OPIEKA NAD OSOBAMI w starszym wieku.pdf

OPIEKA NAD OSOBAMI

WSTARSZYM WIEKU

I NIESAMODZIELNYMI

W ZAK¸ADACH OPIEKI

ZDROWOTNEJ

Po zapoznaniu si´ z treÊcià rozdzia∏u uczàcy si´ powinien umieç:

1. OkreÊliç zadania opiekuna medycznego w realizacji opieki nad osobami ze schorzeniami na-

rzàdu ruchu.

2. Pomagaç osobom ze schorzeniami narzàdu ruchu w wykonywaniu podstawowych czynnoÊci

˝ycia codziennego i pos∏ugiwaniu si´ sprz´tem ortopedycznym.

3. Wspó∏pracowaç z zespo∏em terapeutycznym w realizacji opieki nad osobami ze schorzeniami

narzàdu ruchu.

5.1. Udzia∏ opiekuna medycznego w opiece

nad osobami ze schorzeniami narzàdu ruchu

Teresa Radzik

5.1.1. Udzia∏ opiekuna medycznego w opiece nad osobami

po amputacji koƒczyn dolnych

Amputacja koƒczyny jest to chirurgiczne odj´cie cz´Êci lub ca∏oÊci koƒczyny gór-

nej lub dolnej. Najcz´stszym powodem dokonywania amputacji jest martwica koƒ-

czyny spowodowana zaburzeniem ukrwienia, zwykle cz´Êci le˝àcej najdalej od tu-

∏owia, b´dàcego wynikiem m.in.:

zmian mia˝d˝ycowych w t´tnicach;

powik∏aƒ cukrzycy (stopa cukrzycowa);

zakrzepu zatykajàcego przynajmniej jednà du˝à t´tnic´;

rozleg∏ego oparzenia;

nowotworu;

zaka˝enia tkanek mi´kkich;

bardzo znacznego zniekszta∏cenia lub niesprawnoÊci koƒczyny – mo˝e to byç

wada wrodzona;

236

z uszkodzenia t´tnic lub nerwów, zmia˝d˝enia koƒczyny, np. w wypadku komuni-

kacyjnym;

z odmro˝enia.

G∏ównym celem chirurga jest usuni´cie wszystkich tkanek, które sà zmienione

wskutek choroby, i takie ukszta∏towanie kikuta, aby mo˝na by∏o do niego póêniej

dopasowaç protez´. Rzadko si´ zdarza, aby trzeba by∏o amputowaç ca∏à koƒczyn´.

Pozosta∏a jej cz´Êç, tworzàca kikut, powinna pozwoliç na swobodny ruch w stawie

∏àczàcym jà z tu∏owiem (biodrowym lub kolanowym) oraz umo˝liwiç zamocowa-

nie protezy u∏atwiajàcej poruszanie si´. Im d∏u˝szy kikut, tym ∏atwiejszy i wi´kszy

zakres ruchów, tym lepsza kontrola mi´Êniowa i tym ∏atwiejsze przymocowanie

i u˝ywanie protezy.

Amputacja koƒczyny jest dla ka˝dego pacjenta wyjàtkowym prze˝yciem. Na-

st´pstwem amputacji jest powa˝ne kalectwo, które prawie zawsze prowadzi do po-

gorszenia jakoÊci ˝ycia chorego. Pacjenci tracà nie tylko uprzednià sprawnoÊç fi-

zycznà, lecz bardzo cz´sto równie˝ osiàgni´tà pozycj´ ˝yciowà i rodzinnà.

Piel´gnowanie pacjenta po odj´ciu koƒczyny powinno zaczàç si´ od razu po

przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego. W trakcie pobytu chorego na bloku ope-

racyjnym opiekun powinien przygotowaç sal´ i ∏ó˝ko.

Po powrocie z sali operacyjnej pacjentowi pod∏àcza si´ dren, wyprowadzony z

rany operacyjnej, do ssania (butla Redona). Piel´gniarka operowanà koƒczyn´

uk∏ada wy˝ej (zapewnia to lepszy odp∏yw krwi, co zapobiega obrz´kom i u∏atwia

drena˝). Chory po operacji ma trudnoÊci z poruszaniem si´, tak wi´c zadaniem

opiekuna jest pomoc piel´gniarce w cz´stym dokonywaniu zmian pozycji pacjenta

i wygodnym uk∏adaniu go.

