PODSTAWY PRAWA KARNEGO Ćwiczenia, 04.03.2007r.
Wykładowca: dr J. Potulski, e-mail jpotulski@prawo.univ.gda.pl; tel. 602 781 591
Konsultacje: pokój 3056, środa godz. 9.00 – 11.00
Zaliczenie: test jednokrotnego wyboru
I. Pojęcie prawa karnego
Prawo karne określa:
· typy (rodzaje) czynów zabronionych (przestępstw).
· rodzaje środków reakcji karnej, które mogą być zastosowane wobec sprawców czynów zabronionych (przestępstw).
· zasady lub przesłanki odpowiedzialności karnej (art. 31 KK)
II. Podział prawa karnego
1. prawo karne materialne – określane również mianem prawa prawa kryminalnego lub prawa karnego sensu stricto. Jest to zespół norm prawnych, zawierających zakazy i nakazy określonego zachowania się oraz przewidujących konsekwencje w razie ich naruszenia. Jest dziedziną prawa określającą czyny społecznie szkodliwe będące przestępstwami, ustanawiające zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary i inne środki (karne i środki zabezpieczające) stosowane wobec sprawców w związku z naruszeniem prawa karnego.
2. prawo karne procesowe (inaczej postępowanie karne lub procedura karna) – zajmuje się problematyką stosowania prawa karnego materialnego. Nazywa się je formalnym, ponieważ określa formy, w jakich organy państwa stosują prawo k. materialne. Prawo to m.in. normuje prawa i obowiązki stron oraz uczestników postępowania, reguluje czynności prawne w postępowaniu przygotowawczym i w postępowaniu przed sądem, formułuje także zasady procesu karnego.
3. prawo karne wykonawcze – określa zasady wykonywania orzeczeń, w szczególności wykonywania kar, środków karnych i środków zabezpieczających. Zajmuje się problematyką wykonywania środków probacyjnych, nadzoru penitencjarnego, zatarciem skazania, wykonywaniem środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. W tej dziedzinie należy wyróżnić prawo penitencjarne, którego przedmiotem zainteresowań jest wykonywanie kary pozbawienia wolności.
Prawo karne materialne
Prawo karne powszechne prawo karne specjalne
w sprawach w sprawach p.k. wojskowe p. k. skarbowe
przestępstw wykroczeń
prawo nieletnich
Prawo karne skarbowe – (kryterium przedmiotowe) zajmuje się zachowaniami skierowanymi przeciwko interesom skarbu państwa i wykazuje ścisły związek z prawem finansowym. Przedmiotem regulacji jest kwestia odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom podatkowym i celnym, przeciwko obrotowi dewizowemu, organizacji gier i prywatyzacji mienia.
Prawo karne wojskowe (cz. III KK) –zawiera przepisy ogólne dotyczące żołnierzy oraz typy czynów zabronionych związanych z pełnieniem służby wojskowej.
Prawo karne nieletnich –(kryterium podmiotowe) przepisy dotyczące nieletnich sprawców zawarte są w ustawie z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. Prawo postępowania w sprawach nieletnich stosuje się do nieletnich, którzy wykazują przejawy demoralizacji lub dopuścili się czynu karalnego.
Nieletni to:
· osoba do 17 roku życia art. 10 KK
· osoba do 18 roku życia
· osoba do 21 roku życia (środki poprawcze)
Czyn karalny to wszelkie przestępstwa oraz niektóre kategorie wykroczeń, np. kradzież pieniędzy do 250 zł. Skutek – zastosowanie środka wychowawczego lub środka poprawczego.
Przejawy demoralizacji – to ogólny całokształt zachowań małoletniego. Stosuje się tylko środki wychowawcze.
Osoba dorosła – 17 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego. Wyjątek – do 18 roku życia nie można orzec dożywocia.
Nieletni, który po ukończeniu 15 lat:
· dopuszcza się zamachu na życie Prezydenta RP (art. 134),
· zabija człowieka (art. 148§ 1, 2 lub 3),
· powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu lub w jego wyniku śmierć człowieka (art. 156 § 1 lub 3),
· sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach (art. 163 § 1 lub 3),
· stosując podstęp albo gwałt na osobie lub groźbę bezpośredniego użycia takiego gwałtu, przejmuje kontrolę nad statkiem wodnym lub powietrznym (art. 166),
· sprowadza katastrofę w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającą życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach (art. 173 § 1 lub 3),
· (zgwałcenia wspólnie z inną osobą (art. 197 § 3),
· bierze lub przetrzymuje zakładnika w celu zmuszenia organu państwowego lub samorządowego, instytucji, organizacji, osoby fizycznej lub prawnej albo grupy osób do określonego zachowania się (art. 252 § 1 lub 2),
· kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności (art. 280),
może odpowiadać na zasadach określonych kodeksie karnym, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
W stosunku do osoby, która popełniła występek po ukończeniu 17 roku życia, ale przed 18 rokiem zamiast kary można zastosować można środki wychowawcze (art. 10 §4).
Ochrona człowieka
24 tydz
. (art.152 §3, 153§2) 13 lat art. 115§10
poczęcie 8 dni po porodzie 15 lat 17 18 21 24
(art. 152, 153) (art. 149) (art. 200)
Z pełną ochroną życia mamy do czynienia z momentem rozpoczęcia porodu.
Za czyny popełnione do lat 13 – środki wychowawcze.
Wiek 15 i 18 lat ma duże znaczenie dla ofiary.
Do lat 18 – osoba małoletnia
Wiek 21 do 24 – cel kary: wychowawczy, dłuższy okres próby, kurator.
III. Źródła prawa karnego
Źródła prawa karnego
na niekorzyść oskarżonego na korzyść oskarżonego
Konstytucja umowy międz. Ustawa Konstytucja zwyczaj
gwarancje decyzje ramowe
min. prawa
Umowy międzynarodowe do zasady nakładają obowiązki na państwo. Natomiast decyzje ramowe zobowiązują państwo do nakładania kar o minimalnym wymiarze.
Funkcjonariuszem publicznym jest:
· Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
· Poseł, senator, radny,
· Poseł do Parlamentu Europejskiego,
· Sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,
· Osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,
· Osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,
· Osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
· Funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
· Osoba pełniąca czynną służbę wojskową
Osobą pełniącą funkcję publiczną jest funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową.
IV. Wykładnia prawa karnego
nie ma w Polsce organu który mógłby dokonać takiej wykładni.
Ze względu na sposób wykładni:
Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca na niekorzyść oskarżonego – przykład art. 300 i 296b
Pytania na test (przykładowe):
...
gosicka