Willis Connie - Przejscie.rtf

CONNIE WILLIS

PRZEJŚCIE

(Przełożył: Piotr Budkiewicz)

Zysk i s-ka

2003

Zawsze będę pamiętać tę ciemność i zimno.

Edith Haisman, rozbitek z Titanica

- Jak jest tam w dole, Charydesie?

- Bardzo mroczno.

- A co z powrotem?

- Same kłamstwa.

Kallimachos

Pamięci Erika Felice’u, Blaszanego Drwala

Podziękowania

Serdecznie dziękuje mojemu wydawcy, Annę Groell, mojemu agentowi Ralphowi Vicinanzie, Doris Myers oraz Phyllis Giroux i dr med. Elizabeth A. Bancroft, z którą konsultowałam sprawy medyczne.

Pisanie niniejszej książki okazało się dla mnie niemalże doświadczeniem granicznym i nie przetrwałabym bez wsparcia mojej córki Cordelii, cierpliwych i wyrozumiałych przyjaciół, personelu Margie Java Joint oraz niezrównanej i wyjątkowej pomocy mojego męża Courtneya, a także mojej niezastąpionej Dziewczyny-Piętaszka, Laury Norton.

CZĘŚĆ PIERWSZA

„Cicho, cicho, łączę się z Przylądkiem Race”.

Telegraficzna wiadomość z Titanica,

przerywająca ostrzeżenie o górach lodowych,

przesyłane z pokładu Californian

Rozdział 1

„Więcej światła!”

Ostatnie słowa Goethego

- Usłyszałam hałas, a potem znalazłam się w tunelu - oznajmiła pani Davenport.

- Może go pani opisać? - spytała Joanna, przysuwając dyktafon odrobinę bliżej rozmówczyni.

- Tunel? - upewniła się pani Davenport. Rozejrzała się po pokoju szpitalnym, jakby szukając natchnienia. - No więc było ciemno...

Joanna czekała. Wiedziała, że każde pytanie, nawet: „Jak ciemno?”, może sugerować odpowiedź, kiedy rozmawia się z ludźmi o ich doświadczeniach granicznych, a gdy zapada cisza, większość osób stara się ją zapełnić słowami, więc prowadzący rozmowę musi tylko czekać. Pani Davenport zachowywała się nietypowo. Przez moment wpatrywała się w kroplówkę, a potem zwróciła pytające spojrzenie na Joannę.

- Czy przypomina pani sobie coś jeszcze o tym tunelu? - drążyła Joanna.

- Nie... - odparła po chwili pani Davenport. - Było ciemno.

„Ciemno”, zapisała Joanna. Zawsze robiła notatki, na wypadek gdyby skończyła się taśma albo uszkodził dyktafon, a poza tym chciała rejestrować zachowanie i intonację rozmówcy. „Małomówna”, odnotowała. „Skryta”. Osoby skryte niekiedy jednak okazywały się najlepszymi rozmówcami, jeśli się miało do nich cierpliwość.

- Powiedziała pani, że usłyszała hałas - przypomniała Joanna. - Może go pani opisać?

- Hałas? - powtórzyła niewyraźnie pani Davenport.

Jeśli się miało cierpliwość Hioba, dodała w myślach Joanna.

- Powiedziała pani... - Ostrożnie akcentowała słowa, nie dając za wygraną: - „Usłyszałam hałas, a potem znalazłam się w tunelu”. Czy hałas dobiegł panią, zanim weszła pani do tunelu?

- Nie... - Pani Davenport zmarszczyła czoło. - Tak. Nie jestem pewna. To było jakby dzwonienie... - Spojrzała pytająco na Joannę. - A może brzęczenie? - Joanna zachowała kamienny wyraz twarzy. Zachęcający uśmiech lub ściągnięcie brwi także mogłyby sugerować odpowiedź. - Chyba brzęczenie - zdecydowała pani Davenport.

- Może je pani opisać?

Powinnam była coś zjeść przed tą wizytą, pomyślała Joanna. Minęło południe, a ona nic jadła jeszcze śniadania, poza kawą i tartinką. Chciała jednak spotkać się z panią Davenport, zanim dotrze do niej Maurice Mandrake, a im dłuższa przerwa między doświadczeniami granicznymi i wywiadem, tym więcej pojawiało się konfabulacji.

- Opisać? - zirytowała się pani Davenport. - Brzęczenie.

To nie miało sensu. Musiała zadać konkretniejsze pytania, bez względu na to, czy coś zasugeruje, ho inaczej nigdy się niczego nie dowie.

- Czy brzęczenie było jednostajne czy przerywane?

- Przerywane? - zmieszała się pani Davenport.

- Czy się kończyło i zaczynało? Jakby ktoś naciskał dzwonek przy drzwiach do mieszkania? Czy też rozlegało się bezustannie, jakby brzęczała pszczoła?

Pani Davenport ponownie zapatrzyła się w kroplówkę.

- Pszczoła - zadecydowała wreszcie.

- Czy brzęczenie było głośne czy ciche?

- Głośne - padła niepewna odpowiedź. - Ustało.

Nic z tego nie będzie, pomyślała Joanna.

- Co się wydarzyło, gdy ustało?

- Było ciemno - stwierdziła pani Davenport. - Potem zobaczyłam światło na końcu tunelu i...

Zapiszczał pager Joanny. Świetnie, pomyślała, niezdarnie usiłując go wyłączyć. Tylko tego mi było trzeba. Pożałowała, że nie wyłączyła go przed rozpoczęciem rozmowy, wbrew ogólnej zasadzie, obowiązującej w Szpitalu Miłosierdzia, nakazującej trzymanie przy sobie sprawnego urządzenia. Otrzymywała wiadomości wyłącznie od Vielle oraz pana Mandrake’a, nie raz zepsuły jej wywiady z osobami po doświadczeniach granicznych.

- Musi pani iść? - spytała pani Davenport.

- Nie. Widziała pani światło...

- Jeśli musi pani iść...

- Nie muszę - stanowczo podkreśliła Joanna i wsunęła pager do kieszeni, nie sprawdzając treści komunikatu. - To nieważne. Widziała pani światło. Może je pani opisać?

- Było złote - szybko wyjaśniła pani Davenport. Zbyt szybko. Poza tym sprawiała wrażenie zbyt pewnej siebie i zadowolonej, jak dziecko, które zna odpowiedź na zadane pytanie.

- Złote - powtórzyła Joanna.

- Tak, a w dodatku jaśniejsze niż jakiekolwiek widziane przeze mnie światło, ale mnie nie raziło. Było ciepłe i uspokajające, a kiedy się w nie wpatrywałam, dostrzegłam, że jest istotą, Świetlistym Aniołem.

- Świetlistym Aniołem. - Joanna zaczęła tracić nadzieję.

- Tak, a wszędzie wokół tego anioła stali znani mi ludzie, którzy zmarli. Moja matka i mój biedny, kochany ojciec, i wuj Alvin. Służył w marynarce wojennej podczas drugiej wojny światowej. Zginął pod Guadalcanal, a Świetlisty Anioł powiedział...

- Zanim weszła pani do tunelu - przerwała Joanna - czy poczuła pani, że opuszcza ciało?

- Nie - padła błyskawiczna odpowiedź. - Pan Mandrake powiedział, że ludzie niekiedy to czują, ale ja widziałam tylko tunel i światło.

Pan Mandrake. Oczywiście. Powinna się była domyślić.

- Rozmawiał ze mną wczoraj wieczorem - dodała pani Davenport. - Napisał Światło na końcu tunelu. To był bestseller.

- Tak, wiem - westchnęła Joanna.

- Pracuje nad nową książką - ciągnęła pani Davenport. - Wiadomości z Tamtej Strony. Wie pani, trudno się domyślić, że jest sławny. Był taki miły. W cudowny sposób zadaje pytania.

Nie da się ukryć, pomyślała Joanna. Słyszała, jak mówił: „Kiedy szła pani przez tunel, słyszała pani brzęczenie, prawda? Czy światło, które dojrzała pani na końcu tunelu, można by opisać jako złote? Chociaż było jaśniejsze niż cokolwiek, co pani widziała, nie raziło pani, zgadza się? Kiedy spotkała pani Świetlistego Anioła?” Słowo „sugestia” to za mało.

Poza tym uśmiechał się i potakiwał zachęcająco głową, kiedy słyszał oczekiwane odpowiedzi. Ściągał usta i pytał: „Jest pan pewien, że tego dzwonienia nie należałoby raczej określić jako brzęczenia?” Marszczył czoło i dopytywał się z przejęciem: „Nie pamięta pani wznoszenia się nad stołem operacyjnym? Jest pani pewna?”

Na jego życzenie ludzie wszystko sobie przypominali: jak opuszczali ciało i wkraczali do tunelu, jak spotykali Jezusa, opowiadali o świetle i retrospekcji życia, a także o spotkaniach ze zmarłymi bliskimi. Zapominali o obrazach i dźwiękach, które mu nie odpowiadały, a także zmyślali to, co chciał usłyszeć. W rezultacie całkowicie zacierały się ich wspomnienia o tym, co faktycznie zaszło.

Dość szkody wyrządziły książki Moody’ego, Otoczony światłem i inne pozycje, a także programy telewizyjne i artykuły z pism, poświęcone doświadczeniom granicznym, podpowiadające ludziom, czego powinni się spodziewać, nawet bez obecności pana Mandrake’a, nabijającego im głowy tego rodzaju historiami tutaj, w Szpitalu Ogólnym Miłosierdzia Bożego.

- Pan Mandrake powiedział mi - obwieściła z dumą pani Davenport - że oprócz opuszczenia ciała moje doświadczenia graniczne są jednymi z najlepszych, jakie spisywał.

Raczej kradł, pomyślała Joanna. Dalsza rozmowa nie miała sensu.

- Dziękuję, pani Davenport - zakończyła. - Dowiedziałam się już wystarczająco dużo.

- Ale przecież jeszcze nie powiedziałam pani o niebiańskim chórze ani o retrospekcji - zaprotestowała pani Davenport, nagle otwierając się przed Joanną. - Świetlisty Anioł nakazał mi spojrzeć w kryształ i pokazał mi wszystko, co kiedykolwiek robiłam: zarówno dobre, jak i złe rzeczy, całe moje życie.

Które właśnie teraz mi opowie, pomyślała Joanna. Wsunęła rękę do kieszeni i ponownie włączyła pager. Piszcz, nakazała. Teraz.

- ...a następnie kryształ pokazał mi chwilę, kiedy zatrzasnęłam samochód i przeszukałam torebkę i palto, żeby znaleźć kluczyk...

Teraz, kiedy Joanna pragnęła usłyszeć dźwięk pagera, milczał jak grób. Potrzebowała urządzenia wyposażonego w alarmowy przycisk do włączania sygnału. Zastanawiała się, czy w Radio-Shack sprzedają coś takiego.

- ...a potem pokazał mi, jak idę do szpitala i moje serce przestaje bić - wyznała pani Davenport - i wtedy światło zaczęło migotać, a anioł wręczył mi telegram, taki sam jak ten z wiadomością o śmierci Alvina, a ja powiedziałam: „Czy to znaczy, że umarłam?”, a anioł powiedział: „Nie, to wiadomość, że musisz powrócić do swojego ziemskiego życia”. Notuje pani to wszystko?

- Tak - potwierdziła Joanna, pisząc: „Cheeseburger, frytki, duża cola”.

- „Twój czas jeszcze nie nadszedł”, powiedział Świetlisty Anioł, a potem znowu leżałam w sali operacyjnej.

„Jeśli zaraz się stąd nie wydostanę”, zapisała Joanna, „zamkną bufet, więc błagam, niech ktoś prześle mi wiadomość”.

Pager wreszcie się zlitował i zapiszczał w chwili, gdy pani Davenport opisywała światło jako: „świecące pryzmy brylantów, szafirów i rubinów”, dosłownie cytując fragment Światła na końcu tunelu.

- Przykro mi, muszę już iść - oznajmiła Joanna, wyciągając pager z kieszeni. - To pilne.

Porwała dyktafon i zatrzymała taśmę.

- Jak mogę się skontaktować z panią, jeśli przypomnę sobie coś jeszcze na temat moich doświadczeń granicznych?

- Proszę przesłać mi wiadomość na pager - zaproponowała Joanna i uciekła. Nie sprawdziła nawet, kto wysłał jej komunikat, wolała to zrobić po opuszczeniu pokoju. Nie rozpoznała numeru, lecz dzwonił ktoś ze szpitala. Poszła do pomieszczenia pielęgniarek, aby zatelefonować.

- Nie wie pani, czyj to numer? - spytała Eileen, dyżurną pielęgniarkę.

- Trudno powiedzieć - odparła Eileen. - Może pana Mandrake’a?

- Nie, znam jego numer - stwierdziła ponuro Joanna. - Udało mu się dotrzeć do pani Davenport przede mną. W tym tygodniu to trzeci zmarnowany wywiad.

- Żartuje pani - westchnęła Eileen. Wciąż wpatrywała się w numer na pagerze. - Może to doktor Wright. Przyszedł tu wcześniej i pytał o panią.

- Doktor Wright? - zmarszczyła czoło Joanna. Nazwisko nie brzmiało znajomo. - Może go pani opisać?

- Wysoki, młody blondyn...

- Przystojniak - skomentowała Tish, która właśnie podeszła do biurka, trzymając w dłoni kartę choroby.

Opis nie pasował do żadnego znajomego Joanny.

- Powiedział, czego chce?

Eileen pokręciła głową.

- Spytał mnie, czy to pani zajmuje się badaniami dotyczącymi doświadczeń granicznych.

- Świetnie - jęknęła Joanna. - Pewnie chce mi opowiedzieć, jak przechodził przez tunel i zobaczył światło, wszystkich zmarłych krewnych i Maurice’a Mandrake’a.

- Tak pani myśli? - powątpiewała Eileen. - W końcu to lekarz.

- Gdyby to mogło uchronić przed szaleństwem - skomentowała Joanna. - Zna pani doktora Ahramsa z Mt. Sinai? W zeszłym tygodniu wyciągnął mnie na lunch, obiecując, że porozmawia z radą nadzorczą szpitala na temat przyznania mi zezwolenia na wywiady, a następnie sam mi opowiedział o swoich doświadczeniach granicznych: jak ujrzał tunel, światło i Mojżesza, który nakazał mu wrócić i głośno czytać ludziom Torę. Więc czytał. Przez cały lunch.

- Niemożliwe - sapnęła Eileen.

- Ale doktor Wright to przystojniak - wtrąciła się Tish.

- Niestety, to niczego nie gwarantuje - odparła Joanna. - W ubiegłym tygodniu poznałam niezwykle przystojnego stażystę, który wyznał mi, że w swoich doświadczeniach granicznych widział Elvisa.

Zerknęła na zegarek. Bufet powinien być jeszcze otwarty.

- Idę na lunch - oznajmiła. - Gdyby znowu pokazał się doktor Wright, powiedzcie mu, że na pewno chodzi mu o spotkanie z Mandrakiem.

Ruszyła ku mieszczącemu się w głównym budynku bufetowi, wybierając schody dla personelu zamiast windy, aby uniknąć przypadkowego spotkania z Wrightem lub Mandrakiem. Podejrzewała, że to doktor Wright odpowiada za poprzednią wiadomość na jej pagerze, nadesłaną podczas rozmowy z panią Davenport. Z drugiej strony, mogła to być Vielle, z informacją o pacjencie, którego reanimowano i który zapewne miał doświadczenia graniczne. Powinna to sprawdzić. Zeszła na oddział nagłych wypadków.

Pomieszczenie jak zwykle okazało się zatłoczone, wszędzie poustawiano wózki inwalidzkie, na stole do badań siedział chłopiec z ręką owiniętą w mokrą od krwi ściereczkę kuchenną, dwie kobiety gwałtownie i z wściekłością rozmawiały po hiszpańsku z dyżurną pielęgniarką, a ktoś z sali urazowej klął ile sił w płucach. Joanna przedarła się przez las stojaków do kroplówek i wózków reanimacyjnych, wypatrując ciemnoniebieskiego fartucha i czarnej, zaaferowanej twarzy Vielle. Na oddziale nagłych wypadków Vielle zawsze wyglądała na przejętą, bez względu na to, czy przywracała komuś pracę serca czy też usuwała drzazgę, a Joanna często się zastanawiała, jaki to ma wpływ na jej pacjentów.

Stała tam, przy recepcji, czytała czyjąś kartę choroby i sprawiała wrażenie przejętej. Joanna przecisnęła się do niej między wózkiem i stosem koców.

- Wysłałaś mi wiadomość na pager? - spytała.

Vielle pokręciła głową w niebieskim czepku.

- Czuję się tutaj jak w grobowcu. Dosłownie. Postrzelenie z broni palnej, dwa przedawkowania narkotyków, jedno zapalenie płuc plus AIDS. Sami zmarli w chwili przybycia, z wyjątkiem jednego, który przedawkował.

Odłożyła kartę i skierowała Joannę do jednej z sal urazowych. Wywieziono stamtąd stół do badań, a zainstalowano sprzęt elektryczny, wraz z przewodami i kablami.

- Co to takiego? - zainteresowała się Joanna.

- Pokój łączności - wyjaśniła Vielle. - O ile zdołamy go kiedykolwiek wykończyć. Dzięki niemu będziemy w stałym kontakcie z karetkami oraz helikopterem i uda nam się podawać medyczne wskazówki paramedykom jadącym do szpitala. Dzięki temu będziemy wiedzieli, czy pacjenci zmarli w chwili przybycia, jeszcze zanim tutaj dotrą. Albo czy są uzbrojeni.

Ściągnęła czepek, spod którego wysypało się mnóstwo cienkich czarnych warkoczyków.

- Pacjent z przedawkowaniem, który jeszcze żył, usiłował zastrzelić jednego z pielęgniarzy kładących go na stole do badań. Był pod wpływem tego nowego środka, rogue, który wywołuje nawroty agresji. Na szczęście wziął go zbyt dużo i zmarł, zanim zdążył pociągnąć za spust.

- Musisz poprosić o przeniesienie na pediatrię - skomentowała Joanna.

- Dzieci są gorsze od narkomanów - zatrzęsła się Vielle. - Zresztą jeśli się przeniosę, kto cię powiadomi o przypadkach śmierci klinicznej, zanim Mandrake się o nich dowie?

- Fakt, jesteś moją jedyną nadzieją uśmiechnęła się Joanna. - A właśnie, znasz może doktora Wrighta?

- Od lat szukam kogoś takiego* [Wright wymawia się tak samo jak „right” - odpowiedni, właściwy. (Wszystkie przypisy pochodzą od tłumacza).] - stwierdziła Vielle.

- Zdaje się, że będziesz musiała jeszcze poczekać - powiedziała J...