Podczas sprawowania opieki nad pacjentem i wykonywania czynnoÊci piel´gna-

cyjnych nale˝y zwróciç uwag´ na l´k pacjenta przed bólem. Niestety niektóre za-

biegi piel´gnacyjne, np. zmiana opatrunku, usuni´cie drenu i zmiana pozycji cho-

rego zwi´kszajà jego dolegliwoÊci bólowe. W takich sytuacjach piel´gniarka

powinna podaç, na zlecenie lekarza, Êrodek przeciwbólowy i dopiero po jego za-

dzia∏aniu przystàpiç do wykonywania czynnoÊci piel´gnacyjnych.

Problemy mo˝e powodowaç tak˝e odczuwanie bólu fantomowego . Jest to ból tej

cz´Êci koƒczyny, która zosta∏a amputowana.

Chorego zawsze nale˝y zmobilizowaç do czynnego uczestnictwa w procesie re-

habilitacyjnym, np. przez zach´canie go do wykonywania ruchów operowanà koƒ-

czynà (kikutem), çwiczeƒ izometrycznych (koƒczyna pozostaje nieruchoma, a pa-

cjent tylko napina mi´Ênie) itp. Zaniechanie takich çwiczeƒ i trzymanie koƒczyny

w jednej pozycji mo˝e spowodowaç przykurcze.

Zasady post´powania przy usprawnianiu osoby po amputacji obejmujà:

zabezpieczenie kikuta przed wadliwym ustawieniem i przykurczami;

utrzymanie pe∏nej ruchomoÊci w stawach, a w szczególnoÊci w stawach najbli˝-

szych kikuta;

ustabilizowanie obj´toÊci kikuta przez banda˝owanie lub zastosowanie kilka-

krotnie zmienianego leja gipsowego;

wzmocnienie si∏y mi´Êniowej;

stosowanie çwiczeƒ czucia powierzchniowego i g∏´bokiego, które po odj´ciu

koƒczyny cz´sto ulega zaburzeniu;

237

z hartowanie kikuta, aby by∏ przygotowany do noszenia protezy;

z dba∏oÊç o postaw´ i ogólnà sprawnoÊç pacjenta;

z dba∏oÊç o higien´ kikuta;

z umiej´tnoÊç pos∏ugiwania si´ protezà;

z dba∏oÊç o samà protez´.

Opiekun medyczny w∏àcza si´ w wykonywanie czynnoÊci piel´gnacyjnych. Pod-

czas zabiegów hartowania kikuta i dbania o jego higien´ stosuje si´ obmywanie co

rano zimnà wodà; wskazane jest równie˝ stosowanie zaleconych przez lekarza

Êrodków do nacierania kikuta.

Nale˝y pami´taç, aby nie u˝ywaç t∏ustych kremów, poniewa˝ zmi´kczajà one

nadmiernie skór´, oraz pudru, który zatyka pory i sprzyja powstawaniu wyprysków

i stanów zapalnych skóry. W przypadku pocenia si´ puder zbija si´ w grudki, co

mo˝e doprowadziç do podra˝nienia skóry i zapalenia mieszków w∏osowych.

W trakcie pobytu w szpitalu chory powinien dostosowaç si´ do nowych warun-

ków. Pacjenta nale˝y nauczyç pos∏ugiwania si´ pomocami, takimi jak kule, balko-

nik i wózek inwalidzki (patrz rozdz. 5.1.5).

Do zadaƒ opiekuna medycznego w procesie opieki nad pacjentem po amputa-

cji koƒczyny dolnej nale˝y:

pomoc w przygotowaniu ∏ó˝ka; ∏ó˝ko ustawia si´ tak, aby dojÊcie do pacjenta

by∏o mo˝liwe z ka˝dej strony;

obserwacja opatrunku i iloÊci wydzieliny w butli Redona;

pomoc w wykonywaniu codziennych czynnoÊci, takich jak toaleta cia∏a, zmiana

bielizny osobistej, kàpiel, korzystanie z toalety oraz podawanie basenu i kaczki,

w sytuacji gdy korzystanie z toalety jest niemo˝liwe;

dbanie o poszanowanie godnoÊci pacjenta podczas wykonywania czynnoÊci hi-

gienicznych i u∏atwiania wypró˝nienia; zapewnienie intymnoÊci przez os∏oni´cie

parawanem krzes∏a sanitarnego lub ∏ó˝ka; nieobna˝anie nadmierne pacjenta;

