PODATKI ord podatkowa jest dobrze a postępów i budżet nie
1. DANINA PUBLICZNA A PODATEK
O daninach publicznych stanowi bezpośrednio art. 217 Konstytucji wskazując, że „ Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określenie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy”. Bez wymienienia pojęcia danina stanowi o nich także art. 84 Konstytucji; „ Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie”.
Pojęcie daniny jest szersze niż pojęcie podatku.
Daniny publiczne są to „wszelkie formy przejmowania wartości materialnych bądź usług przez państwo od mieszkańców jego terytorium oraz różnego rodzaju organizacji, działających lub mających siedzibę na tym terytorium”. Ogół danin zaspokaja potrzeby publiczne. Nie jest daniną świadczenie, którego celem jest karanie lub prewencja (sankcje podatkowe)
Możemy wyróżnić:
- daniny osobiste np.: obowiązek służby wojskowej
-daniny rzeczowe np.: dostarczanie żywności
- daniny pieniężne: podatki, składki, opłaty oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z ustaw innych niż ustawa budżetowa. Ten rodzaj danin dominuje współcześnie.
2. USTAWOWA I DOKTRYNALA DEFINICJA PODATKU
Zgodnie z art. 6 Ordynacji: podatek to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.
Definicja doktrynalna podatku ma pełniejszy i ogólniejszy charakter. Uwzględnia ona bowiem dodatkową cechę jaką jest generalność oraz nie odwołuje się do konkretnych jednostek organizacyjnych jako beneficjentów podatku.
Wg. niej podatek to świadczenie pieniężne, na rzecz związku publicznoprawnego, obowiązkowe, przymusowe, ustalane jednostronnie przez państwo, nieodpłatne, bezzwrotne, generalne, (przewłaszczenie). Pogląd jednorodny.
3. PIENIĘŻNY CHARAKTER PODATKU
Te cechę podatku podkreśla się dlatego, że nie zawsze podatek był świadczeniem o charakterze pieniężnym.
Podatek jest nakładany i realizowany ( wymierzany i wpłacany dobrowolnie lub egzekwowany przymusowo) w jednostkach pieniężnych.
(kiedyś istniały też świadczenia realizowane np. w płodach rolnych do 1970 r. były nimi w Polsce dostawy obowiązkowe polegające na dostarczaniu mleka, zboża)
4. OBOWIĄZKOWY CHARAKTER PODATKU
Podatek to świadczenie obowiązkowe, które wynika z norm generalnych ( ustaw i aktów, którym ustawy zezwalają na kształtowanie niektórych elementów konstrukcyjnych podatku). Obowiązek podatkowy powstaje zawsze samoistnie na skutek tego, że podmiot przewidziany normą ogólną ze względu na podmiot realizuje przewidziane abstrakcyjnie w danej normie zachowanie, a obowiązek jego uiszczenia wynika z normy prawnej.
5. NIEODPŁATNOŚĆ PODATKU
Oznacza, że świadczeniu podatkowemu nie towarzyszy wzajemny prawny obowiązek świadczenia wierzyciela podatkowego ( podmiotu publicznoprawnego) na rzecz dłużnika ( podatnika).
Mówi się jednak o tzw. odpłatności ogólnej, która sprowadza się do tego, że wpływy z podatków służą finansowaniu usług publicznych świadczonych na rzecz społeczeństwa, a więc po części też na rzecz podatników ( utrzymanie wojska, policji, dróg). Państwo w zamian za podatek świadczy podatnikowi to co publiczne, to co finansowane ze środków publicznych i to co staje się przedmiotem użytkowania przez wszystkich. Ta odpłatność ogólna nie ozn. jednak, że istnieje tytuł prawny ze strony podatnika do żądania jakichkolwiek świadczeń ze strony państwa. Jeśli przyjmujemy, że świadczenie jest odpłatne w sensie ogólnym, to jednocześnie definiując podatek trzeba podkreślić, że podatek jest świadczeniem nieekwiwalentnym, bo nie wszyscy w jednakowym stopniu korzystają z tych świadczeń państwa finansowanych z podatku ( służba zdrowia) Odpłatność ogólna nie jest jednak obowiązkiem prawnym, a świadczenia nie są ekwiwalentne. Ta cecha odróżnia podatek od opłaty, której towarzyszy konkretnie wskazane w przepisach świadczenie ze strony państwa, czy jednostki samorządu terytorialnego. Opłata nie musi mieć charakteru ceny, może być symboliczna.
