Umowa jest podstawową prawną normą nawiązywania i realizowania współpracy między partnerami a w dziedzinie gospodarczej w szczególności, gdyż mamy tu do czynienia z produkcją, obrotem, usługami. Każda taka działalność wiąże się z umowami, a wśród nich np. umową kupna sprzedaży, najmu dzierżawy, umową o dzieło lub umowę zlecenie.
Umowa to zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch podmiotów gospodarczych (spółek, przedsiębiorstw, osób fizycznych), które zmierzają do ustalenia zmiany lub zniesienia wzajemnych praw i obowiązków o charakterze majątkowym, a zatem umowa dochodzi do skutku poprzez świadome, celowe działanie podmiotów prawa, czyli poprzez złożenie oświadczenia woli.
Oświadczenie woli jest to taki przejaw woli, z którego wynika w sposób jednoznaczny zamiar osiągnięcia określonego skutku prawnego.
Umowy są jednym ze źródeł zobowiązań, a zobowiązanie to taki węzeł prawny, w którym wierzyciel ma prawo żądać określonego zachowania się zwanego świadczeniem, a dłużnik powinien je spełnić. Umowa to czynnik organizujący proces wymiany dóbr i usług w obrocie gospodarczym. Zawierając umowę musimy zwracać umowę na to, jaką umowę zawieramy, a zatem czy jest to umowa obrotu powszechnego, czy obrotu gospodarczego. Ma to takie znaczenie, że w obrocie gospodarczym obowiązują czasem inne zasady niż w obrocie powszechnym. Dotyczy to przede wszystkim innej gwarancji, inne są zasady gwarancji w obrocie powszechnym a inne w gospodarczym. Z umową gospodarczą mamy do czynienia wówczas, gdy zawarta jest ona z podmiotami prawa gospodarczego, którymi mogą być osoby fizyczne, spółki, które we własnym imieniu i na własny rachunek w celach zarobkowych prowadzą działalność gospodarczą, handlową, wytwórczą, poszukiwanie i eksploatację kopalin wykonywaną w sposób ciągły. Taka umowa między tymi podmiotami zawarta musi dotyczyć działalności gospodarczej, i takie sprawy gospodarcze czyli spory powstałe na tle tych umów rozpatrywane są przez sądy gospodarcze a nie społeczne.
Każda umowa wymaga porozumienia stron, czyli złożenia zgodnych oświadczeń woli, jako niezbędnie koniecznego warunku dojścia umowy do skutku. Takie umowy nazywamy konsensualnymi, tzn., że z chwilą porozumienia umowa dochodzi do skutku. Do takich umów zaliczamy: umowa kupna sprzedaży, umowa zlecenia, o dzieło. Są również umowy w naszym prawie gospodarczym, które oprócz porozumienia do ich zawarcia wymagają wydania rzeczy i do takich umów zaliczamy: umowa składu, hotelowa, komisu. Umowy nazwane- do tych umów zaliczamy wszystkie te umowy, których konstrukcja prawna czyli wzajemne prawa i obowiązki uregulowane są w kodeksie cywilnym. Są również umowy nie nazwane, a umowy nie nazwane to takie, dla których w obowiązującym prawie brak odpowiednika. W związku z tym zawierając umowę nie nazwaną strony tej umowy dla własnego bezpieczeństwa mają obowiązek w sposób bardzo szczegółowy i wyczerpujący uregulować wzajemne prawa i obowiązki, tak aby nie było luki (przerwy). W naszym prawie jest swoboda zawierania umów i zgodnie z tą zasadą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny wg swego uznania, byleby jej treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku prawnego, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Umowa przedwstępna- jest to umowa, w której obie strony lub jedna z nich zobowiązuje się do zawarcia w przyszłości określonej umowy i ta umowa zawiera istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Zawarcie umowy gospodarczej pociąga za sobą konsekwencje finansowe, majątkowe i stąd przed zawarciem takiej umowy trzeba czynić przygotowania. Takiemu przygotowaniu do umowy gospodarczej służy umowa przedwstępna. Występuje na najczęściej w procesie inwestycyjnym, gdzie trzeba uzyskać kredyty, nabyć nieruchomość, zlecić wykonanie planu.
