Zasady konstruowania indywidualnego programu edukacji
ucznia niepełnosprawnego
w klasie integracyjnej i ogólnodostępnej
Konstruując indywidualny program edukacji należy pamiętać o jego dostosowaniu do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz predyspozycji ucznia, a także, że powinien on mieć charakter edukacyjno-terapeutyczny, z uwagi na fakt, że w przypadku uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi obu tych funkcji nie można od siebie oddzielać.
W zakresie funkcji edukacyjnej indywidualny program może być:
1) - adaptacją podstawy programowej do możliwości uczniów niepełnosprawnych
a) w minimalnym zakresie, ograniczoną do uwag związanych z dysfunkcją ucznia, która nie wiąże się z obniżeniem wymagań (szczególnie na I etapie edukacyjnym),
b) w znacznym zakresie, kiedy stopień dysfunkcji ucznia uniemożliwia realizowanie treści programowych i wymaga większych modyfikacji, zarówno w zakresie treści, jak i sposobu realizacji, a także konieczności dodatkowych działań wspomagających.
2) - całkowicie autorskim programem zawierającym treści nauczania, metody i formy pracy na poszczególnych, bądź wszystkich przedmiotach lub obszarach edukacyjnych, dostosowany do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia.
W zakresie funkcji terapeutycznej indywidualny program edukacji powinien zawierać działania mające na celu nawiązanie z uczniem pozytywnego kontaktu emocjonalnego (np. poprzez pozytywne wzmacnianie nawet niewielkich jego postępów), usprawnianie zaburzonych funkcji, kompensowanie braków, wspieranie rozwoju umysłowego i społecznego ucznia poprzez rewalidację w formie m.in. gimnastyki korekcyjnej, rehabilitacji ruchowej, logopedii, nauki alternatywnych metod komunikacji, stymulacji polisensorycznej, rozwijanie procesów poznawczych, eliminowanie zachowań niepożądanych, a także powinien zawierać inne formy terapii, takie jak np. hydroterapię, hipoterapię, muzykoterapię itp.
Indywidualny program edukacji należy budować w oparciu o:
1. Informacje o dziecku i jego specjalnych potrzebach, które pochodzą:
1) - z wywiadów i rozmów z rodzicami,
2) - z orzeczeń wydawanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne zawierających diagnozę pedagogiczną i psychologiczną,
3) - od lekarzy i specjalistów i dotyczą niepełnosprawności dziecka,
4) - z obserwacji nauczyciela dot. funkcjonowania ucznia w klasie, np.:
a) jak się porusza - czy samodzielnie przejdzie do tablicy, czy wymaga pomocy w czasie szkolnych wycieczek, na lekcjach wychowania fizycznego ...,
b) jak się komunikuje - słownie, wypowiedzi rozbudowane, czy wymaga alternatywnych metod (piktogramy, symbole Blissa), bądź specjalistycznych metod komunikacji (alfabet Braille'a, język migowy),
c) jak pisze - czy mieści się w liniaturze, czy przepisuje, czy pisze z pamięci itp.,. jak czyta - czy głoskuje, czyta globalnie, czyta ze zrozumieniem, jakie ma tempo czytania, czy uczy się Braille'a),
d) jak wyraża swoje emocje i funkcjonuje w relacjach z innymi.
Można również skorzystać z gotowych narzędzi diagnostycznych (szczególnie w odniesieniu do dzieci z upośledzeniem umysłowym i autystycznych), np.:
- Inwentarz H.C. Gunzburga do Oceny Postępu Rozwoju Społecznego,
- Program TEACCH,
- skala I. Uzgiris, C. Hunt do badania rozwoju inteligencji dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i głębokim.
Ponadto, w indywidualnym programie edukacji powinny znaleźć się następujące informacje.:
1) - dane personalne ucznia,
2) - krótka charakterystyka ucznia (dominujące nastroje, ulubione formy aktywności, zachowania nietypowe oraz specyficzne zalecenia),
3) - opis grupy szkolnej, do której uczeń należy,
4) - tygodniowy rozkład zajęć ucznia,
a także:
5) - zgoda rodziców na realizację indywidualnego programu,
6) - podpis osoby odpowiedzialnej za przygotowanie programu,
7) - informacja o zatwierdzeniu programu przez radę pedagogiczną oraz numer w szkolnym zestawie programów.
Indywidualny program edukacji powinien zawierać:
· cele edukacyjne (główne i szczegółowe) – konkretne umiejętności, w które zamierzamy wyposażyć ucznia;
Cele te, to przede wszystkim wspieranie rozwoju każdego dziecka w różnych sferach. Będą się one różniły w zależności od możliwości i potrzeb ucznia (wpływ na to zróżnicowanie może także mieć specyfika ograniczeń związanych z niepełnosprawnością). Nie zawsze cele poznawcze będą w programie indywidualnym pierwszoplanowe. Ustalenie hierarchii celów ma zasadnicze znaczenie dla pomyślności programu. Należy zacząć od tego, co jest najistotniejsze dla dziecka, aby mogło w ogóle się uczyć ( jeżeli dziecko ma np. fobię szkolną, to zasadniczym elementem programu będzie obniżenie poziomu lęku i konieczne działania podjęte w tym zakresie, np. u dzieci z cechami autyzmu - budowanie tożsamości, itp).
Cele powinny być krótkoterminowe (1 - 3 miesiące);
· treści nauczania – zagadnienia (wiedza), dzięki którym uczeń osiągnie założone przez nauczyciela cele edukacyjne;
Kryterium doboru treści nauczania powinna być korzyść dla rozwoju ucznia. Program nauczania należy modyfikować w takim zakresie, jak to jest konieczne, biorąc pod uwagę trudności związane z funkcjonowaniem dziecka oraz uwzględniając te treści, które są i mogą być przez ucznia przyswajane (ilość, jakość treści, zróżnicowanie prac domowych).
W odniesieniu do dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, należy w każdym temacie wychodzić od treści podstawowych, konkretno-obrazowych;
To, czego dziecko może nauczyć się na zajęciach edukacyjnych będzie również zależało od jakości pracy nauczyciela i będzie wymagało zmian w jego stylu pracy, w dotychczasowym sposobie prowadzenia lekcji, w organizacji klasy (np. w ustawieniu ławek), w ocenianiu i stosowaniu różnorodnych pomocy dydaktycznych ... Wymagana jest zatem rozumiejąca, refleksyjna i twórcza postawa nauczyciela, która sprzyja powodzeniom ucznia.
· procedury osiągania celów - metody, formy (bardzo konkretne), środki dydaktyczne, którymi posłuży się nauczyciel, aby uczeń osiągał nawet minimalny sukces;
· rodzaje pomocy i wsparcia
a) Pomoc pedagoga wspierającego na wybranych godzinach lub na wszystkich lekcjach w zależności od potrzeb uczniów.
b) Pomoc specjalistyczna tylko taka, jaka jest absolutnie konieczna i wycofywanie jej najszybciej jak to wykonalne, żeby pozwolić na maksymalną samodzielność dziecka.
c) Jeżeli są inne potrzeby wynikające z niepełnosprawności, to w indywidualnym programie zapisujemy rodzaj pomocy i osobę odpowiedzialną za realizację (kto wyprowadza do toalety, cewnikuje, itp.).
d) Pomoc płynąca ze strony rówieśników (współpraca w grupach, w parach, kontakty indywidualne...).
· przewidywane osiągnięcia – a właściwie kierunki, w jakich prawdopodobnie uczeń będzie się rozwijał;
Nie możemy przewidzieć, ile czasu zajmie uczniowi opanowanie danej umiejętności (a więc zrealizowanie celu);
· ocenę osiągnięć ucznia – ocena opisowa będąca diagnozą pedagogiczną;
Ważną rolę stanowią arkusze lub zeszyty obserwacji, w których na bieżąco odnotowujemy zachowania i postępy ucznia;
Ocena postępów dziecka zawsze dokonywana jest w płaszczyźnie indywidualnej - co dziecko osiągnęło w stosunku do siebie, a nie w odniesieniu do innych. Obserwacji dokonują również rodzice, uwzględnianie od nich informacji zwrotnych jest bardzo istotne, bo warunkuje powodzenie w edukacji dziecka;
.
· ewaluację programu - sposób, w jaki dowiemy się, czy program jest prawidłowo skonstruowany i czy przynosi zamierzone efekty.
Tak więc ewaluacja powinna zawierać:
- rejestrację zmian i postępów (dokumentacja tego, co dziecko osiągnęło),
- ocenę skuteczności podjętych priorytetowych działań (wygaszanie pewnych zachowań, budowanie pozytywnych wzorców),
- wnioski i propozycje zmian w proponowanych działaniach na okres następny.
Ewaluacji dokonują wszystkie strony zaangażowane w tworzenie i realizację programu .
Kto powinien opracować indywidualny program edukacji każdego ucznia?
Indywidualny program edukacji opracowuje dla każdego ucznia, we współpracy z rodzicami, zespół nauczycieli i specjalistów pracujących w szkole.
Zespół stanowią osoby:
· nauczyciel-wychowawca oraz pozostali (wszyscy) nauczyciele
· specjaliści: psycholog, logopeda, terapeuci (np. mowy), rehabilitant, inni.
Nauczyciel – wychowawca jest odpowiedzialny za program i jego realizację.
Rola rodziców przy konstruowaniu i realizacji indywidualnego programu edukacji:
· współtwórcy indywidualnych programów (udział w posiedzeniu zespołu ustalającego program),
· realizatorzy elementów programu edukacji w warunkach domowych.
· pełnoprawni uczestnicy procesu kształcenia i rewalidacji.
1
zeberka00