Grabas_2-2009.pdf
(
97 KB
)
Pobierz
OCHRONA ŚRODOWISKA
Vol. 31
2009
Nr 2
Kazimierz Grabas
Usuwanie jonów metali ciężkich ze ścieków przemysłowych
i wód nadosadowych ze stawu „Kowary” (powiat jeleniogórski)
Staw osadowy „Kowary”, będący składowiskiem od-
padów technologicznych z procesów przeróbki rudy ura-
nu na koncentrat uranowy [1–4], został wybudowany
w miejscowości Kowary-Podgórze (Kotlina Jeleniogórska)
na potrzeby Zakładów Przemysłowych R-1, zajmujących
się poszukiwaniem, eksploatacją i przeróbką rudy uranu
w Polsce. Po ich likwidacji w 1971 r., w części osadnika pod-
wyższono zaporę o ok. 1,5÷2 m, w wyniku czego utworzono
niszę o powierzchni ok. 5000 m
2
, tworząc bezodpływowy
osadnik, do którego odprowadzano wstępnie oczyszczone
ścieki przemysłowe z wytwarzania powłok galwanicznych
(bez chromowania), doświadczalnej produkcji koncentra-
tów miedziowych, przeróbki szlamów anodowych, pro-
dukcji siarczanu niklu, solnych impregnatów do drewna,
a także odpady technologiczne z produkcji katalizatorów,
przerobu soli hartowniczych oraz ścieki bytowo-gospodar-
cze z zakładów Hydromet [3,5]. Gromadzone w osadniku
ścieki, ze względu na zawartość jonów metali ciężkich,
należały do szczególnie uciążliwych i niebezpiecznych
dla środowiska [5–8]. Deponowane przez wiele lat ście-
ki utworzyły w bezodpływowym osadniku mulisty osad
o miąższości 5÷70 cm i zawartości ok. 10% zanieczyszczeń
organicznych (w suchej masie) [9–12]. W celu odróżnienia
od ścieków przemysłowych z bieżącej produkcji nazwano
je wodami nadosadowymi. Ze względu na możliwość prze-
dostania się wód nadosadowych do płynącej u podnóża sta-
wu rzeki Jedlica, podjęto prace rekultywacyjne mające na
celu usunięcie zagrożeń dla środowiska [3,4,12,13]. Wy-
magały one w pierwszej kolejności wyłączenia stawu osa-
dowego z eksploatacji i oczyszczenia zdeponowanych tam
ok. 5 tys. m
3
wód nadosadowych oraz odcięcia napływu
wód powierzchniowych i gruntowych do stawu [3,12,13].
Zróżnicowany skład ścieków przemysłowych, powsta-
łych w różnych procesach technologicznych, wymagał
zastosowania różnorodnych metod oczyszczania. Z prze-
prowadzonego rozpoznania wynika jednak, że stosowano
głównie zobojętnianie pH ścieków i usuwanie z nich jonów
metali ciężkich przez strącanie. W praktyce przemysłowej
zobojętnianie strąceniowe należy do metod o stosunkowo
dużej skuteczności i szerokim zastosowaniu. Jony metali
ciężkich usuwa się przez wytrącenie trudno rozpuszczal-
nych związków metali, którymi są najczęściej wodorotlen-
ki, siarczki i węglany. Z przeprowadzonych badań [15–18]
wynika, że stopień wytrącenia jonów Cu(II), Fe(III),
Cr(III), Zn(II), Ni(II) i Cd(II) w postaci trudno rozpusz-
czalnych wodorotlenków jest najkorzystniejszy przy pH
w przedziale 8,75÷9,25. Wytrącone ze ścieków wodorotlen-
ki metali oddzielane są od roztworu podczas sedymentacji
(rzadziej fi ltracji). W praktyce wytrącanie wodorotlenków
metali nie pokrywa się z teoretyczną charakterystyką ich
rozpuszczalności oraz zakresem pH określonym w przy-
padku roztworów zawierających pojedyncze kationy me-
tali. Skuteczność procesów stosowanych w technologiach
usuwania jonów metali ciężkich ze ścieków przemysło-
wych jest zróżnicowana, a rozpiętość wyników świadczy
o wpływie wielu czynników na ich przebieg [16–19].