Treść umowy gospodarczej prawidłowo sporządzona powinna zawierać w sobie następujące, dające się wyspecyfikować elementy:
1.W umowie powinna być zawarta jej nazwa.
2.Data i miejsce zawarcia umowy.
3.Dokładne oznaczenie stron umowy i ich reprezentantów, od tego zależy ważność umowy.
4.Dokładne oznaczenie przedmiotu umowy. Najprościej można go określić w ten sposób, że musimy napisać wprost co w wyniku zawarcia tej umowy chcemy osiągnąć, a zatem powinniśmy sprecyzować, podać cechy przedmiotu umowy, najczęściej wykonanego dzieła, tzn. wybudowanego domu.
5.Oznaczenie ceny towaru usługi lub sposobu jej naliczania.
6.Oznaczenie terminu świadczenia (wykonania umowy). Jest to ważny element, od terminu zależy to czy osoba zobowiązana do wykonania umowy wykonała ją w czasie. Termin mówi nam również o tym, czy osoba zobowiązana jest w zwłoce. Powinna to być data pewna (dzień, miesiąc, rok). Za taką datę można też uznać pierwszy kwartał danego roku.
7.Wskazana być powinno w umowie możliwość przejścia praw z tej umowy na inne osoby.
8.Istotne elementy regulujące wzajemne prawa i obowiązki.
9.Klauzula informacyjna dotycząca tego, jakie przepisy prawa będziemy stosować na wypadek sporu powstałego na tle tej umowy.
10.Klauzula iruzdykcyjna tzn., że strony tej umowy powinny w umowie podać jaki sąd będzie właściwy do rozstrzygania sporów powstałych na tle tej umowy.
11.Powinien być zapis ile jednobrzmiących egzemplarzy sporządzono i komu doręczono.
12.Podpisy.
Przez umowę najmu, zgodnie z art. 659 k.c., wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. W praktyce przedmiotem umowy najmu najczęściej są lokale mieszkalne lub użytkowe, ale najem może dotyczyć również innych rzeczy. Umowa najmu może być zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony.
Zgodnie z art. 668 § 1 kc najemca ma zawsze prawo podnajęcia lub oddania do bezpłatnego używania przedmiot najmu jeżeli umowa mu tego nie zabrania. Jeżeli wynajmujący chce mu tego zabronić, należy wprowadzić odpowiedni zapis w umowie.
Na mocy art. 660 k.c. umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia zawarta na okres dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. Jeżeli strony nie zachowały pisemnej formy umowy umowę poczytuje się za zawartą na czas nieoznaczony.
Wynajmujący powinien wydać najemcy rzecz w stanie przydatnym do umówionego użytku i utrzymywać ją w takim stanie w czasie trwania najmu (art. 662 k.c.). Naprawy związane z utrzymywaniem rzeczy w stanie przydatnym do umówionego użytku obciążają - zgodnie z art. 663 k.c. - wynajmującego, natomiast drobne nakłady, połączone ze zwykłym używaniem rzeczy obciążają najemcę (art. 662 § 2 k.c.).
Najemca zobowiązany jest do używania rzeczy zgodnie z umową lub w sposób odpowiadający właściwości i przeznaczeniu rzeczy (art. 666 § 1 k.c.) oraz zgodnie z art. 669 § 1 k.c. uiszczać czynsz w terminie umówionym.
Jeżeli rzecz najęta ma wady najemca może żądać obniżenia czynszu za czas trwania wady w wypadku, gdy wady rzeczy najętej ograniczają jej przydatność do umówionego użytku (art. 664 k.c.). W związku z wadami rzeczy najętej najemca może wypowiedzieć najem bez zachowania terminów wypowiedzenia (art. 664 § 2 k.c.): jeżeli w chwili wydania mu rzeczy miała ona wady, które uniemożliwiają przewidziane w umowie używanie rzeczy, jeżeli wady takie powstały w czasie trwania najmu a wynajmujący ich pomimo zawiadomienia nie usunął i jeżeli wady są nieusuwalne.