korzystanie ze sprz´tu pomocniczego, np. z podk∏adów, ∏atwoÊlizgów i podno-

Êników, podczas zmiany pozycji i przemieszczania pacjenta (patrz rozdz. 5.1.5);

stworzenie w pokoju pacjenta warunków sprzyjajàcych realizacji potrzeby wydala-

nia moczu i stolca lub pomoc przy wychodzeniu do toalety; tylko pacjent, który ma

medyczne wskazania do le˝enia, korzysta z basenu lub kaczki; je˝eli pacjent mo˝e

przemieÊciç si´ poza ∏ó˝ko, nale˝y umo˝liwiç mu korzystanie z toalety, a gdy ta jest

niedostosowana, korzystanie z wózka sanitarnego (patrz rozdz. 5.1.5);

asekuracja i towarzyszenie pacjentowi podczas wyjÊcia (jazdy na wózku inwa-

lidzkim, krzeÊle sanitarnym) do toalety lub ∏azienki;

u∏atwienie pacjentowi korzystania ze sprz´tu ortopedycznego; podanie pacjen-

towi na jego ˝yczenie kul, balkonika i wózka inwalidzkiego (patrz rozdz. 5.1.5)

oraz sprz´tu u∏atwiajàcego samoobs∏ug´, np. drabinki do siadania;

pomoc piel´gniarce przy piel´gnacji kikuta;

pomoc w za∏o˝eniu protezy i dbaniu o czystoÊç leja protezy (nie suszyç w pobli˝u

êród∏a ciep∏a);

dba∏oÊç o otoczenie na sali, tak aby pacjent móg∏ swobodnie si´ poruszaç; niezastawia-

nie ciàgów komunikacyjnych (odstawienie na miejsce krzes∏a i szafki przy∏ó˝kowej).

238

5.1.2. Udzia∏ opiekuna medycznego w opiece nad osobami

z reumatoidalnym zapaleniem stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlek∏ym, zapalnym schorzeniem

tkanki ∏àcznej, w przebiegu którego dochodzi do niszczenia struktur stawowych

i oko∏ostawowych oraz do wielu zmian w obr´bie narzàdów wewn´trznych. Choro-

ba prowadzi do ograniczenia mo˝liwoÊci wykonywania przez chorego codziennych

czynnoÊci ˝yciowych oraz do niepe∏nosprawnoÊci i niesamodzielnoÊci.

Choroba wyst´puje dwukrotnie cz´Êciej u kobiet ni˝ u m´˝czyzn. Dotyczy osób

w ró˝nym wieku, najcz´Êciej pierwsze objawy pojawiajà si´ po 40. lub 50. roku ˝y-

cia. Reumatoidalne zapalenie stawów ma charakter przewlek∏y, przebiega z okre-

sami zaostrzeƒ i remisji (okresowe zahamowanie objawów chorobowych).

W przebiegu RZS:

z zmiany zapalne wyst´pujà symetrycznie i dotyczà zwykle stawów nadgarstko-

wych, Êródr´czno-paliczkowych i mi´dzypaliczkowych bli˝szych ràk, rzadziej

stóp, lub du˝ych stawów;

z w zmienionych zapalnie stawach pojawia si´ ból utrudniajàcy ruch;

z w godzinach porannych wyst´puje sztywnoÊç stawów i mi´Êni (sztywnoÊç po-

ranna);

z dochodzi do powstania zniekszta∏ceƒ stawów w obr´bie r´ki (najbardziej cha-

rakterystyczne to: „∏ab´dzia szyjka”, czyli odgi´cie palców w stron´ ∏okciowà,

palce „butonierkowate” i przykurcze);

z stopniowo pojawiajà si´ przykurcze w stawach ∏okciowych;

z ograniczeniu ulega ruchomoÊç w stawach barkowych;

z post´pujà zmiany zwyrodnieniowe w stawach kolanowych i biodrowych.

W okresie zaostrzenia choroby znacznie nasila si´ ból i obrz´k stawów, mo˝e

pojawiç si´ goràczka i znaczne os∏abienie.

Leczenie RZS polega na:

sta∏ym przyjmowaniu leków;

rehabilitacji ruchowej i stosowaniu zabiegów z zakresu fizykoterapii;

leczeniu chirurgicznym.

