Fizjologiczne ułożenie chorego nieprzytomnego.doc

FIZJOLOGICZNE UŁOŻENIE CHOREGO NIEPRZYTOMNEGO.

Barwina Małgorzata, Sein Anand Jacek

W normalnych warunkach kończyny i stawy chorego często zmieniają swoje ułożenie. Wielogodzinne pozostawienie ich bez ruchu nawet u zdrowego człowieka jest niekorzystne. Człowiek przytomny także podczas snu zmienia ułożenie swego ciała. Chory nieprzytomny pozostaje przez długi okres czasu unieruchomiony w łóżku, a brak aktywności ruchowej stwarza niebezpieczeństwo wystąpienia wielu powikłań takich jak:

·        Odleżyny,

·        Przykurcze mięsni, torebek i więzadeł stawów,

·        Zniekształcenia stawów,

·        Zaparcia,

·        Powikłania zatorowo – zakrzepowe,

·        Zaniki mięśniowe,

·        Zapalenie płuc,

·        Niedodma,

·        Odparzenia,

·        Opadanie stóp,

W wielu oddziałach intensywnej terapii zatrudniony jest rehabilitant, który przeprowadza różnego rodzaju ćwiczenia z chorymi. Nie zwalania to jednak pozostałego personelu od znajomości i umiejętności prawidłowego postępowania w takich przypadkach.
 

Ułożenie chorego należy zmieniać często, aby zapobiegać wyżej wymienionym powikłaniom, które mogą wystąpić w bardzo krótkim czasie. Zmiana pozycji wymaga wcześniejszego zaplanowania, aby zapewnić choremu jak najmniejszy dyskomfort związany z tą czynnością. Pozycję chorego w ciężkim stanie ogólnym i chorego nieprzytomnego należy zmieniać, co 2 – 4 godziny. W celu utrzymania chorego w określonej pozycji stosuje się odpowiednio przygotowane:

·        Wałki,

·        Poduszki,

·        Kliny,

·        Materace przeciwodleżynowe,

·        Krążki,

·        Piłeczki z gumy,

·        Podpórki pod pięty i stopy,

·        Oparcia dla stóp,

·        Ochraniacze na stopy z gąbki poliuretanowej,

·        Mankiety powietrzne na stopy,

·        Kółka z gąbki poliuretanowej,

Ułożenie chorego na boku:

Chorego nieprzytomnego najczęściej układa się naprzemiennie na każdym z boków. Jest to modyfikacja pozycji bezpiecznej. Pozycja ta poprawia wentylację płuca położonego wyżej oraz ułatwia odpływ wydzieliny z tego płuca.

Technika ułożenia:

·        Chory w tej pozycji leży w 300 nachyleniu,

·        Plecy powinny być wyprostowane jak u człowieka w pozycji stojącej,

·        Ręka, która leży bliżej materaca powinna być zgięta w stawie łokciowym, z otwartymi i wyprostowanymi palcami, dłoń podłożona pod poduszkę, na której leży głowa,

·        Ręka leżąca wyżej, powinna być ułożona wzdłuż tułowia, na udzie także z wyprostowanymi palcami,

·        Noga bliższa do materaca jest wyprostowana,

·        Noga położona wyżej, zgięta w stawie biodrowym i kolanowym i ułożona na poduszce,

·        Za plecami chorego można umieścić poduszkę, która powoduje stabilizację pozycji,

·        Za podpórkę dla stopy może służyć oparcie łóżka,

Ułożenie chorego na plecach:
W tej pozycji kończyny chorego powinny być ułożone w pozycji fizjologicznej.

·        Głowa ułożona na poduszce i uniesiona pod kątem 150 do poziomu barków,

·        Kończyny górne ułożone powyżej tułowia, zgięte w stawach ramiennych, pod kątem 300 i odwiedzione o kąt 350,

·        Nadgarstki zgięte w stawie grzbietowo,

·        Palce lekko półzgięte,

·        Kciuk w opozycji do palca wskazującego,

·        Kończyny dolne uniesione o 200 w stosunku do podłoża,

·        Stawy biodrowe i kolanowe lekko przygięte,

·        Stopy ustawione pod kątem prostym w stosunku do podudzi,

Ułożenie na brzuchu:
Stosowane jest bardzo rzadko.

·        Stopy chorego ułożyć za materacem, co utrzymuje je samoistnie w odpowiedniej pozycji,

·        Głowa jest zwrócona na bok,

·        Ucho, nos, policzek ułożone tak, aby nie były uciskane,

·        Ramiona są odwiedzione i zrotowane na zewnątrz,

·        Dłonie zgięte grzbietowo, z palcami lekko przygiętymi,

·        W tej pozycji pod brzuch chorego można podłożyć poduszkę, która spowoduje fizjologiczne wygięcie kręgosłupa i zabezpieczy klatkę piersiową przed uciskiem,

Właściwe ułożenie ciała powinno być zabezpieczone w każdej pozycji. Pielęgniarka musi być wyczulona na dolegliwości i powikłania, które mogą wystąpić w przypadku niewłaściwej pozycji chorego. Należy też pamiętać, aby przy ułożeniu chorego w danej pozycji nie utrudniać odpływu krwi z kończyn ani nie napinać dużych splotów nerwowych. W czasie zabiegów pielęgnacyjnych przy chorym (kąpiel, zmiana pozycji, zmiana bielizny) wykonuje się tzw. rehabilitację „trzyłóżkową”, którą wykonuje pielęgniarka w czasie tych rutynowych czynności. Każdorazowo wykonuje się kilka ruchów kończynami w pełnym zakresie ruchu w każdym stawie. U chorych pozbawionych napięcia mięśniowego konieczny jest masaż. Można też mankietem pneumatycznym, bądź powszechnie dostępnym mankietem aparatu do pomiaru ciśnienia uciskać podudzie kilka razy dziennie, każdorazowo po 2 minuty. Podczas ćwiczeń należy obserwować:

·        Kolor skóry,

·        Temperaturę na kończynach,

·        Reakcję chorego na wykonywany ruch (ból),

Ćwiczenia należy wykonywać delikatnie, powoli, płynnie unikając gwałtownych ruchów, przez około 15 – 30 minut, 2 – 3 razy w ciągu dnia. U chorych nieprzytomnych wykonuje się ćwiczenia bierne, czyli bez udziału chorego.
 

Gimnastykę rozpoczyna się zwykle od:
1. Kończyny górnej:

·        Unoszenie i opuszczanie wyprostowanej kończyny górnej (w płaszczyźnie przedniej, bocznej, skośnej),

·        Unoszenie i opuszczanie zgiętej w stawie łokciowym kończyny górnej (w płaszczyźnie przedniej, bocznej, skośnej),

·        Odwodzenie i przywodzenie wyprostowanej kończyny górnej w płaszczyźnie bocznej,

·        Przenoszenie kończyny górnej na przeciwległe ramię w płaszczyźnie skośnej,

·        Wykonywanie ruchów okrężnych w stawie barkowym,

·        Zginanie i prostowanie kończyny górnej w stawie łokciowym,

·        Zginanie i prostowanie ręki w stawie nadgarstkowym,

·        Odwracanie i nawracanie ręki w stawie nadgarstkowym,

·        Ruchy okrężne w stawie nadgarstkowym,

·        Zginanie i prostowanie palców rąk,

·        Zaciskanie dłoni w pięść,

2. Kończyny dolnej:

·        Unoszenie i opuszczanie wyprostowanej kończyny dolnej,

·        Odwodzenie i przywodzenie wyprostowanej kończyny dolnej,

·        Zginanie i prostowanie kończyny dolnej w stawie kolanowym,

·        Ruchy okrężne w stawie biodrowym,

·        Zginane i prostowanie stopy w stawie skokowym,

·        Odwodzenie i przywodzenie stopy w stawie skokowym,

·        Ruchy okrężne stopy w stawie skokowym,

3. Głowy (z wyjątkiem chorych po urazach mózgu i rdzenia kręgowego):

·        Zginanie do przodu i prostowanie głowy,

·        Odchylenie do tyłu i prostowanie głowy,

·        Zwracanie twarzy w prawą i lewą stronę,

·        Przygięcie głowy do barku prawego i lewego,

Codziennie należy mierzyć obwód kończyn, a u chorych z żylakami kończyn dolnych nakładać pończochy przeciwżylakowe, lub owinąć je opaską elastyczną. Pończochy zdejmować kilka razy dziennie na około 30 minut.
 

Personel medyczny prowadzący ćwiczenia z chorym musi przestrzegać bezpiecznej postawy w czasie zajęć:

·        Strój personelu nie może krępować ruchów,

·        Buty powinny dobrze trzymać się nogi, posiadać nie ślizgające się podeszwy i niski obcas,

·        Stopy rehabilitującego powinny być szeroko rozstawione, (jedna do przodu druga do tylu) w celu utrzymania równowagi,

·        Kolana lekko zgięte,

·        Plecy wyprostowane,

·        Powinno się unikać pochyleń na boki i skręceń kręgosłupa,

Ręczne obracanie chorych powinno być wykonane przy użyciu podkładów lub prześcieradeł

1