Najemca może rzecz najętą oddać w podnajem lub do bezpłatnego używania osobie trzeciej jedynie w przypadku, gdy umowa mu tego nie zabrania (art. 668 k. c.).
Zgodnie z art. 675 § 1 k.c. po zakończeniu okresu najmu najemca zobowiązany jest zwrócić rzecz w stanie nie pogorszonym, nie ponosi jednak odpowiedzialności za zużycie rzeczy związane z jej normalnym używaniem.
Umowa dzierżawy[2] różni się od umowy najmu tym, że dzierżawca ma prawo nie tylko do używania rzeczy, nieruchomości, ale także do pobierania z niej pożytków naturalnych i finansowych. Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz lub prawo do używania i pobierania pożytków na czas oznaczony lub nieoznaczony a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu czynsz, który może być ustalony w pieniądzu lub w ułamkowej części pożytków, do których pobierania uprawniony jest dzierżawca. Przy dzierżawie nieruchomości rolnej jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej i ma datę pewną (można ją uzyskać np. okazując umowę notariuszowi) i jeżeli trwa co najmniej 3 lata oraz dzierżawca posiada gospodarstwo rodzinne przysługuje mu prawo pierwokupu przedmiotu dzierżawy. Dzierżawca nie może zmienić przeznaczenia przedmiotu dzierżawy bez zgody wydzierżawiającego, powinien korzystać z dzierżawy zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki, dokonywać napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu dzierżawy. Bez zgody wydzierżawiającego, dzierżawca nie może oddać przedmiotu dzierżawy osobie trzeciej do bezpłatnego używania, ani go poddzierżawiać. W przypadku naruszenia powyższego obowiązku wydzierżawiający może dzierżawę wypowiedzieć bez zachowania terminów wypowiedzenia. Jeśli termin płatności czynszu nie jest w umowie oznaczony czynsz jest płatny z dołu w terminie zwyczajowo przyjętym, a w przypadku braku takiego zwyczaju - półrocznie z dołu. Jeżeli wskutek okoliczności, za które dzierżawca nie ponosi odpowiedzialności i które nie dotyczą jego osoby zwykły przychód z przedmiotu dzierżawy uległ znacznemu zmniejszeniu, dzierżawca może żądać obniżenia czynszu przypadającego za dany okres gospodarczy. W przypadku uchylenia się dzierżawcy od opłat czynszowych co najmniej za dwa pełne okresy płatności bądź ponad 3 miesiące, gdy czynsz jest płatny rocznie, wydzierżawiający może dzierżawę wypowiedzieć bez zachowania terminu wypowiedzenia. Jednakże wydzierżawiający powinien uprzedzić dzierżawcę udzielając mu dodatkowego 3-miesiecznego terminu do zapłaty zaległego czynszu. W przypadku braku odmiennych uregulowań, dzierżawę gruntu rolnego można wypowiedzieć na jeden rok naprzód na koniec roku dzierżawnego, inna zaś dzierżawę - na 6 miesięcy naprzód przed upływem roku dzierżawnego.
Celem umowy użyczenia jest wzajemna pomoc, np. sąsiedzka (użyczenie narzędzi ogrodowych), współdziałanie (użyczenie maszyn pomiędzy przedsiębiorcami ), upowszechnianie kultury (użyczenie eksponatu muzealnego) czy udzielanie pozafinansowego wsparcia, np. przez samorząd dla organizacji pozarządowych (oddelegowanie pracowników, użyczenie sprzętu, bezpłatne udostępnienie sal urzędu itp.). W ramach pomocy społecznej gmina może przyznać osobie albo rodzinie pomoc w formie rzeczowej (w celu ich ekonomicznego usamodzielnienia) przez udostępnienie na podstawie umowy użyczenia maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwość zorganizowania własnego warsztatu pracy oraz urządzeń ułatwiających pracę niepełnosprawnym.
Regulacje dotyczące użyczenia zawarte zostały w art. 710 - 719 tytułu XVIII Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964r. (Dz.U.1964r. Nr 16 poz.93 z późn. zm.). Użyczenie polega na nieodpłatnym oddaniu innej osobie rzeczy do czasowego z niej korzystania przy zastrzeżeniu obowiązku zwrotu. Ustawową definicję użyczenia zawiera art. 710 - przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Jest to umowa nieodpłatna, niewzajemna i realna - dochodzi do skutku przez wydanie rzeczy biorącemu do używania. Przedmiotem użyczenia mogą być rzeczy oraz ich części składowe - zarówno nieruchomości jak i rzeczy ruchome. Należy jednak zaznaczyć, że pieniądze, jako środek płatniczy, nie mogą być przedmiotem umowy użyczenia (będzie to umowa pożyczki).
Kodeks cywilny nie określa żadnych wymogów co do formy zawarcia umowy (forma dowolna) ani jej treści (strony swobodnie ją kształtują). Zazwyczaj określa ona sposób używania rzeczy oddanej biorącemu, np. lokal oddany na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych, jeżeli nie - to biorący powinien używać rzeczy w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu. Umowa użyczenia może być zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony. Jeżeli w umowie nie sprecyzowano czasu, przez który biorący ma używać rzeczy to użyczenie kończy się, gdy uczynił on z rzeczy użytek odpowiadający umowie albo gdy upłynął czas, w którym mógł to zrobić. Bez zgody użyczającego biorący nie może oddać rzeczy użyczonej osobie trzeciej do używania. Strony mogą ustalić, że zgoda taka wymaga formy pisemnej lub zastrzec w umowie uprawnienie biorącego do powierzania rzeczy użyczonej innym osobom.
Stronami umowy mogą być osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.
Przede wszystkim biorący do używania powinien należycie wykonywać obowiązki wynikające z umowy i ustawy. Ponosi on zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej, np. rachunki za gaz, prąd i wodę przy użyczeniu mieszkania, czy związane z eksploatacją rzeczy (koszty benzyny i oleju napędowego przy użyczeniu samochodu). Ma obowiązek utrzymania rzeczy, w czasie trwania umowy użyczenia, w stanie nie pogorszonym i pieczy nad nią. Musi używać rzeczy zgodnie z umową oraz jej właściwościami i przeznaczeniem. Nie wolno mu też powierzać użyczonej rzeczy innej osobie, chyba że za zgodą użyczającego lub gdy zmuszają go do tego okoliczności. Chodzi tu o przymus subiektywny (np. choroba, nagły wyjazd służbowy) lub obiektywny (np. klęska żywiołowa). Jeżeli biorący do używania dopełni powyższych obowiązków to nie odpowiada za przypadkową utratę lub uszkodzenie powierzonej mu rzeczy.
Jeżeli biorący poczyni na rzecz wydatki lub nakłady, inne niż zwykłe koszty jej utrzymania, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Oznacza to, że biorący powinien działać z korzyścią dla użyczającego i zgodnie z jego prawdopodobną wolą i w miarę możności powinien zawiadomić go o podjętych działaniach. Przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachowywać należytą staranność. Ostatecznie powinien złożyć rachunek ze swych czynności oraz wydać użyczającemu wszystko, co przy prowadzeniu sprawy dla niego uzyskał. Jeżeli działał zgodnie ze swoimi obowiązkami, może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu sprawy. Inaczej przedstawia się sytuacja gdy biorący postępuje wbrew wiadomej mu woli użyczającego - nie może wtedy żądać zwrotu poniesionych wydatków i odpowiedzialny jest za szkodę, którą w ten sposób wyrządził. Wyjątkiem jest sytuacja, w której wola użyczającego sprzeciwia się ustawie lub zasadom współżycia społecznego.
