Jak pisac sprawozdanie - Przewodnik.doc

Sprawozdanie z planu rozwoju zawodowego nauczyciela

Sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego sporządzane przez nauczyciela koncentruje się na prezentacji, opisie i ocenie poziomu jego osiągnięć.

I. DLACZEGO PISAĆ SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PLANU ROZWOJU?

Na drodze awansu zawodowego ważnym zadaniem nauczyciela jest właściwe zaprojektowanie i napisanie odpowiedniego sprawozdania z realizacji plan rozwoju zawodowego w okresie stażu. W myśl Rozporządzenia MEN (2000) regulującego ścieżkę awansu zawodowego nauczycieli, każdy z nas decydując się na awans pisze najpierw indywidualny plan rozwoju zawodowego, a po jego wykonaniu w czasie stażu, sporządza sprawozdanie z realizacji tego planu. Przygotowanie więc i zaprezentowanie sprawozdania z realizacji własnego planu rozwoju w okresie stażu jest obowiązkiem nauczyciela ubiegającego się o wyższy stopień awansu zawodowego. Przygotowując się do wykonania tego zadania warto przede wszystkim:

·         Przeanalizować ponownie cele, zadania i inne treści samego planu rozwoju zawodowego, sporządzonego na początku stażu;

·         Zanalizować i zaopiniować na własny użytek jakość i walory ww. planu;

·         Zaprojektować sobie krótki projekt (plan) pisania sprawozdania z realizacji planu;

·         Poddać się pogłębionej autorefleksji i zastanowić się nad zakresem faktycznie

·         wykonanych zadań w okresie stażu;

·         Odświeżyć sobie najważniejsze wiadomości o rozwoju i awansowaniu nauczycieli;

·         Poszerzyć wiadomości o mierzeniu jakości w edukacji i standardach edukacyjnych,

·         Zgłębić niezbędną wiedzę o zasadach i procedurach tworzenia sprawozdań.

Podczas projektowania treści i formy sprawozdania oraz autorefleksji dotyczącej tematu, warto także zapytać się siebie samego o:

·         Czym jest sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela?

·         Co jest istotą sprawozdania (raportu, meldunku itp.) i jakie ono powinno być?

·         Jak wykorzystać treści planu rozwoju zawodowego?

·         Jak opisać wykonanie zadań i wymagań kwalifikacyjnych lub egzaminacyjnych?

·         Jaką strukturę nadać sprawozdaniu z realizacji planu rozwoju?

·         Jakie są etapy tworzenia sprawozdania z realizacji planu rozwoju?

·         Co i dlaczego warto akcentować w sprawozdaniu z realizacji planu rozwoju?

·         W jakiej formie przedstawić sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego?

Rozmyślając o zaprojektowaniu i napisaniu sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego, warto dobrze uświadomić sobie: komu potrzebne jest to sprawozdanie oraz jak będzie ono ewaluowane (sprawdzane, oceniane, kwalifikowane)? Wydaje się, że wyjątkowo ważny w tym zakresie jest punkt widzenia członków komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej, która dokona oceny i kwalifikacji nauczyciela na wyższy stopień awansu na podstawie przedstawionych jej dokumentów. Komisjom tym pilnie potrzebne są w tym temacie, nie tylko ogólne zadania i wymagania ustalone w Rozporządzeniu (MEN 2000) dla poszczególnych stopni awansu zawodowego nauczycieli, ale przede wszystkim odpowiednie, tj.: szczegółowe, wystandaryzowane i racjonalnie przygotowane, standardy oceniania oraz kwalifikowania (egzaminowania) nauczycieli. Istotne jest także opracowanie odpowiednich kryteriów oceniania-kwalifikowania nauczycieli oraz wykaz konkretnych wymagań (standardów wymagań kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych) do odpowiedniego opiniowania treści ich sprawozdań z realizacji planu rozwoju zawodowego oraz innych prezentowanych do oceny dokumentów świadczących o ich rozwoju.