6. BEZZWROTNOŚĆ
Polega na definitywnym przekazaniu środków pieniężnych przez podmiot zobowiązany na rzecz budżetu państwa lub innego funduszu celowego. Bezzwrotność nie wyklucza zwrotu nadpłaty lub zwrotów wynikających z prawnej konstrukcji podatku ( podatek od towarów i usług, od czynności cywilno-prawnych).
7. GENERALNOŚĆ PODATKU
Podatki ustanawiane są przez normy prawne, które są ogólne ze wzg. na adresata i abstrakcyjne ze wzg. na sposób zachowania, które regulują.Takie normy składają się na prawo. Ich przeciwieństwem są normy indywidualne, czyli jednostkowe ze względu na adresata i konkretne ze względu na sposób wyznaczania zachowania. W ustawowej definicji podatku brak jest cechy generalności. Generalność norm to gwarancja powszechnego stosowania jednakowych zasad dla określonych kategorii podmiotów.
PRZYMUSOWY CHARKTER:
Tę cechę podatku wymienia się dlatego, że istnieją świadczenia na rzecz państwa nie mające przymusowego charakteru np. pożyczki
Wynika z władczych uprawnień państwa, mającego przywilej stanowienia prawa, którego realizacja jest zabezpieczona, środkami przymusu państwowego. Władztwo to obejmuje prawo stanowienia podatków, ich wymiaru poboru, egzekucji i środków represyjnych.
Przymus podatkowy jest zabezpieczony sankcjami karnymi i swoistymi sankcjami podatkowymi.
JEDNOSTRONNOŚĆ:
Podatek jest ustalany jednostronnie przez państwo lub inny związek publiczno prawny w zakresie przyznanych mu ustawowo kompetencji. Jego konstrukcja i wysokość nie są przedmiotem uzgodnień miedzy państwem, a podatnikami.
W przeszłości istniała instytucja ryczałtu umownego, w przypadku którego podatnik współdziałał z organem podatkowym w ustalaniu wysokości świadczenia podatkowego, czy w określaniu wysokości stawek podatkowych ale była to tylko propozycja i tak ostatnie słowo należało do organu.
PRZEWŁASZCZENIE
Przejście środków finansowych z jednego podmiotu na drugi. Tę cechę podatku wymienia się w związku z systemem finansowym jaki istniał w okresie socjalizmu.
ZWIĄZEK PUBLICZNOPRAWNY JAKO BENEFICJENT PODATKU
W największym stopniu podatki zasilają budżet państwa oraz budżety pozostałych szczebli jednostek podziału administracyjno-terytorialnego danego kraju. Dochody wpływające na rzecz poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego stanowią często ich tzw. dochody własne.
8. WYMIEŃ ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU
Elementy konieczne
- podmiot
- przedmiot
Są to elementy kwalitatywne
- podstawa opodatkowania
- stawki podatkowe
Są to elementy kwantytatywne
Elementy dodatkowe
- ulgi
- zwolnienia
Zwrot element konstrukcyjny występuje w dwóch znaczeniach:
A. elementy konstrukcyjne podatku w znaczeniu normatywnym odnoszą się do przepisów o poszczególnych elementach konstrukcyjnych
B. elementy konstrukcyjne podatku w ogóle, to obowiązek podatkowy w konkretnym przypadku odnosi się do elementów konstrukcji konkretnego zobowiązania podatkowego, rozpatrywanego teoretycznie albo do konkretnego zobowiązania podatkowego jednostkowego podatnika
9. PODMIOT PODATKU
Podmiotem podatku jest jednostka życia społecznego, z którą prawo wiąże obowiązek podatkowy.
Art. 7 § 1Ordynacji stanowi o podatnikach, nie podmiotach. „Podatnikiem jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązku podatkowemu”
§ 2 „podatnikiem jest każdy inny podmiot o którym stanowi ustawa podatkowa”
Podmiot podatku to kategoria teoretyczna, stanowiąca jeden z elementów konstrukcyjnych podatku.
Zakres podmiotowy danego podatku określa się przez wskazanie różnych kategorii podatników. Zakres ten jest szerszy niż w innych gałęziach prawa. Oprócz podmiotów znanych prawu cywilnemu, podatnikami ustanawiać można np.: małżonków, rodziców i dzieci, rodzinę pozostającą we wspólnym pożyciu. Podmiotami podatkowymi mogą być zarówno podmioty mające na gruncie prawa cywilnego zdolność prawną jak i takie, które nie mają podmiotowości cywilnoprawnej. Podmiot, na który został nałożony obowiązek świadczenia podatkowego, nazywany jest podmiotem biernym. Podmiot czynny- podmiot uprawniony do otrzymania świadczenia.