Przykład:[3] Użyczający oświadczył, że zrezygnował z zainstalowania alarmu w użyczonym samochodzie, gdyż ma nadzieję, że samochód zostanie ukradziony i przypadną mu pieniądze z odszkodowania. W takim wypadku biorący, który mimo to zainstalował alarm, może domagać się zwrotu nakładów.Jeżeli biorący do używania dokonał zmian w mieniu użyczającego bez wyraźnej potrzeby lub korzyści albo wbrew wiadomej mu jej woli, obowiązany jest przywrócić stan poprzedni, a gdyby to nie było możliwe, naprawić szkodę. Nakłady może zabrać z powrotem, o ile może to uczynić bez uszkodzenia rzeczy. "Nadgorliwy" biorący nie ma więc roszczenia o zwrot kosztów i nakładów. Powyższe zasady mają na celu ochronę użyczającego przed takim biorącym do używania, który chciałby go "uszczęśliwić na siłę" zmieniając oddaną mu rzecz (np. remontując gruntownie użyczony samochód, który użyczający chciał złomować) dodatkowo obciążając go kosztami.
Po zakończeniu użyczenia biorący do używania obowiązany jest zwrócić użyczającemu rzecz w stanie nie pogorszonym, jednak nie ponosi odpowiedzialności za normalne zużycie rzeczy (w następstwie prawidłowego używania). Jeżeli biorący do używania powierzył rzecz innej osobie, obowiązek zwrotu w stanie nie pogorszonym ciąży także na tej osobie.
Jeżeli kilka osób wspólnie wzięło rzecz do używania, ich odpowiedzialność jest solidarna.
Głównym obowiązkiem użyczającego jest "nieprzeszkadzanie" biorącemu w używaniu oddanej mu rzeczy przez czas trwania umowy, a więc powstrzymanie się od jakichkolwiek działań, które mogłyby utrudnić biorącemu używanie rzeczy. Nie musi utrzymywać rzeczy w stanie zdatnym do umownego użytku ani ponosić na nią nakładów. Według art. 711. k.c. "Jeżeli rzecz użyczona ma wady, użyczający obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich. Przepisu powyższego nie stosuje się, gdy biorący mógł wadę z łatwością zauważyć". Z niniejszego przepisu wynika, że w interesie biorącego do używania leży dokładne zbadanie przedmiotu umowy, gdyż w razie ujawnienia się wad rzeczy i powstania w ich skutek szkody dla biorącego, to on będzie musiał udowodnić winę użyczającego.Chociażby umowa użyczenia była zawarta na czas oznaczony użyczający może odebrać rzecz biorącemu do używania jeżeli ten:
· używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy,
· powierza rzecz innej osobie nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczności albo
· jeżeli rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy (rzecz oddana w użyczenie staje się potrzebna użyczającemu także wtedy, gdy - z powodów nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy - uzasadnione jest inne nią rozporządzenie)
Roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy, jak również roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy, przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.
Do zakończenia stosunku użyczenia może dojść w trojaki sposób - tzn. gdy:
· umowa zawarta była na czas oznaczony - z upływem terminu umownego,
· umowa została zawarta na czas nie oznaczony, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie albo gdy upłynął czas, w którym mógł ten użytek uczynić,
· rzecz stała się potrzebna użyczającemu - niezależnie od tego, czy umowa była zawarta na czas oznaczony czy nie.
Obie strony mogą wypowiedzieć umowę użyczenia, jednak powinno ono nastąpić w terminie uwzględniającym interesy obu stron. Ponadto wypowiedzenie umowy przez biorącego do używania przed upływem terminu umownego nie może nastąpić w nieodpowiednim dla użyczającego momencie czyli gdy przejęcie pieczy nad przedmiotem umowy byłoby dla niego uciążliwe np. użyczający oddaje lokal mieszkalny biorącemu na używanie na 12 miesięcy, gdyż w tym czasie ma przebywać za granicą. Po 3 miesiącach biorący chcąc zwrócić użyczającemu lokal stawia go w trudnej sytuacji. Natomiast jeżeli to użyczający wróciłby wcześniej mógłby domagać się zwrotu potrzebnego mu lokalu. Taka sytuacja biorącego na używanie wydaje się być uzasadniona nieodpłatnością i niewzajemnością umowy użyczenia.
Umowa Leasingu to rodzaj umowy nazwanej. Regulacja prawna tej umowy została wprowadzona do Kodeksu Cywilnego dopiero 9 grudnia 2000r. W poprzednim stanie prawnym leasing był za...
gosicka