W przebiegu RZS wyst´pujà nast´pujàce problemy, przy rozwiàzaniu których

mo˝e byç pomocny opiekun medyczny, wykonujàc czynnoÊci samodzielnie lub

wspó∏pracujàc z piel´gniarkà:

trudnoÊci z wykonywaniem codziennych czynnoÊci z powodu bólu, os∏abienia si∏y

ràk, zniekszta∏ceƒ i przykurczów w stawach ràk, stawach ∏okciowych i barkowych;

trudnoÊci z poruszaniem si´ z powodu bólu, os∏abienia si∏y mi´Êni, zniekszta∏-

ceƒ i przykurczów w stawach koƒczyn dolnych;

wzrost podatnoÊci pacjenta na zaka˝enia i infekcje z powodu zmniejszonej od-

pornoÊci w wyniku stosowanego leczenia;

sk∏onnoÊç do krwawieƒ z przewodu pokarmowego w wyniku d∏ugotrwa∏ego sto-

sowania leków, m.in. niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

239

CzynnoÊci wykonywane przez opiekuna medycznego podczas sprawowania

opieki nad pacjentem z RZS:

W okresie zaostrzenia choroby, gdy pacjent przebywa w ∏ó˝ku, dbanie wspólnie

z piel´gniarkà o prawid∏owe u∏o˝enie pacjenta w ∏ó˝ku w tzw. pozycjach

ochronnych, z utrzymaniem pozycji czynnoÊciowych, na równym, nieodkszta∏-

cajàcym si´ pod∏o˝u.

W zale˝noÊci od stanu pacjenta pomoc w wykonywaniu lub wykonywanie za pa-

cjenta codziennych czynnoÊci, takich jak toaleta cia∏a, ubieranie, spo˝ywanie

posi∏ków i kàpiel.

Stworzenie w pokoju pacjenta warunków sprzyjajàcych realizacji potrzeby wy-

dalania moczu i stolca lub pomoc przy wychodzeniu do toalety. Pacjent le˝àcy

korzysta z basenu lub kaczki; je˝eli mo˝e przemieÊciç si´ poza ∏ó˝ko, nale˝y za-

proponowaç mu korzystanie z wózka sanitarnego.

Dbanie o dost´pnoÊç sprz´tu pomocniczego u∏atwiajàcego samoobs∏ug´ (sztuç-

ce z pogrubionà ràczkà, uchwyty, ∏y˝ka do butów z d∏ugà ràczkà, zapinacz guzi-

ków, podciàgacz zamka itp.).

Nauczenie pacjenta pos∏ugiwania si´ sprz´tem pomocniczym i pomaganie mu

w tym.

Stosowanie mat antypoÊlizgowych w wannie i brodziku, aby nie dopuÊciç do

upadku pacjenta.

Pomaganie pacjentowi w przemieszczaniu si´ do ∏azienki, ubikacji, na sal´ gim-

nastycznà i na badania diagnostyczne.

Nienara˝anie pacjenta na zaka˝enia przez izolowanie go od êróde∏ zaka˝enia

(opiekun medyczny, który aktualnie sam ma jakàÊ infekcj´, nie powinien opie-

kowaç si´ pacjentem, podobnie rodzina i znajomi).

Dbanie o higien´ cia∏a pacjenta, czystoÊç bielizny osobistej i poÊcielowej oraz

otoczenia pacjenta, a tak˝e wietrzenie sali chorego.

Zg∏aszanie piel´gniarce wystàpienia u pacjenta bólu w nadbrzuszu, smolistego

stolca i fusowatych wymiotów, co mo˝e Êwiadczyç o krwawieniu z przewodu po-

karmowego.

Zaplanowanie wykonywania czynnoÊci piel´gnacyjnych na godzin´ po podaniu

pacjentowi przez piel´gniark´ leków przeciwbólowych, aby uniknàç nasilania

si´ dolegliwoÊci bólowych.

Podczas wykonywania u pacjenta czynnoÊci higienicznych i u∏atwiania mu wy-

pró˝nienia dbanie o zapewnienie intymnoÊci przez os∏oni´cie ∏ó˝ka parawanem

i nieobna˝anie pacjenta bez potrzeby.

Podczas zmiany pozycji i przemieszczania pacjenta korzystanie ze sprz´tu po-

mocniczego: podk∏adów, Êliskich mat, r´kawów, ∏atwoÊlizgów, podnoÊników

(patrz rozdz. 5.1.5).

240

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: