Operat 3 - budowa teodolitu.doc

4

Politechnika Gdańska                                                                                    Wydział Budownictwa Wodnego

Katedra Geodezji                                                                                    i Inżynierii Środowiska

                                                                                                                Studia dzienne

                                                                                                                Rok akademicki 2003/2004

Ćwiczenie nr 3

„SPRAWDZENIE TEODOLITU”

Sekcja 43                                                                                                                                  Łukasz Majkowski

SPRAWOZDANIE TECHNICZNE

1.      Cel i zakres ćwiczenia.

Celem ćwiczenia było zapoznanie się z budową teodolitu, poznanie się z jego warunkami geometrycznymi, jakie muszą być spełnione o raz sprawdzenie tzw.: błędu indeksu.

2.      Miejsce wykonania ćwiczenia.

Ćwiczenie wykonane zostało w Hali Geodezji Wydziału Budownictwa Wodnego i Inżynierii Środowiska Politechniki Gdańskiej przez sekcję nr 43 w następującym składzie:

1.      Brancewicz Aneta

2.      Kościński Szymon

3.      Kośka Marek

4.      Kozak Tomasz

5.      Kozakiewicz Katarzyna

6.      Kryła Łukasz

7.      Kulicka Anna

8.      Kulik Tomasz

9.      Kurzawa Piotr

10.  Kusio Tomasz

11.  Lisiecki Kamil

12.  Luba Przemysław

13.  Łoszewski Mariusz

14.  Macijewicz Tomasz

15.  Majchrowski Marcin

16.  Majkowski Łukasz

17.  Maliszewski Marek

18.  Michalak Marcin

3.      Warunki.

Płaskie podłoże betonowe.

4.      Używany sprzęt podczas ćwiczenia.

Do wykonania ćwiczenia używaliśmy statywu z teodolitem – model T 6, o numerze seryjnym 5317, wyprodukowanym w PZO Warszawa.

PRZEBIEG ĆWICZENIA

              Ćwiczenie zaczęliśmy od rozstawienia statywu i u mieszczenia na nim teodolitu. Następnie zapoznaliśmy się z jego budową.

Części teodolitu:

• Spodarka z trzema śrubami poziomującymi. W spodarce znajduje się również otwór, w którym umieszcza się korpus górny teodolitu.
• Krąg poziomy służący do pomiary kątów poziomych (H – horyzontalnych) – posiada podział stopniowy lub gradowy.
• Libella okrągła służąca do wypoziomowania płaszczyzny głównej tej libeli.
• Śruba kolimacyjna służąca do poziomowania libelli kolimacyjnej.
• Zacisk alidady służący do unieruchomienia korpusu górnego teodolitu.
• Leniwka pozioma służąca do wykonania drobnego ruchu górnej części teodolitu względem kręgu poziomego.
• Libella rurkowa kręgu poziomego służąca do spoziomowania tego kręgu.
• Zacisk lunety służący do unieruchomienia lunety.
• Leniwka pionowa lunety służąca do wykonania drobnego ruchu lunety w płaszczyźnie pionowej.
• Krąg pionowy służący do pomiaru kątów pionowych (V [vertical]) – posiada podział stopniowy lub gradowy.
• Ramka z oświetlaczem.
• Lusterko służące do oświetlenia mikroskopu odczytowego.
• Zatrzask służący do sprzęgnięcia kręgu poziomego z górną częścią teodolitu.
• Muszka i szczerbinka służące do celowania na punkt.
• Przeziernik służący do precyzyjnego ustawienia instrumentu nad punktem.

Po zapoznaniu się z budową teodolitu przeszliśmy do następnej czynności, jaką było spoziomowanie instrumentu. Dokonaliśmy tego poprzez spoziomowanie libeli pudełkowej. Następnie przystąpiliśmy do wypoziomowania libeli alidadowej. Ustawiamy oś libelli alidadowej la równolegle do dwóch śrub poziomujących spodarki i kręcąc nimi w przeciwnym kierunku sprowadzamy środek pęcherzyka libelli do punktu głównego. Następnie obracamy alidadę wraz z libellą o 180º. Jeżeli w tym położeniu nastąpi wychylenie środka bańki z punktu głównego, to istnieje błąd libelli i należy wykonać rektyfikację libelli. Połowę tego wychylenia usuwamy śrubką korekcyjną libelli alidadowej. W ten sposób został spełniony warunek prostopadłości osi libelli do osi obrotu instrumentu (la_|_i). Aby ustawić oś obrotu instrumentu w pionie należy usunąć drugą połowę wychylenia libelli dwoma śrubami poziomującymi. Następnie obracamy alidadę o 90º i całkowite wychylenie libeli usuwamy trzecią śrubą poziomującą. Czynności spoziomowania instrumentu powtarzamy kilka razy, aż do uzyskania w dowolnym ustawieniu teodolitu, przesunięcia środka pęcherzyka libelli nie większego niż podziałki. Ewentualną odchyłkę środka bańki libeli okrągłej z punktu głównego tej libeli usuwa się za pomocą jej śrubek rektyfikacyjnych.

Kolejną czynnością tego ćwiczenia było wycelowanie na obrany wcześniej punkt w I położeniu lunety (wtedy, kiedy krąg pionowy jest z lewej strony obserwatora). Następnie spoziomowaliśmy libelę znajdującą się na kole pionowym i dokonaliśmy odczytu na tym kole, który wyniósł OKL=74g77c. Później ustawiliśmy instrument w II położeniu lunety (wtedy, kiedy krąg pionowy jest z prawej strony obserwatora), spoziomowaliśmy libelę na kole pionowym i dokonaliśmy odczytu, który wyniósł OKP=325g47c

Po dodaniu do siebie tych dwóch odczytów (OKL+OKP) otrzymaliśmy następujący wynik:

74g77c + 325g47c = 400g24c

Po wykonaniu wyżej wymienionych obliczeń doszliśmy do wniosku, że wystąpił tzw. błąd indeksu. Błąd ten występuje wtedy, kiedy suma odczytów w dwóch położeniach lunety jest różna od 360º lub 400g i jest równy:

(OKL+OKP) – 400g(lub 360º)=+2i

gdzie i – jest szukanym błędem indeksu.

Podstawiając do powyższego wzoru, otrzymujemy: 400g24c – 400g = 24c i = 12c

Mając błąd indeksu, możemy obliczyć już prawidłowe odczyty:

OPKL =74g77c – 12c = 74g65c

OPKP = 325g47c – 12c = 325g35c

Aby usunąć błąd indeksu należy nacelować oś celową instrumentu w odpowiednich położeniach lunety na odpowiednie odczyty i powstałą w ten sposób odchyłkę w libelli kręgu pionowego należy usunąć za pomocą śrubek rektyfikacyjnych tej libelli.