Na podstawie wyników badań usuwania jonów metali
ciężkich ze ścieków przemysłowych zasilających staw osa-
dowy „Kowary” wykonanych w skali wielkolaboratoryjnej
[20] przedłożono koncepcję oczyszczania mieszaniny ście-
ków i wód nadosadowych w oparciu o stosowane w zakła-
dzie procesy zobojętniania i oczyszczania ścieków galwani-
zerskich z wykorzystaniem istniejącej aparatury i urządzeń,
przy czym poszerzono ją o procesy gwarantujące spełnie-
nie wymogów przewidzianych przepisami prawa [7,8].
W końcowym etapie oczyszczania ścieków i wód nadosa-
dowych zastosowano proces sorpcji jonów metali ciężkich
na zmodyfi kowanym sorbencie mineralno-węglowym [21].
Sorpcja z roztworów obejmuje wiele równocześnie zacho-
dzących procesów, takich jak adsorpcja fi zyczna i chemi-
sorpcja, wymiana jonowa oraz wytrącanie i współstrącanie
[22]. Na podstawie opracowanej koncepcji oczyszczania
ścieków [20], Zakład Badawczo-Wdrożeniowy Inżynie-
rii Ochrony Środowiska w Jeleniej Górze zaprojektował
technologię [23], której wykonawcą był PRO-MONT
sp. z o.o. w Gliwicach, przy czym automatykę i aparaturę
kontrolno-pomiarową zrealizowała fi rma LYNX sp. z o.o.
we Wrocławiu.
Założenia technologiczne
Przedmiotem badań były ścieki przemysłowe (głównie
galwanizerskie) oraz zgromadzone w osadniku „Kowary”
wody nadosadowe, powstające w produkcji doświadczalnej
testowanych technologii i procesów galwanicznego powle-
kania powierzchni stalowych (ścieki z obróbki wstępnej
oraz zneutralizowane zużyte roztwory procesowe). Zakres
wartości wybranych wskaźników składu fi zyczno-che-
micznego ścieków przemysłowych i wód nadosadowych
podczas trzech miesięcy badań podano w tabelach 1 i 2.
Dr hab. inż. K. Grabas: Politechnika Wrocławska, Wydział Inżynierii Śro-
dowiska, Instytut Inżynierii Ochrony Środowiska, Wybrzeże S. Wyspiań-
skiego 27, 50–370 Wrocław
kazimierz.grabas@pwr.wroc.pl
50
K. Grabas
Tabela 1. Skład ścieków przemysłowych
Table 1. Composition of industrial wastewater
I miesiąc
II miesiąc
III miesiąc
Wskaźnik, jednostka
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
pH
6,8
7,6
6,2
7,2
6,0
7,0
Cynk, gZn/m
3
4,7
7,1
6,0
12,6
6,2
17,0
Chrom, gCr/m
3
0,06
0,10
0,10
0,22
0,6
1,1
Nikiel, gNi/m
3
10,4
13,2
16,5
32,7
14,9
28,9
Miedź, gCu/m
3
2,6
5,0
3,5
5,9
6.4
2,0
Ołów, gPb/m
3
2,3
3,9
4,7
3,5
3,6
6,0
Żelazo ogólne, gFe/m
3
3,3
7,2
4,0
5,0
1,6
3,2
Wapń, gCa/m
3
14,4
36,8
12,2
17,2
8,2
16,4
Tabela 2. Skład wód nadosadowych
Table 2. Composition of clarifi ed water
I miesiąc
II miesiąc
III miesiąc
Wskaźnik, jednostka
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
pH
5,8
6,3
7,0
7,7
9,7
10,6
ChZT, gO
2
/m
3
167,9
252,1
81,1
162,1
364,3
428,5
Chlorki, gCl
–
/m
3
110,9
169,1
155,8
252,2
434,8
465,2
Azot amonowy, gNH
4
+
/m
3
9,3
18,7
10,9
15,1
2,4
3,2
Azotany, gNO
3
–
/m
3
1,0
2,8
–
–
18,6
28,8
Azot ogólny, gN/m
3
12,5
23,3
16,7
26,1
29,3
39,9
Fosfor ogólny, gP/m
3
0,06
0,14
2,9
5,1
2,2
5,2
Siarczany, gSO
4
2–
/m
3
–
–
–
–
184,1
239,9
Substancje rozpuszczone, g/m
3
1698,7
2417,3
1213,0
1823,0
1433,9
1652,1
Sód, gNa/m
3
123,5
242,5
191,8
218,2
426,5
553,5
Potas, gK/m
3
16,2
27,0
21,8
25,2
16,5
27,7
Cynk, gZn/m
3
6,5
8,7
5,8
8,0
1,7
1,9
Chrom, gCr/m
3
0,24
0,63
0,13
0,31
0,05
0,07
Nikiel, gNi/m
3
15,1
17,3
13,9
17,7
5,4
7,2
Miedź, gCu/m
3
8,5
9,3
3,8
5,6
3,3
3,5
Ołów, gPb/m
3
–
–
–
–
0,04
0,04
Żelazo ogólne, gFe/m
3
2,14
4,42
–
–
1,2
3,6
Wapń, gCa/m
3
0,12
0,22
–
–
–
–
Celem badań było określenie skuteczności usuwania
jonów metali ciężkich z rzeczywistych ścieków przemy-
słowych i wód nadosadowych według zaproponowanej
koncepcji technologicznej. Jako podstawę rozwiązania
przyjęto stosowaną w zakładach Hydromet technologię
oczyszczania ścieków oraz jej modernizację polegającą
na adsorpcji i trwałym wiązaniu jonów metali ciężkich na
sorbencie Hydrosorb G, a także wykorzystanie aparatury
i urządzeń stosowanych do zobojętniania i oczyszczania
ścieków galwanizerskich [12,20].
Modyfi kacja usuwania jonów metali ciężkich ze ście-
ków przemysłowych i wód nadosadowych została opraco-
wana z uwzględnieniem sumarycznej objętości oczyszcza-
nych ścieków w ilości 50 m
3
/d. Technologię oczyszczania
ścieków w stosunku do stanu istniejącego (zobojętnianie
strąceniowe) rozszerzono o następujące procesy:
– koagulacja i fl okulacja wytrąconych osadów koagu-
lantem PIX 112 oraz polielektrolitem F-81,
– usuwanie pozostałej ilości jonów metali ciężkich na
złożu sorbentu Hydrosorb G,
– wprowadzenie precyzyjnego dawkowania reagentów
przy pomocy pomp,
– uzbrojenie aparatów w niezbędne urządzenia kontrol-
no-pomiarowe i sterujące procesem,
– fi ltracja ciśnieniowa wytrąconych osadów na prasie
fi ltracyjnej.
Schemat technologiczny oczyszczania mieszaniny ście-
ków przemysłowych i wód nadosadowych przedstawiono
na rysunku 1.
Wody nadosadowe pobierano bezpośrednio ze stawu
osadowego, natomiast ścieki ze zbiornika magazynowego
i po zmieszaniu poddawano je oczyszczaniu w instalacji
doświadczalnej. W procesie sorpcji wykorzystano sorbent
Hydrosorb G, otrzymany na bazie glinokrzemianów mo-
dyfi kowanych dodatkami poprawiającymi strukturę ziaren
i wprowadzającymi jonowymienne i reaktywne grupy
funkcyjne [21]. Charakterystykę sorbentu Hydrosorb G
przedstawiono w tabeli 3. Znamienną jego cechą jest niese-
lektywne i nieodwracalne wiązanie jonów metali.
Oznaczenia zawartości jonów metali ciężkich wyko-
nano techniką AAS (Perkin-Elmer), natomiast oznaczenia
wartości poszczególnych wskaźników fi zyczno-chemicz-
nych wykonano zgodnie z PN.
Usuwanie jonów metali ciężkich ze ścieków przemysłowych i wód nadosadowych ze stawu „Kowary”
51
Rys. 1. Schemat technologiczny oczyszczania ścieków przemysłowych i wód nadosadowych
(1 – neutralizator, 2 – zbiorniki reagentów, 3 – odstojnik, 4 – zbiornik pośredni, 5 – fi ltr wstępny,
6 – mieszalnik, 7 – kolumna fi ltracyjno-sorpcyjna, 8 – zbiornik pośredni, 9 – zbiornik kontrolno-pomiarowy,
10 – prasa fi ltracyjna, 11 – zbiornik osadu, 12 – zbiornik fi ltratu)
Fig. 1. Flow diagram for the treatment of industrial wastewater and clarifi ed water
(1 – neutralizing unit, 2 – reagents, 3 – sedimentation tank, 4 – intermediate tank, 5 – preliminary fi lter,
6 – mixing tank, 7 – fi ltration-sorption column, 8 – intermediate tank, 9 – contol system,
10 – fi lter-press, 11 – sludge tank, 12 – fi ltrate receiver)
w odstojniku (3) o pojemności 50 m
3
wyposażonym
w zgarniacz. Po sedymentacji części stałych sklarowane
ścieki spływały grawitacyjnie przelewem do zbiornika po-
średniego (4), skąd tłoczono je na wstępną kolumnę fi ltra-
cyjno-sorpcyjną (5) wypełnioną złożem piaskowym oraz
sorbentem Hydrosorb G. Po przejściu przez kolumnę ście-
ki spływały do mieszalnika (6), gdzie prowadzono korek-
tę pH do 8,75. Ścieki po kolumnie wstępnej kierowano na
zasadniczą kolumnę fi ltracyjno-sorpcyjną (7), gdzie nastę-
powało końcowe usuwanie kationów metali ciężkich przy
pH w zakresie 8,0÷8,5 i średnim czasie kontaktu 6÷12 min.
Oczyszczone ścieki spływały do zbiornika pośredniego
(8) w celu ewentualnej korekty pH kwasem siarkowym
i poprzez zbiornik kontrolno-pomiarowy (9) z automatycz-
ną rejestracją pH, zapewniającą jego właściwą wartość,
kierowano je do kanalizacji. W przypadku niespełnienia
wymaganego stopnia oczyszczania, ścieki były zawracane
ze zbiornika (9) okresowo do odstojnika (3). Wytrącone
w odstojniku (3) osady zgromadzone w jego stożkowej czę-
ści kierowano na prasę fi ltracyjną (10). Osad gromadzono
w zbiorniku (12), a fi ltrat w zbiorniku (11), skąd przepom-
powywano go do mieszalnika (1).
Ścieki przemysłowe i wody nadosadowe kierowano
do neutralizatora (1) o czasie przetrzymania ok. 1 h, gdzie
poddawano je zobojętnianiu strąceniowemu, dawkując po-
trzebne reagenty (korekta pH, koagulant, polielektrolit) ze
zbiorników (2). Neutralizację ścieków i wód nadosadowych
prowadzono 10% roztworem NaOH. Sedymentację trudno
opadających zawiesin wodorotlenków metali prowadzono
Tabela 3. Charakterystyka sorbentu mineralno-węglowego
Hydrosorb G
Table 3. Characteristics of the mineral-carbon sorbent
Hydrosorb G
Parametr, jednostka
Wartość
Granulacja, mm
2,5÷3,5
Gęstość nasypowa, kg/m
3
690
Wilgotność, % mas.