Nie bez znaczenia jest punkt widzenia samego nauczyciela na sprawy własnego rozwoju zawodowego oraz na problemy edukacyjnego projektowania rozwoju i zdawania sprawy z jego przebiegu oraz efektów, czyli tworzenia sprawozdania z realizacji planu rozwoju. Ogólnie, najważniejszy jest przyjęty w planie rozwoju zawodowego nauczyciela kierunek zmian, określona w nim wizja przyszłości i przyjęte cele edukacyjne oraz zadania rozwojowe, jak i przedstawiona w nim diagnoza dotychczasowego stanu rozwoju i dorobku autora - jako punktu wyjścia opisywanego rozwoju.

II. CZYM JEST SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PLANU ROZWOJU?

Termin „sprawozdanie” ma w naszym języku kilka znaczeń: referat sprawozdawczy, relacja, raport, protokół, pisemna samoocena, doniesienie, meldunek, opis zdarzeń, przedstawienie przebiegu pracy. Zwykle jednak, sprawozdanie - to pisemne lub ustne zdanie sprawy z czegoś, np. z osiągnięcia ustalonych sobie celów lub z wykonania zadań jakiegoś planu. Sprawozdanie przedstawia jednak, nie tylko realizację jakichś zadań ale także obejmuje sprawdzenie ich, oszacowanie ich walorów i dokonanie oceny (samooceny) osiągniętych wyników, lub tutaj: zdanie sprawy z realizacji konkretnego planu rozwoju zawodowego nauczyciela zrealizowanego w czasie stażu, wraz z wynikami jego ewaluacji.

III. W CZYM TKWI ISTOTA SPRAWOZDANIA Z REALIZACJI PLANU ROZWOJU?

Sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego sporządzane przez nauczyciela koncentruje się na prezentacji, opisie i ocenie, poziomu jego osiągnięć. Obejmuje ocenę poziomu realizacji ustalonych dla siebie celów edukacyjnych i zadań rozwojowych zaprojektowanych w planie rozwoju. Ukazuje dorobek zawodowy osiągnięty w okresie stażu. Może obejmować 3 główne składniki rzeczowe: zadania z planu rozwoju szkoły podjęte w planie rozwoju, zadania i wymagania kwalifikacyjne lub egzaminacyjne (w zależności od stopnia awansu) oraz indywidualne zadania rozwojowe nauczyciela podjęte i akcentowane w jego planie. Prezentuje, opisuje i opiniuje ono przecież, podjęte zadania rozwojowe przedstawione w planie rozwoju, tj. zadania wewnątrzszkolne, kwalifikacyjne lub egzaminacyjne oraz indywidualne. Tak, jak różne są źródła informacji i inspiracji do zaprojektowania, stworzenia nauczycielskiego planu rozwoju zawodowego (Sawiński 2000a, 2000b), tak również są 3 główne składniki treści jego sprawozdania.

Sprawozdanie można przedstawić różnorodnie, tak co do jego treści, jak i formy. Najważniejsze jest, żeby zawierało ono logiczną i w miarę precyzyjną prezentację, opis i ocenę osiągnięć, ukazujące postęp, czyli różnicę między punktem wyjścia i faktycznym stanem obecnym. Ponadto, istotne jest zopiniowanie stopnia realizacji:

·         wizji przyszłości i dotychczasowego dorobku jako punktu wyjścia w rozwoju,

·         założonych celów edukacyjnych ujawnionych w planie rozwoju nauczyciela,

·         zaplanowanych zmian jakościowych pracy nauczyciela,

·         zaprojektowanych szczegółowych zadań rozwojowych,

·         podejmowanych i zastosowanych procedur osiągania celów,

·         planowanego poziomu edukacyjnych osiągnięć uczniów,

·         oraz uogólnienie, podsumowanie i wnioski skierowane na poprawę sytuacji.

Główne składniki rzeczowe sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela.

IV. Z CZEGO MOŻE SKŁADAĆ SIĘ SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PLANU ROZWOJU?

Jeśli pojęcie „sprawozdanie” ma kilka różnych znaczeń i jest niejednolicie rozumiane, to można swobodnie, za podstawową regułę jego rozumienia i tworzenia przyjąć zasadę różnorodności jego treści i formy. Takie podejście do prezentacji, opisu i oceny, wykonania zadań rozwojowych oraz dorobku zawodowego nauczyciela osiągniętego podczas stażu, jest więc najbardziej racjonalne i uzasadnione. Jednak sprawozdanie jako pisemne zdanie sprawy z czegoś, tutaj z czegoś konkretnego, ustalonego wcześniej - na początku stażu, tj. z wykonania zadań rozwojowych określonych w indywidualnym planie rozwoju zawodowego nauczyciela i realizowanych w wyznaczonym czasie - domaga się zachowania pewnych rygorów tworzenia i redagowania jego tekstu.

Treść sprawozdania z realizacji planu rozwoju nauczyciela jest (i powinna być!) w dużej mierze swoista i indywidualna. Zależna jest od szeregu czynników ale jednak najbardziej od zadań i wymagań formalnych przypisanych do odpowiedniego stopnia zawodowego awansu. Sprawozdanie może więc obejmować następujące zasadnicze elementy treściowe („spis treści”):

1.      wprowadzenie: cele i znaczenie sprawozdania, problemy, skrót struktury, opracowania oraz wyjaśnienia nowych terminów;

2.      prezentacja celów edukacyjnych i zadań rozwojowych (wg planu rozwoju);

3.      opis zakresu i poziomu osiągnięcia ustalonych celów edukacyjnych;

4.      prezentacja stopnia realizacji szczegółowych zadań rozwojowych;

5.      ocena (samoocena) dorobku zawodowego w okresie stażu;

6.      podsumowanie, uogólnienie i wnioski do dalszego rozwoju i pracy;

o        wykaz wykorzystanej literatury;

o        wykaz załączników (dokumenty „Teczki osiągnięć nauczyciela”).

V. JAKIE SĄ SPOSOBY OPISANIA EFEKTÓW ROZWOJU?

Sprawozdanie z czegoś można zdać lub złożyć komuś lub gdzieś oraz sporządzić w różnej formie. Można je ułożyć, w znaczeniu: zaprojektować jego treść i formę oraz przemyśleć tekst i strukturę. Można je napisać lub nagrać na taśmie magnetofonowej lub na kasecie wideo, a następnie samodzielnie je sprawdzić, oszacować i po-prawić usterki oraz ocenić. Jest wiele różnych sposobów opisania efektów naszego rozwoju. Sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela może więc przybierać rozmaitą postać, w tym m.in. formę pisemnego:

1.      raportu (pisemnego sprawozdania o charakterze służbowego doniesienia lub relacji z procesu samoewaluacji dotyczącej zadań rozwojowych),

2.      meldunku, tj. pisemnego zameldowania komuś o czymś,

3.      szczegółowego sprawozdania zdającego sprawę z ustalonych celów, i podjętych zadań oraz wykonanych działań,

4.      przedstawienia przebiegu realizacji zadań rozwojowych w danym czasie,

5.      referatu sprawozdawczego prezentującego cele, zadania i sposoby ich realizacji oraz opisującego faktycznie uzyskane osiągnięcia (edukacyjne wyniki),

6.      dokładnego zrelacjonowania przebiegu podjętych działań wraz z opisem ich wyników - osiągnięć,

7.      oraz formę pisemnej samooceny dokonanej samodzielnie lub zespołowo.

Interesującą i swoistą formą opisania efektów rozwoju zawodowego przez nauczycieli, jest napisanie raportu, czyli raportowanie. Raport to rodzaj wyczerpującej relacji złożonej komuś o czymś, czyli specyficzna forma pisemnego meldunku. Raport można komuś składać lub meldować. Można go w określonym celu zaprojektować i napisać lub po prostu złożyć.

Sprawozdanie z realizacji planu rozwoju nauczyciela zawiera informacje o stopniu i zakresie osiągnięcia ustalonych celów edukacyjnych oraz wykonania przyjętych w planie zadań. Można mówić o pełnym lub częściowym wykonaniu lub o braku osiągnięcia określonych celów i o braku realizacji jakichś zadań. Raport stanowi przygotowanie do dokonania oceny pracownika lub kwalifikacji, albo w przypadku nauczycieli kontraktowych - jest podstawą przeprowadzenia postępowania egzaminacyjnego (Pielachowski 2000) - albo też samo już zawiera dokonaną i przedstawioną samoocenę poziomu wykonania zadań.

Nauczyciele mianowani ubiegający się o awans na dyplomowanego powinni podjąć próbę wykonania raportu - sprawozdania z realizacji swego planu rozwoju zawodowego w formie pisemnej i rozwiniętej oraz ładnie ujętej samooceny.

Do podstawowych sposobów ewaluowania i opisania efektów realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela i jego edukacyjnych osiągnięć, można zaliczyć:

1.      systematyczną samoobserwację i notowanie faktycznych efektów,

2.      samodzielne sprawdzanie przebiegu pracy i poszczególnych jej czynności oraz jej efektów (samokontrola),

3.      zbieranie i gromadzenie informacji oraz opinii o jakości i przebiegu rozwoju,

4.      prowadzenie „Teczki osiągnięć nauczyciela”,

5.      wypełnienie odpowiednich kwestionariuszy: np. „Karta samooceny nauczyciela” (na wejściu i wyjściu),

6.      dokonanie pisemnej samooceny efektów rozwoju,

7.      gromadzenie informacji i opinii o sobie ze strony środowiska,

8.      dokonywanie analizy i oszacowania jakości wyników swojej pracy oraz rozwoju,

9.      nagranie najważniejszych osiągnięć nauczyciela na kasecie wideo,

10.  samodzielne opracowanie sprawozdania (raportu) z realizacji planu rozwoju wraz z samooceną, podsumowaniem i wnioskami do dalszego rozwoju i pracy,

11.  opracowanie i wydanie raportu drukiem, np. w formie broszury lub artykułu.

VI. CO AKCENTOWAĆ W SPRAWOZDANIU Z REALIZACJI PLANU ROZWOJU?

W sprawozdaniu z realizacji planu rozwoju nauczyciela, wydaje się, że trzeba zaakcentować poziom i ocenę wykonania zadań kwalifikacyjnych lub egzaminacyjnych oraz stopień realizacji zadań wybranych z planu rozwoju danej szkoły. Warto także podkreślić samoocenę indywidualnych aspektów dokonanych zmian i zadań osobistej sfery zawodowego rozwoju. (Sawiński 2001a).

„Nauczyciel mianowany ubiegający się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego w okresie odbywania stażu powinien w szczególności:

1.      Podejmować działania mające na celu doskonalenie warsztatu i metod pracy;

2.      Uczestniczyć w realizacji zadań wykraczających poza wykonywane obowiązki służbowe;

3.      Uczestniczyć w różnych formach doskonalenia, służących własnemu rozwojowi oraz podnoszeniu poziomu pracy szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony - z uwzględnieniem specyfiki, typu i rodzaju szkoły, w której odbywa staż” (Rozporządzenie MEN 2000).

Mianowany nauczyciel, a więc najczęściej doświadczony i „dojrzały”, powinien wykazać się oraz w dalszym ciągu stawać się coraz bardziej samodzielny, niezależny i autonomiczny, co daje właściwe podstawy do projektowania i prowadzenia skutecznej pracy dydaktycznej i wychowawczej. To jest także bazą do kreowania oryginalnego planu rozwoju oraz stworzenia rzetelnego raportu z jego realizacji. Znowelizowana Karta Nauczyciela zobowiązuje nas do stworzenia własnego planu rozwoju oraz sporządzenia racjonalnego sprawozdania z realizacji jego zadań w określonym czasie i warunkach. Tak plan rozwoju, jak i sprawozdanie, przygotowuje samodzielnie i mądrze sam zainteresowany.

Ważną cechą każdego dobrego sprawozdania z realizacji planu rozwoju jest, nie tylko odpowiednie ujawnienie ale zaakcentowanie indywidualności jego autora. Jest to istotny składnik indywidualnego rozwoju i skuteczności pracy nad sobą oraz jednocześnie ważny element nowoczesnej, innowacyjnej postawy nauczyciela i człowieka w ogóle (np. Schulz 1994). Ale to już treść kolejnego artykułu.

dr Julian Piotr Sawiński - CEN, Koszalin