10. PRZEDMIOT OPODATKOWANIA
W danym podatku jest nim sytuacja faktyczna lub prawna z którą prawo wiąże obowiązek podatkowy. Może to być jakiś stan rzeczy, jego powstanie lub ustanie albo jakiś proces ( uzyskiwanie dochodów, przychodów sprzedaż towarów).
Jest on nieodzownym dopełnieniem podmiotu podatkowego, określa od czego dany podmiot płaci podatek.
Najczęstszym błędem jest urzeczawianie w przepisach przedmiotu opodatkowania, przez to, że za przedmiot uznaje się „dochód”, „przychód”, a nie „uzyskiwanie”, który ujawnia się przy zestawieniu przedmiotu z podstawą opodatkowania. Błąd ten ujawnia się wówczas, gdy w danym podatku dochodzi do konfrontacji podstawy opodatkowania z urzeczowionym przedmiotem podatku. Podstawą opodatkowania jest dochód, jeśli urzeczowimy w podatku dochodowym przedmiot opodatkowania to musimy powiedzieć, że jest nim dochód. A więc czy dochód jest przedmiotem, czy podstawa opodatkowania.
! przedmiotem jest uzyskanie dochodu, przychodu lub posiadanie majątku; a nie sam dochód czy majątek.
11. PODSTAWA OPODATKOWANIA
Jest to pewna wielkość, wyrażona w jednostkach pieniężnych lub naturalnych, która jest miarą odzwierciedlającą w odniesieniu do jednostkowego podatnika liczbę tych jednostek miary, która podlega dla danej jednostki czasu lub danej sytuacji faktycznej lub prawnej opodatkowaniu. (definicja konstrukcyjna)
Może to być suma pieniężna odzwierciedlająca wartość majątku, spadku, darowizny; może to też być liczba jednostek naturalnych miary ( powierzchni, objętości, sztuk).
Najczęściej odnosi się do rozmiarów przedmiotu opodatkowania
Normatywna podstawa opodatkowania jest opisana w przepisach prawa i wymaga obliczenia ( zbiór reguł pozwalający obliczyć wielkość)
12. FORMY STAWEK PODATKOWYCH.
STAWKA-Zgodnie z art. 217 konstytucji musi być określona w drodze ustawy. Jest to element konstrukcji podatku niezbędny do ustalenia wysokości świadczenia podatkowego. Wyraża stosunek pomiędzy wysokością obciążenia podatkowego, a wielkością podstawy opodatkowania
Wyróżniamy:
· Stawki kwotowe- jest to liczba jednostek pieniężnych, jaką należy zapłacić od jednostki podstawy obliczenia podatku. Stosuje się je głównie, gdy podstawa obliczania podatku wyrażona jest w kategoriach ilościowych, ale można też jak wyrażona wartościowo
· Stawki stosunkowe ( procentowe, ułamkowe, wartościowe)
® Procentowe: relacja pomiędzy wielkością świadczenia podatkowego, a wielkością obliczenia podatku ( z matematycznego punktu widzenia= stopa podatkowa). Mogą mieć, w konkretnym podatku, postać stawki stałej albo skali podatkowej. Stosowana jest do ustalania wysokości świadczenia podatkowego przy znanej wysokości podstawy obliczenia podatku ( wyrażonej wartościowo-tylko)
13. TARYFA PODATKOWA
Ogół stawek podatkowych, które obowiązują w konkretnym podatku stanowi taryfę podatkową w tym podatku. Może zawierać jedną lub wiele stawek, które powinny być powiązane w harmonijny system stawek jednolitą zasadą konstrukcyjną. Występowanie w podatku różnych stawek , opartych na różnych zasadach konstrukcyjnych powoduje, że taryfa podatkowa staje się zbiorem niejednorodnych taryf, co oznacza dezintegracje tego podatku i rozbicie go na szereg różnych podatków, związanych przede wszystkim wspólną nazwą (np. podatek od gier)
14. SKALA PODATKOWA
Jest to zbiór uporządkowanych stawek procentowych wzajemnie ze sobą i z podstawą opodatkowania powiązanych. Stawki te są powiązane z podstawą opodatkowania w taki sposób, że w stosunku do podstawy rosną lub maleją wg określonej proporcji.
Dwie podstawowe skale: progresywna i regresywna.
Budowa skali podatkowej: skala podatkowa zbudowana jest z :
® Przedziały podstawy obliczenia podatku, przedstawione w postaci przedziałów granicznych
® Odpowiadające tym przedziałom stawki podatkowe
15. PROGRESJA PODATKOWA I JEJ RODZAJE
Jej istotą jest to, że wraz ze wzrostem podstawy obliczenia podatku rośnie wysokość stawek podatkowych, służących do obliczania wysokości świadczenia podatkowego. Przy jej zastosowaniu wielkość świadczenia podatkowego wzrasta wraz ze wzrostem podstawy obliczenia podatku, ale świadczenie podatkowe rośnie zawsze szybciej, niż wielkość podstawy obliczenia podatku. Stawkami progresywnymi mogą być stawki kwotowe i procentowe. Mogą być skonstruowane w oparciu o progresję globalną oraz progresje ciągłą,
Rodzaje:
® Progresja globalna- całościowa, występuje przede wszystkim w podatkach dochodowych
® Progresja szczeblowa (odcinkowa, schodkowa)
® Progresja podatkowa jawna
® Progresja podatkowa ukryta
® Progresja podatkowa zrelatywizowana
® Progresja podatkowa przerwana i nieprzerwana
® Progresja podatkowa nierozwinięta( degresja podatkowa)
16. STAWKI PODATKOWE ZMIENNE
· Progresja: stawki rosną wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania; może mieć charakter globalny albo szczeblowy ( schodkowy); występuje z reguły w podatkach dochodowych; w polskim podatku od sadków i darowizn
· Degresja: stawki zmniejszają się wraz ze zmniejszeniem się podstawy opodatkowania ( odwrotność progresji); nie występują w polskim systemie podatkowym
· Regresja: stawki rosną w miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania, jedyny przypadek w polskim systemie podatkowym to podatek uzupełniający w podatku od wynagrodzeń.
17. ULGI I ZWOLENIA PODATKOWE
Elementy konstrukcyjne podatku, które mogą, ale nie muszą występować w podatku.
Zawarte są w przepisach regulujących konkretny podatek i mają charakter generalny.
Ulgi są formą zmniejszania kwantytatywnych elementów konstrukcji podatku, czyli podstawy opodatkowania, bądź stawek podatkowych lub samej kwoty podatku.
Zwolnienia podatkowe to forma ograniczenia zakresu podmiotowego lub przedmiotowego stosowania danego podatku. Oznaczają wyłączenie danej kategorii podmiotów lub przedmiotów z opodatkowania.
Zwolnienia o charakterze podmiotowym zgodnie z art. 217 Konstytucji mogą być wprowadzane tylko w drodze ustawowej, najczęściej związane są z sytuacją osobistą i ekonomiczną podatnika. Zwolnieni są: Skarb Państwa, NBP, szkoły.
Zwolnienia przedmiotowe są wyrazem określonych preferencji gospodarczych państwa oraz zapobiegają podwójnemu opodatkowaniu. Wiążą się z wyłączeniem pewnych kategorii stanów faktycznych lub prawnych z przedmiotu danego podatku np.; grunty klasy V, VI, podlegają zwolnieniu od podatku rolnego. Różnice:
® Zwolnienie to definitywne, ostateczne wyłączenie określonej kategorii podmiotów lub przedmiotów z opodatkowania. Ulga ma na celu tylko redukcję obciążenia podatkowego.
® Zwolnienie to zabieg dokonywany na podmiocie lub przedmiocie opodatkowania; ulga jest jedynie korektą podstawy opodatkowania, stawki podatkowej lub kwoty podatku.
FUNKCJE ULG I ZWOLNIEŃ
® Gospodarcze
- Wspieranie działań inwestycyjnych
- Popieranie pożądanej działalności gospodarczej
- Korygowanie wymiaru podatku z uwagi na okoliczności osłabiające zdolności płatnicze podatnika ( rozłożenie na raty, umorzenia w całości lub części)
- Korygowanie podatku ze względu na charakter wykonywanej działalności ( dla przedsiębiorców zatrudniających niepełnosprawnych
® Społeczne
- Charakter działalności wykonywanej przez podatnika
- Polityka prorodzinna
- Podwyższanie kwalifikacji zawodowych pracowników
- Ochrona osób niepełnosprawnych
18. RODZAJE ULG I ZWOLNIEŃ PODATKOWYCH
Ulga może mieć charakter systemowy, inaczej materialny lub może mieć postać ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych.
1.Ulga systemowa- tzn. ulga prawa materialnego, jest to takie zmniejszenie podatku które wynika z przepisów o konstrukcji podatku. Zmniejsza się elementy konstrukcyjne albo sam podatek. Polega więc albo na zmniejszeniu podstawy opodatkowania lub zmniejszeniu stawki podatkowej albo kwoty podatku (są to trzy możliwości modelowania ulg).
Ulga na wydatku polega na tym, że od podstawy opodatkowania odlicza się wydatki nazywane rehabilitacyjnymi np. dojazd na zabiegi rehabilitacyjne wydatek na utrzymanie psa przewodnika, czy wydatek na zakup leków
Ulga polegająca na obniżeniu stawki podatkowej, czyli w podatku od nieruchomości organy gminy mogą obniżać istniejące stawki podatku.
* te same mechanizmy mogą podwyższać podatek np. podatek od gęstości zaludnienia
Ulgi poprzez kształtowanie wysokości podatku (koszty podatku)np. ulga żołnierska
2.Ulgi w spłacie zobowiązań- są to ulgi o charakterze proceduralnym – są stosowane przez organy podatkowe.
Polegają na:
- Odroczeniu terminu płatności
- Rozłożeniu zobowiązania podatkowego na raty
- Umorzeniu zaległości podatkowej
Pojawiają się w trakcie już istniejących zobowiązań podatkowych.
19. PODATNICY PŁATNICY I INKASENCI
Są to specjalne kategorie służące technicznej realizacji wymiaru i zobowiązań podatkowych.
Możemy wyróżnić te trzy kategorie, ponieważ zobowiązanie podatkowe może być realizowane na trzy różne sposoby.
1. może to robić sam podatnik poprzez tzw. samowymiar zobowiązań podatkowych- samoobliczenie. Ponosi odpowiedzialność za poczynione obliczenia oraz za to na jakich przepisach się oparł i jaką zastosował wykładnię.
2. wymiaru zobowiązania podatkowego może też dokonywać płatnik, który zastępuje podatnika i dokonuje za niego obliczenia, pobrania i przekazania za niego podatku do US. Ponosi odpowiedzialność jak podatnik, ale za swoje obowiązki.
3. inkasent zajmuje się poborem i odprowadzeniem podatku do organu podatkowego. Odpowiada za pobranie i odprowadzenie, ale nie obliczenie.
płatnik i inkasent pełnią funkcję pomocniczą.
20. PODATNIK
Art. 7 Ordynacji; jest to osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw obowiązkowi podatkowemu. Ustawy mogą ustanawiać podatnikami też inne niż w/w podmioty. Jest to definicja otwarta, która w praktyce niczego nie definiuje.
Def. K. Ostrowskiego: podatnikiem może być jednostka życia społecznego, z którą przepisy prawa wiążą obowiązek podatkowy.
W sensie materialnym à to podmiot, który ponosi ciężar ekonomiczny podatku tzn. że z jego dochodu czy majątku płacony jest podatek
W sensie formalnym à w przepisach prawa występuje on jako podmiot do którego jest adresowany obowiązek zapłaty podatku, ale ciężar ekonomiczny podatku go nie obciąża np. podatnicy podatków konsumpcyjnych do których zalicza się podatki akcyzowe (podatek cenotwórczy) i podatki obrotowe
21. PŁATNIK
Art. 8 Ordynacji: jest to osoba fizyczna, prawna lub jednostka nie posiadająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.
W przepisach prawa płatnicy pojawiają się przez imienne wskazanie albo poprzez określenie uprawnień i obowiązków
Płatnikiem może być: zakład pracy w stosunku do pracownika,
organy rentowe
zakłady karne od wynagrodzeń wypłacanych tymczasowo aresztowanym i skazanym
notariusz (spadki, darowizny i umowy cywilnoprawne )
Jest podatnikiem w sensie formalnym, nie ponosi ciężaru ekonomicznego podatku
Jest swego rodzaju pośrednikiem między organem podatkowym a podatnikiem
Regulacja prawna dotycząca płatnika jest rozbudowana w taki sposób, że znaczna część przepisów dot. podatnika dotyczy także płatnika. Przyjmuje się, że nakładanie obowiązków i uprawnień powinno następować w drodze ustawy tak jak u podatnika. Płatnicy muszą terminowo dokonywać wpłat po...
gosicka