

jący mufę oznaczał dla mnie zamknięcie domu rodzinnego w New

Haven, który zhańbiłem; miałem wrażenie, że zamknęło się moje

własne serce. Rozpacz przywróciła na chwilę mojej psychice pełnię

zdrowia — myślałem jak człowiek normalny. Myśli moje skoncen

trowały się dookoła matki. Widziałem ją (i innych członków rodzi

ny) w stanie zwątpienia i rozpaczy z ,powodu ich syna uwięzionego

i pozbawionego serca. Zakładano mi mufę przez całe tygodnie, a po

czątkowo przy każdej takiej operacji stawał mi przed oczyma mój

zrujnowany dom, co zwiększało jeszcze moje cierpienia.

Mufa nie zawsze była środkiem ochronnym, zakładano ją też za

karę tym chorym, których nasi pielęgniarze uważali za uparcie nie

posłusznych. Często i w stosunku do mnie używano jej celem zmu

szania mnie do uległości. Miałem tylko ręce do obrony. Nogi były

jeszcze w gipsie, a kręgosłup był jeszcze tak chory, że musiałem le

żeć na wznak na łóżku. W takich warunkach odbywała się ta nie

równa walka. Nie miałem nawet satysfakcji puszczenia w ruch swe

go języka, gdyż — praktycznie rzecz biorąc — byłem niemową.

Moi pielęgniarze, jak większość ich w tego rodzaju instytucjach,

nie byli zdolni zrozumieć stanu mej psychiki, a czego nie rozumieli,

8 Przez pierwsze kilka tygodni pobytu w sanatorium opiekowało

się raną dwóch pielęgniarzy: jeden w dzień, drugi w nocy. Byłem

tak bezsilny, że nie mogłem wysunąć nogi z łóżka, nie mówiąc już

o postawieniu jej na podłodze i musiano mnie stale pilnować na

wypadek, gdybym próbował wstawać. Jednak po miesiącu czy po

sześciu tygodniach siły moje na tyle wróciły, że pielęgnowała mnie

już tylko jedna osoba, przebywająca ze mną cały dzień 1 śpiąca

w moim pokoju.

Jak najszybsze zrezygnowanie z drugiego pielęgniarza było ko

nieczne ze względów finansowych. Lecz zysk z jednej strony powo

duje stratę z drugiej — szczególnie jeśli .chodzi o opiekę nad chory

mi psychicznie w zakładach. Gdy tylko zrezygnowano z opłacania

drugiej siły, poddano mnie wstępnym środkom przymusowym, któ

re niebawem stały się dla mnie wstrętną torturą. Gdy pielęgniarz

szedł spać, umieszczano moje ręce w tzw. mufie, która dla laika wy

gląda niewinnie, lecz jest zabytkiem z czasów inkwizycji, używanym

jeszcze dziś w prywatnych i publicznych zakładach. Mufę, którą

musiałem nosić, stanowiły połączone ze sobą rękawice z grubego

płótna żaglowego, zaciskane i zamykane za pomocą pasów dookoła

przegubów rąk.

Lekarz-asystent oznajmił mi, że będą mi na noc zakładali mu

fę, a udzielił mi tej informacji aż nazbyt ostrożnie, tak że nie wie

działem ani na razie, ani potem do czego ma to służyć. Zacząłem

też na ten temat snuć urojenia, które niemało przyczyniły się do

zwiększenia moich cierpień.

Lampa gazowa znajdowała się w pewnej odległości od mego łóż

a jego sztuczna sympatia (dziś wiem, że była szczera) kazała mi tym

bardziej go nienawidzieć. Nie znał on stasowanych już wówczas

w zakładach metod postępowania z chorymi, więc upłynęło wiele

tygodni, nim zdecydował się chronić mnie przed nierozsądnymi za

rządzeniami lekarzy, ryzykując swoją posadę. Gdy wreszcie dorósł

do poziomu sytuacji, interweniował wielokrotnie na moją korzyść.

Więcej niż raz groził mu kierownik-właściciel usunięciem za niepo

słuszeństwo. Lecz po krótkim namyśle rezygnował z wykonania groź

by, gdyż przekonał się, że ów pielęgniarz jest bardziej kompetentny

niż wszyscy inni.

Ów zaprzyjaźniony pielęgniarz wykazywał nie tylko ^ więcej

zdolności wczuwania się niż lekarze, lecz kierował się bardziej swym

sumieniem niż zleceniami swego przełożonego — lekarza-asystenta.

W trzech wypadkach potraktował mnie ten ostatni wyraźnie nie-

sumienie, w tym raz — z oazywistą złością. Podczas tego ostatniego

zajścia byłem bezsilny psychicznie i fizycznie. Moje nogi były opu

chnięte i ciągle jeszcze znajdowały się w gipsie. Byłem prawie nie

my, jąkając tylko od czasu do czasu złorzeczenia, gdy zmuszano

mnie do czegoś nieprzyjemnego.

Pewnego dnia wszedł do mego pokoju doktór N. N. (reprezen

tant określonego typu lekarzy). Powiedział:

tego nie chcieli tolerować. Lecz nie należy ich zbytnio potępiać —

po prostu wykonywali dokładnie zarządzenia lekarzy.

Żądać od pacjenta w moim stanie, by połknął troszkę cukru z le

karstwem — wydaje się rozsądne. Lecz z mojego punktu widzenia

odmowa była uzasadniona. Cukier ten był według mnie przesiąknię

ty krwią kogoś ukochanego. A dotknąć tej krwi znaczyło dla mnie

tyle, co przelać krew moich bliskich, a może nawet spowodować

skazanie ich na ten sam szafot, który był przeznaczony dla mnie.

O samego siebie mało się troszczyłem i gdybym wiedział, że cukier

jest przepojony trucizną, chętnie bym go połknął. Im wcześniej

mógłbym ulec śmierci i zapomnieniu, tym lepiej dla wszystkich,

z którymi byłem czymś związany. W moim dalszym życiu mogłem

tylko służyć pozbawionym skrupułów detektywom za zdradzieckie

narzędzie do tępienia moich niewinnych krewnych i — pomóc do

uwieczniania nazwisk moich prześladowców w rocznikach ich nie

ludzkiego zawodu. Lecz myśli związane z przyjęciem lekarstwa były

zmienne. Początkowo sądziłem, że przyjęcie czegoś, co mi przypo

mina kogoś z rodziny, spowoduje kompromitację danej osoby, a mo

że nawet jej śmierć. Któż nie będzie stawiał oporu, jeżeli wypełnie

nie polecenia ma oznaczać wydanie własnej matki lub ojca na wię

zienie, hańbę, czy śmierć? — Dlatego stawiałem opór i narażałem się

na okrutne kary.

Pielęgniarze uważali mnie za upartego. Ściśle mówiąc nie ist

nieje uparty chory psychicznie. Ludzie rzeczywiście uparci są zdrowi.

Znaczna ilość ludzi upartych może właśnie świadczyć o psychicznym

zdrowiu społeczeństwa. Jeżeli ktoś, posiadając zdolność rozeznania

własnych błędów, trzyma się nadal nierozsądnych przekonań — jest

uparty. Lecz jeżeli ktoś trwa przy zdaniu, które wydaje mu się po

prawne i prawdziwe, gdyż jest pozbawiony środków do odkrycia

własnego,błędu — to już nie jest upór. Jest to objaw jego choroby,

który wymaga cierpliwości, łagodności, jeżeli nie współczucia. Kara

nie chorego psychicznie za upór byłoby równie sprawiedliwe, jak

bicie w policzek za to, że został on zdeformowany przez zapalenie

gruczołu przyusznego.

Najdłużej opiekował się mną wspomniany wyżej dobry pielęg

niarz. Uważałem go zresztą za detektywa, a raczej — za dwóch de

tektywów: jednego, który pilnował mnie w dzień, i drugiego — so

bowtóra — urzędującego nocami. Był on wobec tego moim wrogiem.

„Dzień dobry. Jak się pan czuje?”

Brak odpowiedzi.

„Czy czuje się pan dobrze?”

Brak odpowiedzi.

„Czemu pan nie mówi?”

W dalszym ciągu żadnej odpowiedzi; lekarz obrzucił mnie po

gardliwym spojrzeniem, wyrażającym więcej niż wszelkie słowa.

Nagle, bez ostrzeżenia — jak dziecko zamknięte w pokoju za niepo

słuszeństwo może potraktować np. poduszkę — doktór chwycił mnie

za ramię i poderwał z łóżka. Szczęściem nie uległy przy tym ponow

nemu uszkodzeniu kości moich nóg, niezupełnie jeszcze zrośnięte.

Tak się zachował człowiek, 'który moje ręce zamykał w mufie, bym

sobie nie zrobił krzywdy. — Spytał jeszcze raz:

„Czemu pan nie mówi?”

Odpowiadam może zbyt późno, lecz chciałbym owemu doktoro

wi posłać w odpowiedzi egzemplarz tej książki, jeżeli zechce przy

płać mi swój adres.

Nie jest obowiązkiem przyjemnym oskarżać o okrucieństwo

i brak kompetencji lekarza, bo nawet jeśli był najgorszy, uczynił

niewątpliwie wiele dobrego. Lecz w tym wypadku mamy do czy

nienia z człowiekiem, który napadł na bezbronnego chorego. Zaś

właściciel sanatorium zbyt długo wykorzystywał nieszczęścia innych.

„Płaćcie, albo posyłajcie swoich krewnych do zakładów publicz

nych” — tak zaczynała się każda jego rozmowa w sprawie przyjęcia

pacjenta. „Płaćcie, albo wynoście się” — mówił, gdy wyczerpały się

środki rodziny pacjenta. Dowiedziałem się później, że ten chciwiec

chwalił się, że w ciągu jednego tylko roku zarobił 98 000 dolarów.

W 20 lat później pozostawił majątek w wysokości 1 500 000 dolarów.

Część pieniędzy, które wyciągnął z kieszeni chorych i ich krewnych,

ofiarował jednak innym nieszczęśliwym, przeznaczając kilkaset ty

sięcy na rzecz zakładu.

W czasie pobytu w sanatorium wyleczono mi nogi tak, że wró

ciła im dawna sprawność. Poddano je tam drastycznemu leczeniu,

lecz dziś mogę biegać, tańczyć, grać w tenisa i golfa, jakby nigdy nie

były złamane. W związku z tym warto przypomnieć moje męki przy

pierwszych próbach chodzenia. Jakieś 5 miesięcy po wypadku poz

wolono mi, a raczej kazano, postawić stopy na podłodze i próbować

chodzić. Moje kostki były ciągle jeszcze obrzękłe, zupełnie nierucho

me, szalenie czułe na najlżejszy nawet ucisk. Od chwili załamania

aż do czasu powrotu mowy, a więc przez jakieś dwa lata, nie zapy

tałem ani razu o możliwości wyzdrowienia moich stawów skoko

wych. W rzeczywistości nigdy nie miałem nadziei, że znów będę

chodził. Życzenie lekarzy, abym zaczął chodzić, uważałem za po

chodzące od detektywów, do których według mnie należeli i sami

lekarze. Jeżeli będą chcieli wyciągnąć ode mnie jakieś zeznania, za

grożą mi tą ostateczną torturą. Milion igieł, które kłuły mój mózg

przed kryzysem, umiejscowił się teraz w stopach. Gdyby podłoga

była najeżona drobniutkimi sztyletami, cierpienia moje nie mogłyby

być większe. Przez wiele tygodni musiano mi pomagać, przy próbach

chodzenia, a każda taka próba była ciężkim doświadczeniem. Poci

łem się straszliwie, czułem się jak w agonii. Wierząc, że prędzej czy

później stanę przed trybunałem, zostanę skazany i stracony za jedną

z moich zbrodni, przypisywałem zmuszającym mnie do chodzenia

raczej wszelkie inne pobudki niż dobrą wolę.

Dyrektor byłby bardziej ludzki, gdyby mi zostawił po usunięciu

opatrunków gipsowych szynę, która pozwalała mi siedzieć prosto

w łóżku, bez poruszania nogami. Teraz musiałem spuszczać nogi bez

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: