PRAWO MIĘDZYNARODOWE – WYKŁADY
Adam Wiśniewski
Podręcznik – Bierzanek, Symonides – Prawo Międzynarodowe publiczne, nowe wydanie – 2005 Góralczyk – Międzynarodowe w zarysie
Egzamin pisemny testowe jednokrotnego i otwarte
Konsultacje – środa 8.30 – 9.30 co drugi tydzień
HISTORIA
§ Traktat z Kadesz XII wiek p.n.e – pierwszy traktat pokojowy między Ramzesem II a Hattusilisem III
§ początki to regulowanie kwestii spornych, granic, pokoju miedzy dwoma państwami, ale nie było jeszcze czegoś takiego jak suwerenność międzynarodowa
§ ius gentium – w Rzymie - prawo narodów, zalążki prawa dyplomatycznego
§ Średniowiecze przede wszystkim prawo kanoniczne, rozwija sie międzynarodowe prawo morskie i handlowe
§ Odrodzenie – dyplomacja, racja stanu, równowaga sił, pojęcie suwerenności (najwyższa władza ponad poddanymi – Bodin)
§ Fundamentalne dzieło Hugo Grocjusza – O prawie wojny i pokoju (stworzenie całościowego systemu), wprowadzenie zasady wolności mórz;
§ Emer de Vattel – Drot des gens – wprowadza zasadę równosci (państwa równe niezależnie od wielkości)
§ XIX w. – dominacja koncepcji pozytywistycznej, okres konferencji, rozwój umów wielostronnych –normy generalno-abstrakcyjne
§ Pojawiają się dwie koncepcje – dualistyczna (oparta na pozytywizmie – koncepcja woli państwa, państwo suwerenne i posiada najwyższa władzę ale przy kilku państwach już państwo jest ograniczone, wiec należy oddzielić te dwa sytemy od siebie i do państwa należy czy wchłonie prawo międzynarodowe tzw. Transformacja), i monistyczna – prawo miedzynarodowe bezpośrednio obowiązuje w prawie wewnętrznym państwa
§ XX wiek – powstaje Liga Narodów potem ONZ, wzrasta liczba umów i zwyczajów w prawie międzynarodowym jako podstawowych źródeł prawa międzynarodowego,; rozwój organizacji międzyrządowych; zwiększa się liczba zagadnień prawa międzynarodowego np: prawa człowieka i prawa kosmiczne
§ 1925 – powstanie ONZ – 50 członków, wysoki przyrost członków
Prawo międzynarodowe prywatne – gałąź prawa zawierająca normy kolizyjne wskazujące jakie prawo jest właściwe dla oceny stosunku prawnego z elementem zagranicznym (Ustawa Prawo pywatne międzynarodowe)
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Definicja klasyczna = genus (rodzaj) + differentia specifica (różnica gatunkowa)
Prawo = zespół norm generalno abstrakcyjnych, ustanowionych przez kompetentne organy państwa we właściwym trybie, których zastosowanie zabezpieczone jest przymusem państwowym
Prawo międzynarodowe = zespół norm
+ kryterium tworzenia – w tworzeniu których biorą udział niezależne od siebie i niepodporządkowane żadnej wspólnej władzy podmioty
+ charakterystyczne źródła – opartych na umowie międzynarodowej lub zwyczaju międzynarodowym
+ specyfika sankcji – zabezpieczonych przymusem stosowanym indywidualnie przez państwa i organizacje międzynarodowe zbiorowo
+ przedmiot regulacji – regulujące stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkiach międzynarodowych
Problem między pozytywistami a prawem międzynarodowym
§ Dla pozytywistów prawo międzynarodowe to nie prawo a pozytywna moralnośc
§ John Austin – prawo wiąże sie z wolą suwerena, który może wymusić jego stosowanie
ü Normy prawa międzynarodowego nie mogą ograniczać suwerenności państw, ich stosowanie nie jest oparte na stosowaniu przymusu fizycznego
Więc czy jest to prawo? Możliwości:
§ Odrzuca sie prawnie wiążący charakter prawa międzynarodowego, ponieważ nie spełnia warunku „prawa”
§ Zmienia sie założenia pozytywistycznej definicji prawa, tak aby prawo międzynarodowe do niej pasowało (np: socjologiczne ujęcie prawa)
§ Ponieważ nie można zdefiniować prawa międzynarodowego w oparciu o sankcje, trzeba je badać poprzez pytanie: czy państwa czują się zobowiązane do podporządkowania się regułom prawa międzynarodowego
Podstawy obowiązywania prawa międzynarodowego
§ Teoria naturalistyczna – zakłada że z samego faktu istnienia prawa można wywieść pewne przyrodzone, fundamentalne prawa
§ Teoria woluntarystyczna (pozytywistyczna) – Podstawą obowiązywania norm prawa międzynarodowego jest zgoda niezależnych państw
§ Teoria consensusu – podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego jest akceptacja całej społeczności, a nie poszczególnych państw
Powody przestrzegania prawa międzynarodowego
§ Zasada wzajemności
§ Korzyści , które mogą być rezultatem przestrzegania prawa międzynarodowego
§ Wspólny interes całej społeczności międzynarodowej
§ Pogłębiająca się współpraca pańśtw i stały rozwój międzynarodowych stosunków handlowych
§ Siła
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
ü cechy wynikają z charakteru tego co regulują
ü społeczność międzypaństwowa – mniej zorganizowana niż wewnątrzpaństwowa, brak przymusu
ü dominuje zasada równości
ü podstawowym trzonem są suwerenne państwa, równorzędne w stosunku do sibie
§ brak podporządkowania
§ brak scentralizowanego ustawodawcy
§ tworzenie prawa międzynarodowego jest niesformalizowane i zdecentralizowane
§ partykularyzm prawa międzynarodowego
ü ograniczony zakres obowiązywania umów
ü dotyczy przede wszystkim umów międzynarodowych
ü zgoda państw podstawą obowiązywania umów
ü umowa często wiąże tylko niektóre państwa (to jej wada)
ü zwyczaj ma charkter bardziej powszechny (ius cogens)
§ specyfikacja systemu prawa międzynarodowego oraz jego struktury
ü brak struktury chierarchicznej (ale rysuje się chierarchizacja – art. 103 KNZ „Karta ma pierwszeństwo przed innymi instrumentami międzynarodowymi; oraz normy ius cogens – KWPT – normy imperatywne od których nie ma odstępstwa)
§ brak zorganizowanego apartau przymusu (zunifikowanego systemu egzekwowania prawa)
ü istnieją sankcje nie zawsze oparte na przymusie (np socjologiczne)
ü istnieją sankcje zorganizowane (przez organizacje i umowy międzynarodowe, np sankcje Rady Bezpieczeństwa)
ü nie można stosować trójelementowej koncepcji normy prawa – hipoteza, dyspozycja, sankcja; raczej metoda cywilistyczna – równość stron (ale nie zawsze adekwatna)
§ brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego
ü państwo żeby było poddane jurysdyckji sądu międzynarodowego musi wyrazić zgode
ü Trybunał Praw Człowieka – zgoda jest przymusowa a nie dobrowolna (choć pośrednio wyraża zgode przystępując do Konwencji Praw Człowieka)
§ jest to prawo w tworzeniu którego biorą udział niezależnie od siebie i niepodporządkowane żadnej wspólnej władzy podmioty
§ te same podmioty tworzą prawa i jednocześnie je stosują i egzekwują (3 w 1)
§ prawo międzynarodowe zawiera m.in. normy jednakowe dla wszystkich państw (zwyczaj powszechny)
§ proliferacja międzynarodowych trybnałów
ü jurysdykcje sądów niekiedy sie krzyżują (Trybunał Praw Człowieka i Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – competing jurisdiction)
§ dynamiczny rozwój organizacji międzynarodowych i pogłębiająca się współpraca pańśtw w ramach tych organizacji
§ zmiana tradycyjnego paradygmatu suwerenności
ü wyroki trybunałów wpływają na ustawodawsto poszczególnych państw
§ fragmentaryzacja prawa międzynarodowego
ü reżimy działowe
+ międzynarodowe prawo chrony środowiska, administracji, morza, gospodarcze, ochrony praw człowieka, unijne (ale w tym wypadku istnieje spór i raczej prawo unijne ma być odrębne od międzynarodowego, ale w naszej katedrze jest to raczej podsystem a nie odrębne prawo
ü reżimy samowystarczalne – organizacje tworzące prawo i mające zdolność jej implementacji
+ system rady europy, prawo dyplomatyczne
+
SPOŁECZNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA
§ Sensu stricto – ogół suwerennych państw pozostających ze sobą w stosunkach wzajemnych opartych na prawie międzynarodowym
§ Sensu largo – ogół suwerennych państw oraz podmiotów niesuwerennych zdolnych do działania na płaszczyźnie międzynarodowej
§ Przestrzeń w której działa prawo międzynarodowe
PORZĄDEK MIĘDZYNARODOWY
§ całokształt norm międzynarodowych i krajowych regulujących stosunki miedzynarodowe sensu largo, tzn wszelkie stosunki międzynarodwe wykraczające poza granice państwowe między wszystkimi podmiotami stosunków międzynarodowych
§ elementy:
ü prawo międzynarodowe
ü moralność międzynarodowa
ü kurtuazja międzynarodowa (sposób podpisywania, honory oddawane państwu)
ü międzynarodowe normy polityczne
ü prakseologia międzynarodowa (jak prowadzić negocjacje)
NORMY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
§ Soft law – normy prawa międzynarodowego o charakterze niewiążącym (deklaracje, rezoucje.. istnieją w świadomości i torują dorgę do przyjęcia ich do hard law)
§ Hard law
§ Ius cogens – imperatywna norma powszechnego prawa międzynarodowe jest norma przyjęta i uznana przez międzynarodową społeczność państw jako całość za normę, od której żadne odstępstwo nie jest dozwolone i która może być zmieniona jedyne przez późniejsza normę powszechnego prawa międzynarodowego o tym samym charakterze
§ Ius dispositivum
§ Normy kontraktowe - (kupna- sprzedarzy) dwustronne, poddawane regulacji prawnej danych państw
§ Normy generalno – abstrakcyjne
§ Powszechnie obowiązujące
§ Partykularne
FUNKCJE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
§ zapewnienie pokoju
§ organizowanie i regulowanie stosunków między podmiotami tego prawa
§ rozwiązywanie sporów między podmiotami prawa międzynarodowego
§ integracyjna – koordynowanie i harmonizowanie współpracy
§ kształtowanie stosunków wewnętrznych w poszczególnych państwach
SANKCJE W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
§ Sankcja – negatywna reakcja innego państwa/pańśtw/społeczności międzynarodowej z jaką spotyka sie podmiot prawa międzynarodowego (pańśtwo) naruszający normy tego prawa
§ Sankcje zorganizowane – przewidzane w umowach międzynarodowych
o są stosowane nie przez samego pokrzywdzownego, lecz przez właściwy organ międzynarodowy
o są wyraźnie przewidziane w umowie międzynarodowej, która określa precyzyjnie:
+ sytuacje w jakich te sankcje mogą być stosowane
+ sposób w jaki mają być podjęte
+ środki przymusu bezpośredniego
o art. 2 pkt. 4, art. 41, art. 42 Karty NZ
+ Rada może zdecydować jakie środki,, nie pociągające za sobą użycia siły zbrojnej należy zastosować dla wykonania jej decyzji, oraz może zażądać od członków ONZ zastosowania trakich środków (częściow...
gosicka