ANNA PAJDZIŃSKA, Nazwy mówienia w języku polskim.pdf

A NNA P AJDZI ´ SKA

Nazwy mówienia w j˛zyku polskim

Sytuacja mówienia jest zło˙ona, wieloaspektowa, ró˙noplanowa. W odpowiednich warun-

kach okre´lony aspekt mo˙e by´ uwypuklony przez nadawc˛, czasami nawet sta´ si˛

jedynie istotnym. Ró˙nice w opisie sytuacji przejawiaja˛ si˛ w wydzielaniu ró˙nych ele-

mentów, ró˙nych ich aspektów i w ró˙nym grupowaniu elementów 1 . ˙ eby sens zdania

odpowiadał jego denotatowi – zdarzeniu, nie wystarczy prawidłowo nazwa´ fragmenty

sytuacji, nale˙y tak˙e prawidłowo okre´li´ wia˛˙a˛ce je stosunki.

Jedna i ta sama sytuacja mo˙e by´ opisana w ró˙ny sposób nie tylko ze wzgl˛du na

swoiste widzenie ´wiata przez nadawc ˛ , lecz równie˙ ze wzgl ˛ du na zastosowany sposób

nominacji. Wybór nominacji jest uwarunkowany przez wiele czynników: styl, warto´´

informacyjna˛ nazwy, logiczno-syntaktyczna˛ struktur˛ zdania, jego funkcj˛ komunikatyw-

na ˛ , wspólna ˛ wiedz ˛ rozmówców, miejsce danej informacji w tek´cie, sytuacj ˛ komunika-

tywna˛ itd. Bardzo istotna jest zale˙no´´ nominacji od innych nominacji otoczenia.

Sytuacja mówienia mo˙e by´ wyra˙ona w zdaniach, w których wyst˛puja˛:

1. czasowniki mówienia, np. MÓWI ´ , POWIEDZIE ´ , RZEC, GADA ´ ;

2. hiperonimy czasowników mówienia, np.: INFORMOWA ´ , KOMUNIKOWA ´ ;

3. czasowniki u˙yte przeno´nie do oznaczenia danej czynno´ci, np. TRU ´ , PŁYWA ´ ;

4.. czasowniki oznaczaja˛ce ró˙ne czynno´ci, a tylko kontekstowo zyskuja˛ce znaczenie

‘robi´ co´ mówia˛c’, np. TO JESZCZE NIE KONIEC – U ´ MIECHNE˛ŁA SIE˛ EWA;

5. zwroty frazeologiczne oznaczaja˛ce dana˛ czynno´´, np.: CEDZI ´ PRZEZ ZE˛BY,

TRZEPA ´ JE˛ZYKIEM, OWIJA ´ W BAWEŁNE˛, BI ´ NA ALARM;

6. nominalizacje (1., 2., 3. i 5.) oraz wyra˙enia frazeologiczne o znaczeniu ‘mówienie’,

‘wytwór mówienia’, np.: MOWA–TRAWA, TRELE–MORELE, GŁODNE KAWAŁKI.

Poniewa˙ interesuja˛ mnie podziały i rozró˙nienia istnieja˛ce na poziomie leksykalnym,

w dalszych rozwa˙aniach zajm˛ si˛ tylko jednostkami nale˙a˛cymi do grup 1., 3. i 5., tzn.

tymi, których znaczenie słownikowe i wła´ciwo´ci gramatyczne pozwalaja ˛ konstytuowa´

zdania nazywaja˛ce sytuacj˛ ustnej komunikacji j˛zykowej. Nie nale˙y jednak zapomina´

o tym, ˙e dystynkcje utrwalone w leksyku danego j˛zyka sa˛ uzupełniane na poziomie

syntagmatycznym – grupy i zdania. To, i˙ pewne kombinacje sensów nie sa ˛ wyra˙one

w postaci jednostek leksykalnych, nie oznacza wi˛c oczywi´cie, ˙e nie moga˛ by´ w ogóle

wyra˙one j˛zykowo.

Zbiór jednostek leksykalnych nazywaja˛cych mówienie 2 jest bardzo du˙y, składa si˛

z wielu setek elementów. ´ wiadomie nie pokusiłam si ˛ o – nawet przybli˙one – okre´lenie

ich liczby, nie uwa˙am bowiem tego za mo˙liwe. Kłopoty zwia˛zane z ustaleniem granic

pola znaczeniowego dobrze pokazał R. Tokarski 3 . Przypomn˛ wi˛c tylko krótko, ˙e na

pojemno´´ leksykalna ˛ pola maja ˛ wpływ zewn ˛ trzne uwarunkowania j ˛ zyka (zasób słow-

nikowy człowieka jest zale˙ny od wieku, wykształcenia, ´rodowiska itd.) oraz wła´ciwo´ci

systemu leksykalno-semantycznego: polisemia, konotacje leksykalne, synonimia ekspre-

sywna. Do wszystkich wymienionych tu czynników nale˙y jeszcze doda´ problemy, które

niesie zmienno´´ frazeologizmów. W zale˙no´ci od tego, jak ustala si˛ zakres wariancji,

pewne poła˛czenia wyrazowe musi si˛ uzna´ za warianty danej jednostki. Na przykład je´li

nie dopuszcza si˛ wariancji leksykalnej, gwałtownie wzrasta liczba frazeologizmów,

a zatem i liczba jednostek w polu.

Znacznie wa˙niejsze, ni˙ dokładne okre´lenie pojemno´ci pola, jest pokazanie jego

organizacji, pole semantyczne bowiem to nie ka˙dy zbiór jednostek leksykalnych w jaki´

sposób znaczeniowo pokrewnych, lecz zbiór uporza˛dkowany, w którym miejsce ka˙dego

elementu jest wyznaczone przez semantyczne podobie´ stwa i ró˙nice wzgl ˛ dem innych

jednostek. Niestety, i tego zadania nie uda mi si˛ zrealizowa´ – problemowi temu nale˙a-

łoby po´wi˛ci´ du˙a˛ monografi˛, a nie artykuł. W swojej pracy pragn˛ natomiast odpo-

wiedzie´ – przynajmniej cz ˛ ´ciowo – na nast ˛ puja ˛ ce pytania:

1. Jakie aspekty mówienia znalazły odbicie w zasobie leksykalnym j˛zyka polskiego?

2. Jak si˛ maja˛ do siebie dwie grupy jednostek: leksemy i frazeologizmy – czy si˛

dubluja ˛ , czy te˙ uzupełniaja ˛ ?

3. Czy z opisywanego zbioru da si˛ wyczyta´ jaka˛´ filozofi˛ j˛zykowego post˛powania,

niepisane reguły – nie zawsze przestrzegane, ale przecie˙ b˛da˛ce punktem odniesienia –

komunikacji mi˛dzyludzkiej?

Ju˙ troch˛ dokładniejsze przyjrzenie si˛ wybranym jednostkom leksykalnym u´wiada-

mia, jak ró˙ne sa˛ ich struktury semantyczne. Niewiele czasowników i zwrotów frazeolo-

gicznych ma znaczenie ‘przekazywa´ tre´ci za pomoca˛ okre´lonego j˛zyka za po´rednic-

twem głosu’, a wi˛c struktur˛ o relatywnie niewielkim stopniu komplikacji. Oto one:

MÓWI ´ 4 , POWIEDZIE ´ , RZEC, GADA ´ , PRAWI ´ , PORUSZA ´ USTAMI, OBRA-

CA ´ a. RUSZA ´ JE˛ZYKIEM, ROBI ´ GE˛BA˛ a. PYSKIEM, WYDOBYWA ´ (Z SIEBIE

a. Z GARDŁA) GŁOS, WYDAWA ´ GŁOS, DOBYWA ´ GŁOSU, SŁOWA WYCHO-

DZA ˛ a. PADAJA ˛ Z CZYICH ´ UST, SŁOWA PRZECHODZA ˛ PRZEZ CZYJE ´ USTA.

Jest to zreszta˛ tak˙e zbiór wewn˛trznie zró˙nicowany; jednostki ró˙nia˛ si˛ aspektem

i ekspresywno´cia˛, odmiennie buduja˛ funkcjonalna˛ perspektyw˛ zdania.

Zwykle u˙ywamy jednostek bardziej „pojemnych” informacyjnie, komunikuja ˛ cych co´

wi˛cej o konkretnej sytuacji, odzwierciedlaja˛cych pełniej to, co dla nas w niej najwa˙niej-

sze.

Bardzo liczny zbiór stanowia ˛ jednostki charakteryzuja ˛ ce stron ˛ artykulacyjno-foniczna ˛

mówienia 5 . Za cechy istotne zostały uznane w j˛zyku polskim:

– wysoko´´ i barwa głosu, np.: PISZCZE ´ , BASOWA ´ , BUCZE ´ , PIA ´ ;

– nat˛˙enie głosu, np.: KRZYCZE ´ , WRZESZCZE ´ , DRZE ´ SIE˛, DRZE ´ GE˛BE˛,

PODNIE ´ ´ GŁOS, SZEPTA ´ , ZNI ˙ A ´ GŁOS;

– t˛po mówienia, np.: TRAJLOWA ´ , TRAJKOTA ´ , TERKOTA ´ , KLEPA ´ , PYT-

LOWA ´ , MLE ´ GE˛BA˛ a. PYSKIEM, ROZPUSZCZA ´ GE˛BE˛ a. PYSK, STE˛KA ´ ,

BA˛KA ´ , CEDZI ´ a. CYKA ´ SŁOWA;

– stopie´ poprawno´ci realizacji fonicznej, np.: MAMROTA ´ , BEŁKOTA ´ , MAM-

LE ´ , SEPLENI ´ , MIEC ´ KLUSKI W GE ˛ BIE, JE ˛ ZYK KOMU ´ SIE ˛ PLA ˛ CZE, KALECZY ´

JE˛ZYK a. MOWE˛, GŁOSIC ´ , DEKLAMOWAC ´ , RECYTOWA ´ , SKANDOWAC ´ .

Nietrudno zauwa˙y´, ˙e równolegle jest wykorzystywana nominacja bezpo´rednia

i po´rednia. Ta ostatnia odbywa si ˛ najcz ˛ ´ciej poprzez czasowniki, które zawieraja ˛ w swej

strukturze semantycznej komponent ‘produkowa´ d´wi˛ki’ 6 , np.: TRZESZCZE ´ ,

´ WIERKA ´ , GADA ´ , SKRZECZE ´ , SYCZE ´ (zbiór jest nie tylko bardzo liczny, lecz

tak˙e otwarty – d´wi˛ki artykułowane przez człowieka moga˛ si˛ wyda´ podobne do

najró˙niejszych innych i nazwa tych ostatnich zostaje przeniesiona na sytuacj˛ mówienia).

Transpozycja semantyczna wyst˛puje równie˙ w czasownikach prymarnie odnosza˛cych

si˛ do produkowania d´wi˛ków przez człowieka, np.: GAWORZY ´ , DEKLAMOWA ´ ,

´ PIEWA ´ . Czasowniki tego typu cz˛sto okre´laja˛, oprócz cech fizycznych tekstu, jego

nadawc˛.

Zdarza si˛, ˙e okre´lone cechy fizyczne sa˛ na stałe skojarzone z okre´lonymi sytuacjami

komunikatywnymi lub tre´ciami komunikatywnymi – BA˛KA ´ to nie tylko ‘mówi´ cicho,

niewyra´nie’, to tak˙e ‘mówi´ o czym´ nieoficjalnie, napomyka´’, JAZGOTA ´ ‘mówi´,

krzykliwie, piskliwie’ i ‘mówi´ kłótliwie’, SZEMRA ´ ‘mówi´ cicho, niewyra´nie’ i ‘wy-

ra˙a´ swoje niezadowolenie’ itd.

W omawianym zbiorze jest mniej zwrotów frazeologicznych ni˙ czasowników, zwykle

te˙ leksemy i zło˙one jednostki leksykalne pozostaja˛ w relacji synonimii (badania diachro-

niczne pokazuja˛ zreszta˛, ˙e niektóre leksemy powstały w wyniku derywacji odfrazeologi-

cznej, np.: KLEPA ´ , CEDZI ´ , PYTLOWA ´ , CHLAPNA ˛ ´ ). Da si ˛ zauwa˙y´ pewna ˛

prawidłowo´´ – im bardziej swoisty charakter ma akt fonetyczny, tym wi˛ksze jest

prawdopodobie´stwo, ˙e jego nazwa˛ b˛dzie czasownik. Takie kombinacje cech jak ‘mó-

wi´ cicho i niewyra´nie’, ‘mówi´ gło´no i wyra´nie’ sa˛ okre´lone za pomoca˛ i wyrazów,

i frazeologizmów, ale ju˙ tylko za pomoca˛ wyrazów mo˙na nazwa´ wymow˛ obcoj˛zy-

czna˛, regionalna˛ czy gwarowa˛, np.: SZWARGOTA ´ , GRASEJOWA ´ , SZADZI ´ , MA-

ZURZY ´ , SIAKA ´ , JABŁONKOWA ´ , S’LEDZ’IKOWA ´ .

Mówia˛cy, dzi˛ki wyzyskaniu ró˙nych konwencji zwia˛zanych z posługiwaniem si˛

j˛zykiem w okre´lonej społeczno´ci komunikatywnej, da˛˙y do realizacji ró˙nych celów

komunikatywnych. Bogactwu owych celów odpowiada bogactwo jednostek leksykalnych,

których jednym z komponentów semantycznych jest ‘cel’. Lingwista, chca˛cy jako´ to

bogactwo uporza ˛ dkowa´, staje wobec niemałego kłopotu, j ˛ zykoznawstwo bowiem nie

wypracowało dota˛d ogólnie przyj˛tej typologii celów komunikatywnych. Poza tym rze-

czywisto´´ (tak˙e j˛zykowa) jest bogatsza ni˙ wszystkie klasyfikacje i „zaszufladkowa-

nie” wielu aktów mowy sprawia trudno´´. Pewne działania j ˛ zykowe maja ˛ mieszany

charakter (postaram si˛ to pó´niej pokaza´). Je´li jaki´ cel komunikatywny zdecydowanie

dominuje nad innymi, towarzysza˛cymi mu, zaliczenie jednostki do okre´lonej klasy

wydaje si ˛ w dalszym cia ˛ gu zasadne. Ale co robi´, je˙eli ˙aden cel nie wyró˙nia si ˛

wystarczaja˛co wyrazi´cie?. Nale˙y wi˛c pami˛ta´ o umowno´ci podziału i jego charakte-

rze typologicznym oraz mie´ ´wiadomo´´, ˙e dalsze studia semantyczne 7 moga˛ tu wnie´´

wiele zmian. Konieczne jest jeszcze jedno zastrze˙enie – przedstawione ni˙ej jednostki

trzeba traktowa´ jako do´´ liczny, ale jednak tylko materiał ilustracyjny; na tych przykła-

dach nie wyczerpuje si˛ bogactwo polszczyzny. Poniewa˙ zasadnicza˛ funkcj˛ pełnia˛

równie˙ w tej grupie czasowniki, interesuja˛ce wydaje si˛ prze´ledzenie, jakie akty sa˛

okre´lane dodatkowo za pomoca˛ frazeologizmów i co ró˙ni nazwy jednowyrazowe od

wielowyrazowych.

1. Wyra˙enie stanów rzeczy (przedstawienie faktów): MÓWI ´ , OZNAJMIA ´ , OPO-

WIADA ´ , RELACJONOWA ´ , ROZPRAWIA ´ , ZAWIADAMIA ´ ;

– zdarzenia przeszłe – MELDOWA ´ , RAPORTOWA ´ , SPOWIADA ´ SIE˛, DONO-

SI ´ , SKŁADA ´ DONOS;

– zdarzenia przyszłe – ZAPOWIADA ´ , PRZEPOWIADA ´ , PROROKOWA ´ ,

WRÓ ˙ Y ´ ;

– informacja pozostaje w pewnym okre´lonym stosunku tre´ciowym do innej, poprze-

dnio nadanej – ARGUMENTOWA ´ , DOKUMENTOWA ´ , KOMENTOWA ´ , DE-

MENTOWA ´ , UZASADNIA ´ , OBJA ´ NIA ´ , WYJA ´ NIA ´ , SKŁADA ´ WYJA ´ -

NIE NIE, TŁUMACZY ´ , ZAPRZECZA ´ , NEGOWA ´ , POTWIERDZA ´ .

2. Tworzenie nowego stanu rzeczy za pomoca˛ danego aktu mowy: MIANOWA ´ ,

ODWOŁA ´ , CHRZCI ´ , NAZYWA ´ , NADAWA ´ NAZWE˛ (imi˛), PROMOWA ´ ,

BŁOGOSŁAWI ´ , DAWA ´ BŁOGOSŁAWIE ´ STWO, UDZIELA ´ BŁOGOSŁA-

WIE ´ STWA, PRZEKLINA ´ , RZUCA ´ KLA˛TWE˛.

3. Podj ˛ cie przez nadawc ˛ zobowia ˛ zania wobec przyszłego działania: ZAPEWNIA ´ ,

OBIECYWA ´ , PRZYRZEKA ´ , ZOBOWIA˛ZYWA ´ SIE˛, PRZYSIE˛GA ´ , ´ LUBO-

WA ´ , KLA˛ ´ SIE˛, ZAKLINA ´ SIE˛, RE˛CZY ´ , ZARE˛CZA ´ , DAWA ´ SŁOWO (hono-

ru), OBIECYWA ´ ZŁOTE GÓRY ‘obiecywa´ bardzo du˙o; jest to mało realne lub

nierealne’, OBIECYWA ´ GRUSZKI NA WIERZBIE ‘obiecywa´ co´ niemo˙liwego do

spełnienia’.

4. Wyra˙enie stosunku psychicznego do stanu rzeczy: 8 DZIE ˛ KOWA ´ , SKŁADA ´

PODZIE˛KOWANIE, PRZEPRASZA ´ , ˙ YCZY ´ , WINSZOWA ´ , GRATULOWA ´ ,

SKŁADA ´ GRATULACJE, WZNOSI ´ a. WYGŁASZA ´ TOAST, ˙ ARTOWA ´ ,

STROI ´ ˙ ARTY, KPI ´ , STROI ´ KPINY, DRWI ´ , STROI ´ DRWINY, DOWCIPKO-

WA ´ , IRONIZOWA ´ , KOMPLEMENTOWA ´ , CHWALI ´ , WYNOSI ´ POD NIE-

BIOSA a. NIEBO, WYNOSI ´ NA PIEDESTAŁ, STAWIA ´ NA PIEDESTAŁ a. PIEDE-

STALE, WYSTAWIA ´ LAURKE˛, WYGŁASZA ´ a. PIA ´ HYMNY POCHWALNE

a. PEANY, GANI ´ , KLA˛ ´ , PIORUNOWA ´ , CHOLEROWA ´ , SADZI ´ CHOLERA-

MI, NIE PRZEBIERA ´ W SŁOWACH, RZUCA ´ MIE˛SEM a. GRUBYMI SŁOWAMI,

BLUZGA ´ PRZEKLE ´ STWAMI, POSYŁA ´ WIA˛ZANKE˛ a. WIA˛CHE˛, PUSZCZA ´

WIA˛ZANKE˛ a. WIA˛CHE˛, WYMY ´ LA ´ , WYRZEKA ´ , WYZYWA ´ , WYKLINA ´ ,

ZŁORZECZY ´ , POMSTOWA ´ , URA ˛ GA ´ , SKŁADA ´ KONDOLENCJE.

5. Oddziałanie słowem na adresata 9 :

– ch˛´ spowodowania jakich´ działa´ adresata lub ch˛´ nakłonienia go do zaniechania

działa´ (zamiaru robienia czego´) – PROSI ´ , BŁAGA ´ , ˙ EBRA ´ , ZAKLINA ´ , NALE-

GA ´ , MOLESTOWA ´ , SUSZY ´ GŁOWE˛, WIERCI ´ DZIURE˛ W BRZUCHU,

NAMAWIA ´ , ZACHE˛CA ´ , RADZI ´ , DORADZA ´ , PROPONOWA ´ , ZALECA ´ ,

POLECA ´ , KAZA ´ , NAKAZA ´ , NAKAZYWA ´ , ROZKAZYWA ´ , DOMAGA ´

SIE˛, ˙ A˛DA ´ , POZWALA ´ , BUNTOWA ´ , PODMAWIA ´ , PODBECHTYWA ´ ,

JUDZI ´ , PODJUDZA ´ , PODBURZA ´ , NAPUSZCZA ´ , PODPUSZCZA ´ , POD ˙ E-

GA ´ ;

– ch˛´ nakłonienia adresata do zaniechania działa´ (zamiar robienia czego´) – ODRA-

DZA ´ , PERSWADOWA ´ , ZAKAZYWA ´ , ZABRANIA ´ ;

– ch˛´ spowodowania reakcji ambicjonalnej adresata – BRA ´ POD WŁOS, ZAJE ˙ -

D ˙ A ´ POD AMBICJE˛, WCHODZI ´ a. WŁAZI ´ NA AMBICJE˛;

– ch˛´ zwrócenia uwagi adresata na nieporza˛dany stan rzeczy – OSTRZEGA ´ ,

ALARMOWA ´ , BI ´ NA ALARM, BI ´ a. UDERZA ´ W DU ˙ Y DZWON a. WIELKI

DZWON a. WIELKIE DZWONY, WOŁA ´ WIELKIM GŁOSEM;

– ch˛´ uzyskania informacji od adresata – PYTA ´ , PYTA ´ SIE˛, WYPYTYWA ´ ,

WYPYTYWA ´ SIE ˛ , DOPYTYWA ´ SIE ˛ , PRZEPYTYWA ´ , SPOWIADA ´ , BRA ´

NA SPYTKI, CIA˛GNA˛ ´ a. POCIA˛GA ´ ZA JE˛ZYK, WYCIA˛GA ´ NA SŁOWA

a. SŁÓWKA, ZAGADNA˛ ´ , NAGABYWA ´ , INDAGOWA ´ , DOWIADYWA ´ SIE˛,

WYPUSZCZA ´ PRÓBNY BALON ‘mówi´ co´ do kogo´ po to, by spowodowa´ jego

wypowied´ i pozna´ jego sa˛dy’, PRZESŁUCHIWA ´ ;

– ch˛´ spowodowania przychylnego stosunku adresata do nadawcy lub nakłaniania

adresata do jakich´ działa´ korzystnych dla nadawcy – PODLIZYWA ´ SIE˛, SCHLE-

BIA ´ , POCHLEBIA ´ , ´ WIECI ´ BAKE˛, PODBIJA ´ BE˛BENKA, ´ WIECI ´ W OCZY,

GRA ´ a. DA˛ ´ W CZYJA˛ ´ DUDKE˛;

– ch˛´ przerwania stanu wielkiego podniecenia, uniesienia adresata – WYLEWA ´

KUBEŁ a. WIADRO ZIMNEJ WODY NA CZYJA˛ ´ GŁOWE˛ a. ŁEB;

– ch ˛ ´ ukształtowania pogla ˛ dów adresata – PRZEKONYWA ´ , APELOWA ´ , AGI-

TOWA ´ , UGADYWA ´ , WERBOWA ´ , PRZEKABACA ´ , NAWRACA ´ , WPAJA ´ ,

WMAWIA ´ , WPIERA ´ , WBIJA ´ DO GŁOWY, WYBIJA ´ Z GŁOWY ‘mówi´ co´, by

spowodowa´ zmian ˛ zainteresowa´ adresata’, RZUCA ´ CIE ´ NA KOGO ´ , CO ´ ‘mówi´

co´, by ukształtowa´ negatywna˛ opini˛ adresata o kim´, czym´’ UKAZYWA ´ a. PRZED-

STAWIA ´ KOGO ´ , CO ´ W JAKIM ´ ´ WIETLE ‘mówi´ co´, by ukształtowa´ jaka˛´

opini ˛ adresata o kim´, czym´’;

– ch˛´ u´wiadomienia adresatowi pewnego stanu rzeczy – OTWIERA ´ OCZY NA

CO ´ , ROZJA ´ NIA ´ W GŁOWIE, ZDEJMOWA ´ a. ZRYWA ´ BIELMO Z OCZU,

WYCIA˛GA ´ a. WYWLEKA ´ a. WYDOBYWA ´ CO ´ NA ´ WIATŁO DZIENNE;

– ch˛´ ogłupienia adresata – ROBI ´ WODE˛ Z MÓZGU, KRE˛CI ´ W GŁOWIE,

MA˛CI ´ W GŁOWIE;

– ch˛´ wprowadzenia adresata w bła˛d – KŁAMA ´ (i liczne synonimy, por. ni˙ej);

– ch˛´ dokuczenia adresatowi, wywołania nieprzyjemnego uczucia – DOGADYWA ´ ,

DOGRYZA ´ , WSADZA ´ SZPILE˛ a. SZPILKE˛, PRZYPINA ´ ŁATKE˛, RZUCA ´ KA-

MYK DO CZYJEGO ´ OGRÓDKA, PRA ˙ Y ´ a. CHŁOSTA ´ a. CIA˛ ´ SŁOWAMI.

6. Wymiana pogla˛dów mi˛dzy nadawca˛ a adresatem (zmienno´´ ról nadawcy i adresa-

ta):

ROZMAWIA ´ , GAWE˛DZI ´ , GWARZY ´ , ZAMIENIA ´ a. WYMIENIA ´ DWA

a. TRZY SŁOWA, PRZERZUCA ´ SIE˛ SŁOWAMI, POLEMIZOWA ´ , SPIERA ´ SIE˛,

KŁÓCI ´ SIE ˛ , DEBATOWA ´ , DYSKUTOWA ´ , KONFEROWA ´ , NARADZA ´ SIE ˛ .

Jak ju˙ nadmieniłam, wiele aktów mowy ma charakter mieszany. Na przykład czasow-

niki BIADA ´ , NARZEKA ´ , UTYSKIWA ´ , ˙ ALI ´ SIE˛, SKAR ˙ Y ´ SIE˛, TŁUMA-

CZY ´ SIE ˛ , KAJA ´ SIE ˛ nazywaja ˛ sytuacje, których celem jest nie tylko przekaz informacji

dotycza˛cych nadawcy, lecz tak˙e spowodowanie przychylnego (przychylniejszego) sto-

sunku adresata do agensa. Jednostki leksykalne: UPOMINA ´ , KARCI ´ , STROFOWA ´ ,

KRZYCZE ´ , WYMY ´ LA ´ , BESZTA ´ , RUGA ´ , SZTORCOWA ´ , OBTA ´ COWY-

WA ´ , PRZYWOŁYWA ´ DO PORZA˛DKU, ROZSTAWIA ´ PO KA˛TACH, POWIE-

DZIE ´ DO SŁUCHU, ZMY ´ GŁOWE˛, NATRZE ´ USZU odnosza˛ si˛ do aktów,

w których mówia˛cy wyra˙a dezaprobat˛ dotychczasowego post˛powania adresata, chce

go ukara´ i wpłyna˛´ na zmian˛ jego post˛powania. Akty słownego zniesławienia i znie-

wa˙ania, nazywane za pomoca˛ czasowników: L ˙ Y ´ , URA˛GA ´ , UBLI ˙ A ´ i zwrotów:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: