07. PAPROTNIKI.doc

TRIMEROPHYTA

ZOSTEROPHILLOPHYTA

RHYNIOPHYTA

WIDŁAKOWE

(LYCOPHYTA)

SKRZYPOWE

(SPHENOPHYTA)

PRAWIDŁAKOWCE

( wczesny dewon)

PAPROCIOWE

(PTEROPHYTA)

PRASKRZYPY

(HYENIALES)

(środkowy dewon)

STAROPAPROCIOWE

(COENOPTERIDIDAE)

( górny dewon)

* tworzyły warstwę podszytu w lasach karbońskich

WIDŁAKI RÓŻNOZARODNIKOWE

(ISOETOPSIDA)

(koniec dewonu)

WIDŁAKI JEDNAKOZARODNIKOWE

(LYCOPSIDA)

+KLINOLISTY

(SPHENOPHYLLALES)

(górny dewon – perm)

* miały postać pnączy z okółkowymi liśćmi wokół pni lepidofitów i kalamitów

PAPROCIE

(PTEROPSIDA)

+ KALAMITY

(górny dewon-górna kreda)

* w karbonie tworzyły z lepidofitami lasy węglowe

* dochodziły do 30m wysokości

+ LEPIDOFITY

(karbon – koniec paleozoiku)

* formy drzewiaste (30-40cm)

* główny składnik lasów karbońskich

* powstały z nich najbogatsze złoża węgla kamiennego

* przedstawiciele

+ LEPIDODENDRONY

+ SYGILARIE

PORYBLINY

SKRZYPY

(SPHENOPSIDA)

(górny dewon)

WIDLICZKI

(S(ELAGINELLOPSIDA)

* lądowe rośliny tkankowe

* rozmnażają się bezpłciowo za pomocą zarodników

* przemiana pokoleń z przewagą sporofitu

* gametofit (przedrośle) jest zazwyczaj niezależną, samodzielną rośliną

* do zapłodnienia dochodzi w wodzie

* nie mają korzenia osiowego, tylko korzenie przybyszowe

* sztuczna jednostka systematyczna (zaliczamy do niej rośliny należące do trzech odrębnych linii rozwojowych)

PAPROTNIKI

BUDOWA PAPROTNIKÓW

PTEROPHYTA

SPHENOPHYTA

LYCOPHYTA

* sporofit:

- łodyga niezdolna do przyrastania na grubość

- łodyga najczęściej jest podziemnym kłączem, z którego niemal w całej długości wyrastają drobne korzenie przybyszowe

- niektóre gatunki tropikalne mogą mieć łodygę w postaci krótkiego, wzniesionego pnia

- liście o charakterze makrofili z blaszką często podzieloną pierzasto wyrastają najczęściej na końcu łodygi tworząc pióropusz

- młode liście są zwinięte pastorałowato

- sporofile nigdy nie tworzą kłosa

- czasami są wyraźnie różne od liści wegetatywnych (odżywczych) zwanych trofofilami (PIÓROPUSZKIN STRUSI)

- czasem zarodnie znajdują się w wydzielonej części normalnego płonego liścia (DŁUGOSZ KRÓLEWSKI)

- u niektórych nie ma podziału na liście płonne i zarodnionośne, każdy jednocześnie jest sporofilem i torfofilem

- zarodnie paprosi skupione są zazwyczaj na spodniej stronie liścia w tzw. kupki zarodni, czasem chronione osłonką zwaną zawijką

- ścianki zarodni często mają specjalny podłużny pierścień komórek o pogrubionych ścianach, tworzący zmyślny mechanizm otwierający

- komórki te mają jedynie wewnętrzne ścianki pogrubione, zewnętrzna jest natomiast cienka

- gdy zarodnia dojrzeje i wysycha, komórki te tracą turgor (wewnętrzne ciśnienie powodowane przez wodę) i zapadają się co powoduje oderwanie górnej części zarodni i wysypanie zarodników

* gametofit (przedrośle):

- do 1cm średnicy

- zielony

- postać cienkiego, płaskiego serduszka czepiającego się podłoża chwytnikami

- jednopienny (jednakozarodnikowe) lub dwupienny (różnozarodnikowe)

- po zapłodnieniu i wytworzeniu nowego sporofitu szybko zamiera

* sporofit:

- niewielki (max 2m)

- składa się z podziemnych kłączy, z których wyrastają wzniesione nadziemne łodygi i korzenie przybyszowe

- kłącza i łodygi są segmentowane, podzielone na odcinki tworzące węzły i międzywęźla

- w węzłach wyrastają niewielkie łuskowate liście (u współczesnych gatunków zrośnięte w pochewkę) oraz boczne odgałęzienia pędu (nadają skrzypom wygląd miniaturowej choinki)

- w związku z redukcją liści funkcje asymilacyjne wypełniają łodygi

- pędy mają w środku liczne kanały powietrzne i dodatkowo wzmocnione są pasmami tkanki wzmacniającej o ścianach komórek wysycanych krzemionką co nadaje im sztywność

- sporofile wyraźnie różnią się od liści płonych, są zebrane w strobil i mają postać płaskich tarczek, pod którymi znajduje się kilka lub kilkanaście zarodni

- niektóre skrzypy (SKRZYP POLNY) wytwarzają dwa rodzaje pędów

PĘDY ZARODNIONOŚNE/WIOSENNE - brunatne, bez odgałęzień bocznych, na szczycie mają okazały kłos podobny do szyszki, utworzony przez sporofile

PĘDY PŁONNE/LETNIE/ASYMILACYJNE (WEGETACYJNE) - zielone i rozgałęzione

* gametofit (przedrośle):

- mały, płatowaty, zielony

- dwupienny

* sporofit:

- pokolenie dominujące

- najczęściej ma postać płożącej się i dychotomicznie rozgałęzionej łodygi

- łodyga pokryta jest drobnymi listkami o postaci mikrofili (drobnych blaszek z pojedynczym, nierozgałęzionym nerwem)

- wyjątkiem są porybliny które mają łodygę bulwiastą, a liście ostre, wydłużone szydlasto i osadzone na szczycie łodygi na kształt pióropusza

- korzenie przybyszowe są małe i niepozorne

- zarodnie występują na górnej powierzchni specjalnych liści zarodnionośnych (sporofili)

- sporofile najczęściej zebrane są na końcach wzniesionych pędów i tworzą kłosy zarodnionośne (strobile)

* gametofit (przedrośle):

- niepozorny, często bezzieleniowy

- wymaga do prawidłowego rozwoju obecności grzyba mikoryzowego

- jednopienny

CYKL ROZWOJOWY PAPROTNIKÓW

PTEROPHYTA

LYCOPHYTA

PTEROPSIDA

RÓŻNOZARODNIKOWE

PTEROPSIDA

JEDNAKOZARODNIKOWE

SPHENOPSIDA

ISOETOPSIDA

LYCOPSIDA

* wszystkie zarodniki są identyczne morfologicznie

* zarodnie usadowione są na sporofilach tworzących zazwyczaj strobil

* dochodzi do zapłodnienia w wodzie

* z zygoty wyrasta nowa rozgałęziona łodyżka sporofitu

* cały cykl rozwojowy może trwać do 25 lat (kilkanaście lat rozwija się przedrośle)

* WIDŁAK GOŹDZISTY

* nieliczna grupa paproci

* paproć składa się najczęściej z unoszącej się na powierzchni wody ulistnionej łodyżki (do 10cm długości), z której wyrastają małe liście, po trzy w okółku

* dwa liście mają owalne blaszki i unoszą się na powierzchni a trzeci jest podwodny i nitkowato podzielony (przypomina korzenie)

* podwodny liść wytwarza zróżnicowane kupki zarodni (z makro- lub mikrosporangiami)

* te odpowiednio tworzą makro- i mikrospory

* wiosną z pływających po wodzie zarodników wyrastają przedrośla

* mikrospora – męskie ograniczone do paru komórek, tworzące po 8 wielowiciowych plemników

* makrospora – żeńskie trochę większe tworzące po trzy rodnie

* dochodzi do zapłodnienia w wodzie

* tworzy się zygota, z której wyrasta młody sporofit

* SALWINIA PŁYWAJĄCA (Salwinia natans)

* brak podziału na sporofile i torfofile

* po kilku latach wegetacji sporofitu każdy dojrzały liść ma na spodniej stronie blaszki kupki zarodni osłonięte zawijką

* każda kupka składa się z kilkunastu zarodni zaopatrzonych w pierścieniowy mechanizm otwierający

* zarodniki są identyczne morfologicznie, a wyrastające z nich przedrośle jest jednopienne

* na dolnej stronie przedrośla tworzą się typowe rodnie z jedną komórką jajową i plemnie z licznymi wielowiciowymi plemnikami

* dochodzi do zapłodnienia w wodzie

* z zygoty rozwija się wielokomórkowy zarodek odżywiajcy się kosztem gametofitu

* wyrasta z niego sporofit, który dość szybko się usamodzielnia

* NARECZNICA SAMCZA (Dryopteris filix-mas)

* jednakozarodnikowe

* drobne zarodnie pod tarczowatymi sporofilami

* zarodniki mają po cztery sprężyste taśmy (sprężyce) ułatwiające rozsiewanie się

* mejospory mają identyczny kształt jednak wyrasta z nich dwupienne przedrośle (męskie mniejsze)

* do zapłodnienia dochodzi w wodzie

* SKRZYP (Equisetum)

 ...