Prawo finansowe wykład 18.04.2005.
Prawo podatkowe
Akty prawne z zakresu prawa podatkowego zbudowane są według określonej konstrukcji o charakterze powtarzalnym.
Elementy konstrukcji podatku:
1) Podmiot podatku
2) Przedmiot podatku mają charakter obligatoryjny- muszą wystąpić
3) Podstawa opodatkowania w każdej ustawie z zakresu prawa podatkowego
4) Stawki bądź skale
5) Zwolnienia, ulgi, zwyżki
6) Terminy i warunki płatności
1)
Podmiot podatku
Podmiot zobowiązany/bierny Podmiot uprawniony/czynny
Podmiot uprawniony to Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
Podmiotem biernym może być osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, ale wydzielona pod względem organizacyjnym i prawnym. Wyróżniamy trzy rodzaje podmiotów zobowiązanych:
→Podatnik- osoba podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu, za zobowiązania podatkowe odpowiada całym swoim majątkiem
→Płatnik- działa na podstawie ustawy bądź rozporządzenia Ministra Finansów, jest zobowiązany do obliczenia, pobrania i przekazania pobranego podatku na rachunek właściwego organu podatkowego
→Inkasent- działa na podstawie ustawy, jest zobowiązany do pobrania i wpłacenia podatku na właściwy rachunek organu podatkowego.
Ponadto podatnikiem mogą być następcy prawni np. spadkobiercy. Ustawa informuje, kto jest podatnikiem i kto może działać w jego imieniu.
2) Przedmiot podatku- to, od czego podatek jest płacony; rzeczy lub zdarzenia, z których wystąpieniem ustawa wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Dąży się do tego, by przedmiot podatku był określony w tytule ustawy np. Podatek dochodowy od osób fizycznych, Podatek od posiadania psów. Niestety czasem nie udaje się tego osiągnąć i niektóre tytuły nie precyzują, czego dana ustawa dotyczy np. Podatek akcyzowy, Podatek od towarów i usług.
3) Podstawa opodatkowania- wartościowo bądź ilościowo ujęty przedmiot podatku. Dąży się do tego, żeby podstawa opodatkowania była ujęta w sposób wartościujący. Są różne rodzaje wartości: rynkowa, odtworzeniowa (ile trzeba wyłożyć pieniędzy, żeby coś powstało), dochodowa, nominalna np. w przypadku udziałów w spółce. Uważa się, że wartość rynkowa jest najbardziej obiektywna.
Podstawę ilościową opodatkowania stosuje się np. w przypadku podatku od posiadania psów, nieruchomości, podatek rolny, leśny.
Podstawą do obliczenia podatku rolnego jest hektar przeliczeniowy, czyli w zależności od gruntów i ich jakości. Jeśli rolnik ma ziemię dobrej klasy to musi płacić wysoki podatek.
4) Stawki podatkowe są współczynnikami określającymi wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania. Stawki te można dzielić według rozmaitych kryteriów.
Stawki
stałe zmienne
kwotowe stosunkowe w % progresywne regresywne degresywne
Stawka podatkowa ustalona jako pewna kwota jest stawką kwotową, a ustalona jako część podstawy opodatkowania jest stawką procentową.
Tam gdzie podstawa opodatkowania jest ilościowa wyznacza się stawki kwotowe np. 2 zł od 1m2.
Ze względu na stosunek stawek do podstawy opodatkowania dzieli się stawki na stałe i zmienne. W podatku liniowym jest jedna stała stawka podatkowa. Stawki zmienne zmieniają się wraz z podstawa opodatkowania. Występują w nich progi podatkowe, które tworzą skale podatkowe.
Stawka procentowa progresywna jest to stawka, która wzrasta w miarę wzrostu podstawy opodatkowania. Wzrost stawek na skali może mieć charakter regularny i nieregularny. Wyróżniamy progresję:
▪ łagodną
▪ umiarkowaną
▪ ostrą
Stawka procentowa regresywna jest to stawka, która maleje w miarę wzrostu podstawy opodatkowania
Stawki degresywne charakteryzują się załamaniem na skali; poniżej pewnej wysokości granicznej jest stosowana coraz niższa stawka podatkowa. Jest to pewnego rodzaju połączenie progresji z degresją.
-1000 zł -10%
1000-2000 - 20%
2000-3000 -30%
3000-4000 - 35%
4000- -37%
Najczęściej występują podatki w skali progresywnej.
Progresja
Globalna Ciągła
Różnica między tymi progresjami polega na sposobie wyliczenia podatku.
Progresja globalna polega na tym, że określoną stawkę podatkowa stosuje się do całej podstawy opodatkowania. W progresji ciągłej należność podatkowa jest obliczana jako suma dwóch wielkości: należności obliczonej od tej części podstawy opodatkowania, która mieści się w granicach poprzedzającego przedziału oraz należności, jaka przypada na wyższy przedział podstawy opodatkowania.
►Mamy do opodatkowania 2500 zł w progresji globalnej, robimy to w następujący sposób:
30% * 2500zł = 750zł
►Gdy mamy do opodatkowania 2500zł według progresji ciągłej robimy to w następujący sposób:
1000*10%+1000*20%+500*30%=450
Stosowanie progresji ciągłej nie zabija aktywności, co mogłoby mieć miejsce w przypadku progresji globalnej.
5) Zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe. Zarówno zwolnienia jak i ulgi powodują obniżenie obciążeń podatkowych, ale mechanizm ich działania jest różny.
Zwolnienia mogą mieć charakter podmiotowy lub przedmiotowy. Zwolnienie podmiotowe wyłącza określona grupę podatników od płacenia podatku. Zwolnienia przedmiotowe wyłączają z opodatkowania określone przedmioty np. wypłaty z ubezpieczenia. Zwolnienia muszą wynikać z ustawy.
Ulgi podatkowe polegają na zmniejszeniu wielkości podatku już po dokonaniu wymiaru. Wynikają one z ustawy,ale prawa do ulgi trzeba dowieść. W przypadku ulg występują określone limity, które można wykorzystać.
Zwyżki- ich zastosowanie powoduje powiększenie obciążeń podatkowych. Są one sankcją za niedostosowanie się do warunków ustawy
6) Terminy określone są w ustawach szczegółowych i obywatel ma obowiązek je znać i się do nich stosować.Jeżeli terminy nie są szczegółowo określone to wynoszą 14 dni od wydania decyzji( tak jak jest zapisane w ordynacji podatkowej)
Warunkiem płatności jest obowiązek złożenia zeznania podatkowego. Dąży się do systemu samoobliczania podatku. Warunki płatności określają terminy zapłaty podatków oraz zasady ich opłacania: jednorazowo, ratalnie, w formie zaliczek lub przedpłat. Jeżeli nie dotrzymamy terminu to mamy doczynienia z zaległością podatkową.
barasobczynska