2,7
Liczba metylenowa, cm
3
1,2
Części mineralne, % mas.
88
Części lotne, % mas.
5,1
Porowatość, cm
3
/kg
0,55
Powierzchnia właściwa BET, m
2
/g
122
Dyskusja wyników badań
Objętość porów przejściowych, cm
3
/g
0,18
Skład ścieków przemysłowych i wód nadosadowych
w czasie badań ulegał znacznym wahaniom. Wpływała na
to specyfi ka gospodarki wodno-ściekowej galwanizerni.
Objętość mikroporów, cm
3
/g
0,03
Średni promień porów, nm
5,2
52
K. Grabas
Tabela 4. Skład ścieków po zobojętnianiu strąceniowym i sedymentacji
Table 4. Composition of wastewater after precipitation with NaOH and sedimentation
I miesiąc
II miesiąc
III miesiąc
Wskaźnik, jednostka
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
pH
9,5
10,9
9,2
11,0
9,6
11,0
ChZT, gO
2
/m
3
373,1
497,3
356,7
436,1
395,3
428,7
Chlorki, gCl
–
/m
3
401,3
438,7
396,7
503,3
613,3
636,7
Azot amonowy, gNH
4
+
/m
3
0,9
2,1
2,1
3,5
0,9
3,1
Azotany, gNO
3
–
/m
3
25,0
20,2
20,2
27,2
17,7
28,7
Azot ogólny, gN/m
3
31,2
44,6
32,2
37,0
30,5
35,9
Fosfor ogólny, gP/m
3
4,1
5,1
3,3
4,1
5,5
7,1
Siarczany, gSO
4
2–
/m
3
220,7
240,9
202,7
221,3
231,7
256,7
Substancje rozpuszczone, g/m
3
1356,2
1505,8
1376,2
1709,8
754,5
1353,5
Sód, gNa/m
3
467,7
602,3
444,7
535,3
491,0
585,0
Potas, gK/m
3
17,7
23,3
17,8
26,4
29,3
33,7
Cynk, gZn/m
3
0,30
0,42
0,25
0,45
0,20
0,38
Chrom, gCr/m
3
0,02
0,04
0,01
0,03
–
–
Nikiel, gNi/m
3
1,6
1,9
1,0
1,6
0,8
3,2
Miedź, gCu/m
3
0,33
0,47
0,30
0,44
0,30
0,36
Ołów, gPb/m
3
0,08
0,12
0,04
0,04
–
–
Żelazo ogólne, gFe/m
3
4,6
5,9
4,1
4,9
0,7
4,1
Wapń, gCa/m
3
9,9
14,7
12,9
16,5
23,4
27,8
Tabela 5. Skład ścieków oczyszczonych
Table 5. Composition of treated wastewater
I miesiąc
II miesiąc
III miesiąc
Wskaźnik, jednostka
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
pH
8,0
8,9
7,9
8,3
7,8
8,2
ChZT, gO
2
/m
3
93,1
127,3
96,7
116,1
97.4
118,4
Sód, gNa/m
3
350.4
360,2
344,4
353,6
349,2
385,0
Cynk, gZn/m
3
0,20
0,22
0,20
0,30
0,22
0,28
Chrom, gCr/m
3
0,01
0,02
0,01
0,02
–
–
Nikiel, gNi/m
3
0,3
0,4
0,2
0,3
0,1
0,2
Miedź, gCu/m
3
0,1
0,2
0,2
0,3
0,2
0,4
Ołów, gPb/m
3
0,01
0,02
0,01
0,01
–
–
wynosiło średnio 0,44 dm
3
(maks. 1,1 dm
3
), a koagulantu
PIX-112 – średnio 90 g/m
3
[24]. Flokulację wytrącających
się osadów wspomagano polielektrolitem F-81, co popra-
wiło skuteczność usuwania trudno opadających zawiesin.
Zużycie 0,1% roztworu polielektrolitu wynosiło średnio
5 dm
3
na 1 m
3
ścieków [24]. Po zobojętnianiu strącenio-
wym i sedymentacji pobrano próbki ścieków podczyszczo-
nych na odpływie z odstojnika (1). Wyniki analiz przed-
stawiono w tabeli 4. Podczyszczone ścieki zawierały jony
metali ciężkich w ilości 1,5÷3,0 g/m
3
.
Ścieki po usunięciu głównego ładunku jonów metali
ciężkich poddano następnie dwustopniowej sorpcji – wstęp-
nej w kolumnie fi ltracyjno-sorpcyjnej o objętości roboczej
złoża Hydrosorb G 1 m
3
, a po korekcie pH – końcowej
w kolumnie sorpcyjnej o objętości roboczej złoża 4 m
3
.
Ścieki podczas kontaktu ze złożem ulegały alkalizacji, dla-
tego poddano je po każdym stopniu korekcie pH kwasem
Ścieki powstawały zarówno podczas wstępnej obróbki de-
tali przygotowującej ich powierzchnię do elektrolitycznego
osadzania powłok, jak i w wyniku płukania międzyopera-
cyjnego, mycia posadzek, z nieszczelności pomp, rurocią-
gów i armatury oraz w wyniku awaryjnych zrzutów i okre-
sowej wymiany roztworów zużytych kąpieli trawiennych
i galwanicznych. Skład wód nadosadowych zgromadzonych
w osadniku także ulegał zmianie po opadach deszczu. Wody
nadosadowe w I i II miesiącu oczyszczania charakteryzo-
wały się obniżonym pH i zwiększoną zawartością jonów
Zn(II), Ni(II), Cu(II), co wiązało się z wprowadzeniem do
osadnika kwaśnych ścieków z przeróbki i neutralizacji od-
padowego kwasu siarkowego.
Neutralizacja ścieków polegała na przeprowadzeniu
reakcji chemicznych, w wyniku których kationy metali
ciężkich tworzą związki dające się wydzielić w postaci za-
wiesiny. Zużycie 10% roztworu NaOH na 1 m
3
ścieków
Usuwanie jonów metali ciężkich ze ścieków przemysłowych i wód nadosadowych ze stawu „Kowary”
53
siarkowym. Skład ścieków odprowadzanych z zasadniczej
kolumny fi ltracyjno-sorpcyjnej (7) przedstawiono w tabe-
li 5. Sumaryczna zawartość jonów metali ciężkich wynosi-
ła <1,0 g/m
3
. Złoże sorbentu Hydrosorb G przy maksymal-
nym natężeniu przepływu ścieków 8 m
3
/h nie wykazywało
zaburzeń hydrauliki związanych z oporami przepływu.
7. Rozporządzenie Ministra Budownictwa z 14 lipca 2006 r.
w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ście-
ków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków
do urządzeń kanalizacyjnych. DzU nr 136, poz. 964.
8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 24 lipca 2006 r.
w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadza-
niu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substan-
cji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. DzU
nr 137, poz. 984.
9. J. KOSZELA, K. DZIDOWSKA, E. KOSZELA-MAREK,
J. OSSOWSKI: Ocena warunków geologiczno-inżynierskich
osadnika odpadów po przeróbce rud uranowych w aspekcie
rekultywacji. Mat. konf. „Tereny zdegradowane – możli-
wości ich rekultywacji”, Akademia Rolnicza w Szczecinie,
Szczecin 2000, ss. 117–124.
10. K. GRABAS, B. KOŁWZAN, A. PAWEŁCZYK, M. STE-
ININGER: Staw osadowy Kowary – charakterystyka stop-
nia skażenia i zagrożenia środowiska. Mat. konf. "Problems
of Environment Engineering at the Threshold of the New
Millenium", Ofi cyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej,
Wrocław 2000, ss. 197–203.
11. K. GRABAS, B. KOŁWZAN, M. STEININGER: Usuwanie
zanieczyszczeń węglowodorowych z osadów dennych stawu
osadowego „Kowary” przez bioremediację
in situ.
Przem.
Chem.
2005, vol. 84, nr 10, ss. 740–744.
12. K. GRABAS: Zagrożenia środowiska na terenach poeksplo-
atacyjnych rud uranu oraz ich likwidacja. Politechnika Wro-
cławska, Prace Naukowe Instytutu Inżynierii Ochrony Środo-
wiska nr 79, Seria Monografi e nr 46, Wrocław 2006.
13. K. GRABAS, J. KOSZELA: Remediation of the low-level
radioactive waste tailing pond in Kowary (Poland). In: En-
vironmental Contamination from Uranium Production Fa-
cilities and Their Remediation, International Atomic Agency,
Vienna 2005, pp. 91–100.
14. H. RŰFFER, K.-H. ROSENWINKEL: Oczyszczanie ście-
ków przemysłowych. Projprzem-EKO, Bydgoszcz 1998.
15. I. BOJANOWSKA, A. ŚNIEGOCKA, M. ORMIŃSKA,
K. DEMBIŃSKA: Oczyszczanie ścieków i zagospodarowa-
nie odpadów stałych pochodzących z chemicznej obróbki
powierzchni metali.
Chemia i Inż. Ekol.
2001, vol. 8, nr 2–3,
ss. 279–287.
16. A. KOCHANOWSKI, E. WITEK, B. SINIARSKA, E. BOR-
TEL: Utylizacja ścieków pogalwanicznych z zastosowaniem
materiałów polimerowych i mineralnych.
Przem. Chem.
2003, vol. 82, ss. 38–39.
17. T. STEFANOWICZ: Otrzymywanie i odzysk metali oraz
innych surowców ze ścieków i odpadów pogalwanicznych.
Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 1992.
18. B. BARTKIEWICZ: Oczyszczanie ścieków przemysłowych.
PWN, Warszawa 2002.
19. A. ANIELAK: Oczyszczanie ścieków pogalwanicznych.
Gaz,
Woda i Technika Sanitarna
1994, nr 7, ss. 218–220.
20. K. GRABAS, M. STEININGER: Usuwanie metali ciężkich
ze ścieków przemysłowych z wykorzystaniem modyfi ko-
wanych adsorbentów mineralno-węglowych „Hydrosorb”.
Przem. Chem.
2005, vol. 84, nr 3, ss. 179–183.
21. Patent Polski nr 185 648, 2003.
22. W.S. SIKORA: Sorpcja metali ciężkich przez minerały i ska-
ły ilaste. W: Metodyka badań kopalin ilastych [red. H. KO-
ŚCIÓWKA, R. WYRWICKI]. Państwowy Instytut Geolo-
giczny, Warszawa 1996.
23. J. WŁODYGA i in.: Projekt technologiczny oczyszczalni
ścieków zgromadzonych w stawie osadowym oraz bieżących
ścieków technologicznych w zakładzie „Hydromet” sp. z o.o.
Politechniki Wrocławskiej, ZBW Jelenia Góra 1998 (praca
niepublikowana).
24. M. PNIAK i in.: Sprawozdanie z rozruchu technologicznego
chemicznej oczyszczalni ścieków przemysłowych w zakła-
dzie „Hydromet” sp. z o.o. Politechniki Wrocławskiej w Ko-
warach, ZBW Jelenia Góra 2001.
Wnioski
♦ Przeprowadzone badania oczyszczania mieszaniny
ścieków przemysłowych i wód nadosadowych zgroma-
dzonych w stawie osadowym „Kowary” były rzeczywistą
weryfi kacją opracowanej koncepcji technologii usuwania
jonów metali ciężkich.
♦ Zastosowanie prototypowych rozwiązań techno-
logicznych umożliwiło usunięcie jonów metali ciężkich
z wód nadosadowych, pozwalając tym samym na podjęcie
dalszych prac związanych z wyłączeniem stawu osadowe-
go „Kowary” z eksploatacji. Dzięki wprowadzonej mody-
fi kacji usuwania zanieczyszczeń zwiększono skuteczność
usuwania jonów metali ciężkich w stosunku do stosowane-
go wcześniej zobojętniania strąceniowego. Poprawa sku-
teczności technologii oczyszczania ścieków była możliwa
dzięki wprowadzeniu do układu technologicznego proce-
sów koagulacji i fl okulacji oraz dwustopniowej sorpcji ka-
tionów metali ciężkich na złożu sorbentu mineralno-węglo-
wego Hydrosorb G.
♦ Koagulant żelazowy PIX-112 poprawił stopień
oczyszczania ścieków, przy czym fl okulacja i sedymenta-
cja wytrącającego się osadu wymagała zastosowania polie-
lektrolitu F-81, co skróciło czas zagęszczania wodorotlen-
ków metali ciężkich powstałych w wyniku zobojętniania
strąceniowego i koagulacji.
♦ Zawartość jonów metali ciężkich w wodach nado-
sadowych ulegała w czasie badań znacznym wahaniom,
głównie z powodu opadów deszczu i parowania wody, na-
tomiast w ściekach ze względu na okresową pracę insta-
lacji do powierzchniowej obróbki metali w galwanizerni.
Opracowana technologia umożliwiła skuteczne usunięcie
jonów metali ciężkich i doprowadzenie składu ścieków do
stanu umożliwiającego ich odprowadzanie do kanalizacji.
LITERATURA
1. K. GRABAS: Likwidacja zagrożeń na obszarze eksploatacji
i przeróbki rud uranowych w Kowarach.
Inżynieria Ekolo-
giczna
2002, nr 7, ss. 97–106.
2. M. ZDULSKI: Źródła do dziejów kopalnictwa uranowego
w Polsce. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Wyd.
DiG, Warszawa 2000.
3. M. ZDULSKI: Działalność Zakładów Przemysłowych R-1
w Kowarach – próba oceny.
Post. Tech. Jądrowej
1999,
vol 42, z. 1, ss. 24–33.
4. W. BRZAKAŁA, K. GRABAS, J. KOSZELA: Problemy
i cele rekultywacji stawu osadowego w Kowarach. W: Geo-
technika w budownictwie i górnictwie [red. W. BRZĄKA-
ŁA, J. BUTRA, S. GAŁCZYŃSKI]. Ofi cyna Wydawnicza
Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2002, ss. 216-228.
5. E. ZAWADA: Ocena oddziaływania Zakładu „Hydromet” sp.
z o.o. Politechniki Wrocławskiej w Kowarach na stan czy-
stości wód powierzchniowych i podziemnych. Wrocław 1995
(praca niepublikowana).
6. Ocena oddziaływania na środowisko stawu osadowego w za-
kładzie Hydromet w Kowarach. Praca zbiorowa. Politechnika
Wrocławska, Raporty Instytutu Inżynierii Ochrony Środowi-
ska, Seria SPR nr18, Wrocław 1998 (praca niepublikowana).
Plik z chomika:
api1990
Inne pliki z tego folderu:
Oszczednosc_ energii_w_galwanotechnice_ER_JO_2011.pdf
(195 KB)
Poradnik_BAT_2009.pdf
(860 KB)
Poradnik_BAT_ZALACZNIK_I_Tablice_2009.pdf
(199 KB)
Poradnik_BAT_ZALACZNIK_II_Przyklady_2009.pdf
(2571 KB)
Poradnik_BAT_ZALACZNIK_III_Spis_tresci_26BREF_2009.pdf
(147 KB)
Inne foldery tego chomika:
chemia środowiska
Dobra Praktyka Laboratoryjna
Praktyki
Redagowanie prac dyplomowych i artykułów
sem 1
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin