Legislacja- proces tworzenia przez org. państwowe i samorządowe aktów prawnych powszechnie obowiązujących na danym terenie.
Teoria:
1. Źródła prawa:
a) Konstytucja
b) ust. o samorządzie terytorialnym
c) ust. o samorządzie gminnym z 1990 r.
d) ust. o samorządzie powiatowym z 1998 r.
e) ust. o samorządzie wojewódzkim z 1998 r.
f) ust. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych z 2000 r.
g) ust. o Trybunale Konstytucyjnym z dn. 1.08.1997 r.
h) rozporządzenie w sprawie zasad techniki prawodawczej z dnia 20.06.2002 r.
i) rozporządzenie prezesa RM w sprawie aplikacji legislacyjnych
Prawo- zespół, całokształt norm postępowania, które zostały ustanowione przez organy państwa, uznane przez organy państwowe, które regulują zachowania doniosłe z punktu widzenia państwa i których przestrzeganie jest zagwarantowane przez państwo.
Prawo krajowe-> konstytucja ->ustawy ->rozporządzenia ->akty wykonawcze i prawa miejscowego
Prawo wspólnotowe unijne-> tzw. prawo pierwotne (traktatowe) ->prawo wtórne tzn. rozporządzenia wykonawcze do traktatu
Norma prawna- to norma postępowania, która została ustanowiona przez upoważniony organ państwa.
Poza podziałem normy na hipotezę, dyspozycje i sankcje, wyróżniamy następujący podział:
a) wg. szkoły poznańskiej:
1) normy sankcjonowanej (hipoteza i dyspozycja) skierowanej do adresatów tej normy, nakazującej określony sposób postępowania, np. każdy ma prawny obowiązek powstrzymywania się od kradzieży
2) normy sankcjonowane (sankcja) skierowane do organów państwa, nakazujące stosowanie określonej w przepisach sankcji, w sytuacji gdy adresat z p.1 zachowa się w sposób niezgodny z normą sankcjonowaną.
Sposoby powstawania prawa.
Samo powstawanie prawa jest złożonym procesem, który może przybierać dwojakiego rodzaju charakter:
a) spontaniczny-w ten sposób dokonuje się prawo zwyczajowe
b) zorganizowany-oparty jest na tworzeniu prawa według określonych reguł i przez określone podmioty
Istnieją 4 rodzaje form powstawania norm prawnych:
1) prawo zwyczajowe- to najstarsza forma powstawania prawa. Procedura powstawania prawa: w danej społeczności musi się wykształcić powszechnie akceptowany zwyczaj postępowania w określony sposób, w określonej sytuacji, z którym wiąże się przekonanie, że postępowanie to zostało wytworzone przez normę zwyczajową. Potem, gdy organ państwowy, np. sąd jako podstawę swojego rozstrzygnięcia wskaże tą normę, wówczas norma ta staje się normą prawa zwyczajowego. Czynność podjęcia przez organ państwowy rozstrzygnięcia na podstawie normy zwyczajowej nazywa się aktem uznania tej normy.
2) precedens prawotwórczy- miał on miejsce przede wszystkim w anglosaskim systemie prawotwórczym. W sytuacji braku uregulowań prawnych, w danym zakresie, gdy podmiot uprawniony zwrócił się do sądu o rozstrzygnięcie danej sprawy-wówczas konkretny sposób rozstrzygnięcia tej sprawy stanowił precedens. Na jego podstawie w późniejszych sprawach wynikających z tego samego stanu faktycznego organ państwowy zobowiązany był do wydania rozstrzygnięcia o identycznej treści, tzn. wyrok w sprawie pierwszej tego typu stawał się również normą prawną.
3) umowa-charakteryzuje się tym, że twórcy umowy są jednocześnie adresatami postanowień zawartych w tejże umowie. Umowa jako źródło prawa posiada szczególne znaczenie na gruncie prawa międzynarodowego, np. państwa międzynarodowe zawierają umowy dwustronne lub wielostronne na podstawie których uzgadniane są uprawnienia i obowiązki, np. o unikaniu podwójnego podatku- Polska- Holandia lub organizacje międzynarodowe. Umowy jako źródło prawa mogą być także w prawie krajowym, np. układy zbiorowe pracy występujące na gruncie kodeksu pracy. Jest to rodzaj umowy zawieranej pomiędzy pracodawcą a pracownikami, którzy ustalają wzajemne uprawnienia i obowiązki. Normy prawa pracy zawierają przepisy bezwzględnie obowiązujące, natomiast tzw. układy zbiorowe nadają co do zasady większe uprawnienia pracownikom, np. dłuższy urlop, dodatkowe gratyfikacje. W sytuacji sporu między pracownikami a pracodawcą w zakresie spraw objętych postanowieniami układu zbiorowego pracy podstawą rozstrzygnięcia sądu pracy nie będą postanowienia-normy KP, lecz układu zbiorowego pracy.
4) stanowienie prawa- to najbardziej sformalizowana forma powstawania prawa. Na stanowienie prawa składają się poniżej wskazane zagadnienia, które regulowane są przez normy prawne, które określają:
a) podmioty uprawnione do stanowienia prawa, np. sejm
b) zakres praw, które mogą być regulowane w akcie prawnym danego rodzaju, np. normy nakładające kary
c) formę aktu prawnego, np. ustawa, rozporządzenie
d) regulują całą procedurę procesu prawotwórczego
e) procedurę uchwalania aktów prawnych, np. przepisy dotyczące działania sejmu
f) regulują także tematykę/problematykę ogłaszania aktów prawnych
g) regulują problematykę aktów prawnych całych, bądź też poszczególnych jego części, np. przepisy dotyczące funkcjonowania parlamentu oraz ustawy samorządowe
Akt normatywny- zbiór przepisów prawnych, który jest w odpowiedni sposób wydawany przez uprawniony i kompetentny organ państwa, np. parlament. Wyraża on normy generalne i abstrakcyjne oraz zaopatrzony w nazwę, np. ustawa.
Zakres obowiązywania prawa.
Każda norma prawna trwa w określonym czasie. Sytuację tę można odnieść do całego aktu normatywnego bądź poszczególnych przepisów prawnych, które zawarte zostały w tym akcie. Sytuacja ta oznacza, że istnieje taki moment, od którego dana norma prawna staje się elementem systemu prawnego i taki moment, od którego ta norma przestaje być elementem tego systemu prawnego.
Przepis prawny obowiązuje i jest elementem systemu prawnego w sytuacji, gdy została wprowadzona do tego systemu zgodnie z procedurami prawotwórczymi i nie została z tego systemu zgodnie z ww. regułami wyeliminowana. W sytuacji, gdy norma prawna powstała w rezultacie stanowienia prawa, wówczas norma ta staje się elementem systemu prawnego z chwilą dokonania ostatniej czynności konwencjonalnej wchodzącej w skład stanowienia prawa. Tą ostatnią czynnością jest zazwyczaj czynność polegająca na ogłoszeniu aktu normatywnego w dzienniku ustaw.
Wejście w życie- jest to pojęcie odmienne od pojęcia obowiązywania prawa.
Akt prawny wchodzi w życie w określonym momencie czasu. Oznacza to, że od tego momentu akty prawne, które weszły w życie muszą wyć stosowane i realizowane przez wszystkich adresatów tego aktu.
Istnieje zasada, iż termin wejścia w życie aktu prawnego wyznacza organ tworzący prawo, który jest upoważniony do ustanowienia tego prawa, np. parlament w przypadku ustaw, ministrowie w przypadku rozporządzeń wykonawczych.
Termin wejścia w życie aktu można wyznaczyć na dzień ogłoszenia tego aktu albo w okresie późniejszym.
W tej sytuacji mamy do czynienia z vacatio legis- czasokresem od daty ogłoszenia aktu prawnego do daty wejścia w życie tego aktu prawnego.
Istnieją różne podstawy vacatio legis:
· konieczność zapoznania się przez adresatów nowego aktu z jego treścią, tak aby był on prawidłowo stosowany przez obywateli, sądy, itd. Stosuje się długie vacatio legis regulowane przepisami całkowicie nowego aspektu, bądź całkowite zmodyfikowanie prawa obowiązującego wcześniej.
· względy finansowe- kiedy wraz z wprowadzeniem nowej noty prawnej istnieje konieczność poniesienia nowych wydatków najczęściej z budżetu państwa, np. wprowadzenie dwuinstancyjnego wojewódzkiego sądu administracyjnego- powstanie tych sądów wiązało się z koniecznością wybudowania gmachów dla SA, zakupienie urządzeń biurowych, zatrudnienie pracowników.
Eliminacja aktów prawnych z obowiązującego systemu prawnego.
Zasadą jest, iż akt normatywne/prawne nie wskazują w swojej treści daty końcowej obowiązywania takiego aktu. Sytuacja ta oznacza, że dany akt prawny należy stosować aż do momentu jego uchylenia w trybie:
1) Zwyczajnym
2) Nadzwyczajnym
Istnieją wyjątki od tej zasady, spowodowane są one określonymi okolicznościami:
1) Dotyczą charakteru prawnego danego aktu normatywnego (ustawa budżetowa, obowiązuje wyłącznie w jednym roku budżetowym)
2) Zmiana sytuacji społeczno- ekonomicznej (rozporządzenia wykonawcze, wydawane przez komisję europejską, Radę ministrów, na podstawie których to rozporządzenia wyłączone zostają spod zakazu niektóre rodzaje porozumień ograniczających konkurencje zawierane na rynkach bankowych, ubezpieczeniowych, w zakresie sprzedaży i serwisu samochodów-w tych rozporządzeniach wskazany jest trzyletni termin obowiązywania takiego rozporządzenia)
W sytuacji, gdy dany akt prawny nie wskazuje czasokresu swojego obowiązywania, wówczas obowiązywanie trwa tak długo aż nie utraci swej mocy obowiązującej.
Podstawową zwyczajną procedurą eliminacji aktów prawnych z obowiązującego systemu prawnego jest uchylanie tychże aktów:
a) przez uprawniony do tego podmiot
b) zgodnie z określoną w przypadku prawa procedurą uchylania
c) czynność konwencjonalna, mocą której przepis prawa czy norma prawna zostaje wyeliminowana z obowiązującego systemu prawnego
Podmioty uprawnione do uchylania aktów prawnych.
Zasadą jest iż uprawnienie do uchylania aktów prawnych posiada ten sam podmiot, który ustanowił daną normę (sejm uchwala i uchyla ustawy).
Zasadniczo akt prawny jest uchylany w takiej samej formie w której został on ustanowiony.
Od wyżej wymienionej zasady istnieje wyjątek dotyczący tożsamości podmiotu czy organu, który dany akt prawny uchyla (prezes Rady Ministrów posiada uprawnienie do uchylania aktów prawa miejscowego, które zostały wydane przez wojewodów, a które to akty są sprzeczne z bieżącą polityką rządu, jest to przejaw tak zwanej kontroli wewnętrznej dokonywanej przez organy kontroli administracji publicznej).
Uchylenie aktów prawnych może mieć dwojaki charakter:
1) całkowity- polega na eliminacji całego aktu prawnego
2) częściowy- polega na eliminacji części niektórych przepisów zawartych w danym akcie prawnym
Uchylenie= derogacja
Eliminacja aktów prawnych z systemu prawnego w trybie nadzwyczajnym.
Istnieją 2 metody eliminacji przepisów prawych w tym trybie. Ich cechą charakterystyczną jest to, iż uchylenie następuje na podstawie rozstrzygnięcia organu ochrony prawnej. Rozstrzygnięcie to wywołuje ten skutek, iż akt prawny traci swoją moc obowiązującą.
Uprawnienia do uchylania/eliminowania posiadają następujące organy:
1) Trybunał Konstytucyjny- posiada uprawnienia do eliminowania przepisów prawa z powodu ich niezgodności z Konstytucją
2) Sądy Administracyjne- posiadają uprawnienia do eliminacji tak zwanych aktów prawa miejscowego
Konstytucyjne źródła prawa.
Źródła prawa uregulowane zostały w rozdziale 3 Konstytucji RP. Konstytucja w artykule 87 reguluje źródła prawa, do źródeł tych zaliczając:
a) konstytucję
b) ratyfikowane umowy międzynarodowe
c) ustawy
d) akty prawa miejscowego
Źródła prawa (a-c) są zaliczane do kategorii źródeł prawa powszechnie obowiązującego, oznacza to iż źródła te obowiązują i znajdują zastosowanie na całym terytorium naszego kraju.
Źródła prawa (d) posiadają one charakter powszechnie obowiązujący, jednakże źródła te posiadają ograniczony zasięg terytorialny swojego obowiązywania, obowiązują na obszarze działania organu, który wydał dany akt prawa miejscowego (gmina, powiat, województwo).
Do źródeł prawa nie są zaliczane:
· wszelkiego rodzaju wyjaśnienia i wytyczne, a więc wskazówki zawierające dyrektywy interpretacji aktów prawnych, wyjaśnienia te są wydawane w następujących sytuacjach:
a) gdy treść norm prawnych jest lakoniczna, bądź też w tak zwanym słowniczku zawarto definicje legalne, który zawarty jest w ustawie; brak jest przepisów wyjaśniających i interpretujących treść danego terminu/pojęcia zawartego w akcie prawnym (ustawa o ochronie konkurencji konsumentów, która nie zawiera definicji wolnej czy też skutecznej konkurencji).
b) złe prawo- np. przepisy szeregu ustaw podatkowych; minister finansów wielokrotnie wydaje wyjaśnienia dotyczące interpretacji poszczególnych przepisów prawa z zakresu prawa podatkowego, a także w sytuacji gdy istnieją przepisy, które mogą być ze sobą sprzeczne.
c) wytyczne uszczegóławiają treść norm prawnych zawartych w ustawie-a to bardzo często w sytuacji braku delegacji ustawowej do wydania rozporządzeń. Tego typu wyjaśnienia nie stanowią obowiązującego źródła prawa, ale mają na celu zwiększenie przejrzystości prawa i to zarówno przez obywateli jak też przez organy stosujące prawo (wyjaśnienia prezesa urzędu ochrony konkurencji i konsumentów w sprawie administracji kar pieniężnych). Wyjaśnienia te zostały wydane z uwagi na lakoniczność przesłanek dotyczących nakładania na administrację kar pieniężnych, które zostały zawarte w ustawie. Ustawa wskazuje, iż prezes UOKiK decydując się na nałożenie kary pieniężnej zobowiązany jest brać pod uwagę przede wszystkim okres naruszenia przepisów ustawy oraz stopień tego naruszenia. Brak jest przepisów wykonawczych w tym zakresie, dlatego też prezes UOKiK wskazuje, w jaki sposób on przy wydawaniu decyzji o nałożeniu kary interpretuje wyżej wymienione wyrażenia ustawowe. Wyjaśnienia te są przejawem aktualnej polityki administracyjnej organów administracji. Akty te uzupełniają treść przepisów prawnych zawartych w ustawach.
Prawo wspólnotowe.
Wyjaśnienia i wytyczne w prawie wspólnotowym są bardzo często stosowaną metodą informowania obywateli i organów stosujących daną dziedzinę prawa.
Nie posiadają charakteru wiążącego prawnie, jednakże bardzo często wyjaśnienia i wytyczne. Z czasem przekształcają się w obowiązujące prawo w ten sposób, iż prawodawca wspólnotowy reguluje materię zawartą w wytycznych-VAT prawny.
Kolejnym instrumentem mającym na celu wyjaśnienie treści przepisów prawnych są orzeczenia Sądu Najwyższego, które wydane zostały:
a) na skutek zapytania prawnego złożonego przez sądy rozstrzygające daną sprawę, które posiadają poważne wątpliwości prawne przy rozstrzygnięciu danej sprawy
b) na skutek skarg konstytucyjnych w trybie kontroli działalności sądów niższej instancji
c) tak zwane orzeczenia interpretacyjne wydawane przez Trybunał Konstytucyjny- istnieje w poglądach doktryny spór co do możliwości wydawania przez Trybunał Konstytucyjny orzeczeń interpretacyjnych
Poglądy przedstawicieli doktryny nie uznawane są za źródła prawa, jednakże spełniają bardzo ważną rolę w odczytywaniu treści norm prawnych, które są zawarte w przepisach prawnych.
Problematyka rozporządzeń została uregulowana w artykule 92 Konstytucji RP. Artykuł ten stanowi, iż organami wyłącznie uprawnionymi do wydania są wyłącznie organy wskazane w Konstytucji. Jednakże ten sam artykuł 92 nie wymienia enumeratywnie tych organów- organy te są rozrzucone w różnych artykułach Konstytucji.
Do organów uprawnionych do wydawania rozporządzeń zaliczamy:
· prezydenta
· Radę Ministrów
· prezesa Rady Ministrów
· poszczególnych ministrów
· Krajową Radę Radiofonii i Telewizji
Podstawą do wydania rozporządzenia jest upoważnienie zawarte w ustawie ( tzw. delegacja ustawowa). Ustawa w hierarchii źródeł prawa zajmuje po Konstytucji drugą pozycję i zawiera co do zasady przepisy prawa o charakterze ogólnym, dlatego istnieje konieczność uregulowania kwestii szczegółowych w aktach o charakterze wykonawczym.
Upoważnienie to powinno zawierać:
· określenie podmiotu uprawnionego do wydania rozporządzenia wykonawczego
· określenie zakresu spraw przekazanych do uregulowania w formie rozporządzenia
· powinno wskazać wytyczne dotyczące treści tego aktu
Zgodnie z zasadą techniki prawodawczej ta delegacja ustawowa powinna być zawarta w 1 przepisie zawartym w ustawie.
Polska Konstytucja wprowadza zakaz tak zwanej subdelegacji, a więc zakaz przekazywania uprawnień innemu organowi niż ten, który został określony w delegacji ustawowej.
Akty prawa miejscowego stanowią konstytucyjne źródło prawa. Stanowią one źródła prawa, które posiadają charakter obowiązujący wyłącznie na terytorium gminy, powiatu, województwa. Wydawane są przez terenowe organy administracji publicznej. Obowiązują na terytorium działania danego organu oraz posiadają moc obowiązującą powszechnie na danym terenie.
Źródła prawa dzielimy na: powszechnie obowiązujące i akty prawa miejscowego.
Generalne akty administracji publicznej: akty prawa miejscowego -> rozporządzenia
Indywidualne akty: decyzja -> postanowienie
Generalne akty wydawane przez administrację różnią się od aktów indywidualnych:
a) określeniem adresata (a.generalne:nie został określony w sposób indywidualny, a w sposób ogólny przez wskazanie cech charakterystycznych adresata aktu: „każdy kto…”
b) okoliczności, w jakich adresat zobowiązany jest zachować się w danej sytuacji muszą być sformułowane w ten sposób iż istnieje potencjalna możliwość wielokrotnego zastosowania danej normy prawnej. Doktryna wskazuje, że generalne akty cechują się podwójną abstrakcją zarówno w stosunku do adresata jak i okoliczności.
Indywidualny akt (decyzja) charakteryzuje się tym, że stanowi on przejaw woli organu administracji publicznej o charakterze władczym, który kształtuje uprawnienia, lub nakłada obowiązki na rzecz ściśle określonego adresata tego aktu w ściśle określonej sytuacji.
Działalność organów administracj...
gosicka