Finanse publiczne dr Barbara Szlabowska
Wykład 25 kwietnia 2010 r.
Zasady budżetowe:
Ø Zasada równowagi budżetowej, wydatki równają się dochodom
Ø Zasada powszechności (zupełności), wszystkie dochody i wydatki powinny być uwzględnione w budżecie
Ø Zasada jedności budżetowej, ma charakter formalny i materialny:
§ Formalny, budżet państwa przekładany na budżet centralny i terytorialny. Od razu jest podzielony
§ Materialny, ma charakter ogólny, nie mają odgórnego przeznaczenia, np. dotacje
Budżet określa źródła i kierunki wydatkowania, pozycje pewnej systematyki na określone numery dotyczące działu (np. szkolnictwo). Określone jest kto może wydać, do jakiej wysokości o pewnego czasu, tj. 1 rok
Ø Zasada szczegółowości, kto będzie wydatkował, kiedy, na co i ile
Ø Zasada jawności (demokracji), każdy obywatel może się zapoznać z budżetem i jego ustawą. Ustawę budżetową można znaleźć u Urzędzie Gminy, Urzędzie Miasta, Wydziale Prawa...
Ø Zasada przejrzystości dotyczy procesów zawartych w gospodarce. Dokładne określenie ile środków jest przeznaczonych i na co.
Ø Zasada gospodarności, czyli racjonalne wydatkowanie środków pieniężnych,
Ø Zasada jednoznaczności
Ø Zasada polityczna
Ø Zasada uprzedniości, mówi o tym że budżet jest skonstruowany i sporządzony w roku uprzednim niż rok, którego dotyczy
Wykonanie i realizacja budżetu trwa ok. 2 lata
Absolutorium – absolutnie zgodne z założeniami. Po wykonaniu budżetu jest on oceniany przez NIK. Sejm głosuje za przyjęciem absolutorium dla rządu. NIK udziela absolutorium dla rządu za wykonany budżet.
Prowizorium budżetowe – zachodzi gdy nie można dojść do porozumienia w sprawie budżetu. Minister Finansów zobowiązuje się wówczas że sam każdego miesiąca będzie wydatkował 1/12 środków finansowych (sam będzie odpowiedzialny za budżet). To wydatkowanie może trwać do 3-4 miesięcy.
Prerogacja – polega na przedłużeniu założeń budżetu z danego roku na rok następny. Jeśli budżet z roku poprzedniego był dobry, w gospodarce dzieje się dobrze to można go skopiować na rok następny. W Polsce jeszcze się nie zdarzyło ;)
Prerogacja budżetu: Niemcy lata ’70, ’71, ‘72
Francja lata ’68, ‘69
Stosowały skopiowanie budżetu. Były to kraje bardzo bogate i mogły sobie na to pozwolić.
Repudiacja – zmiana, nieuczciwość. Oznacza, że państwo w ramach długu publicznego sprzedaje obligacje skarbowe. Gdy dochodzi do wykupu, oferują coś innego żeby tylko nie wykupić – zmiana warunków umowy. Spowodowane jest to brakiem środków na wykup obligacji. Jedna ze stron (strona publiczna) zmienia warunki umowy
Procedura budżetowa:
Budżet składa się ze skomplikowanej metody jego uchwalania
ETAP PIERWSZY:
Opracowanie założeń do przyszłorocznego budżetu, zbieranie informacji na temat planowanych inwestycji
W czerwcu następuje pierwsza „przymiarka” budżetowa. Wstępny projekt, pierwsza ocena. Osoba odpowiedzialna: Minister Finansów.
Wszystkie resorty, komórki tworzące budżet przekładają go rządowi. Następuje ocena.
We wrześniu następuje „gruntowniejsza przymiarka”.
Istnieją różne interesy poszczególnych ugrupowań politycznych, które chcą spełnić założenia kampanii wyborczej – kłótnia w rządzie:)
31 października – ostateczny projekt
15 listopada – data przedstawienia budżetu, Minister Finansów wnosi na salę sejmową budżet
Zmiany podatkowe muszą być podane do 1 listopada. Wyjątek: Minister Finansów może podjąć decyzje o zmianach podatkowych pod warunkiem, że będą korzystniejsze dla podatników. Korzystniejszy dla jednego nie oznacza korzystniejszego dla drugiego.
ETAP DRUGI:
Składa się z 1, 2 i 3 czytania budżetu
1 etap czytania budżetu w Parlamencie można oglądać w TV
Minister Finansów na oczach wszystkich przedstawia założenia budżetu na rok następny. Po tym wszystkie kluby wygłaszają opinię i się kłócą...
2 etap czytania jest wtedy, gdy zostaną naniesione wszystkie poprawki. Budżet poprawia Minister Finansów
3 etap czytania to prezentacja całości. Budżet nabiera cechy ustawy budżetowej
Po 3 czytaniu budżet trafia do Senatu, który może również wnieść poprawki (mają 1 tydzień). Każda poprawka musi być oddzielnie przegłosowana (musi mieć więcej niż 50% głosów)
Gdy Sejm uwzględnił poprawki Senatu to do 15 grudnia budżet powinien być podpisany przez Prezydenta RP. Prezydent ma na podpis 7 dni i nie może wnieść poprawek. Jeżeli ma wątpliwości to może sprawę oddać do Trybunału.
Jeśli etap drugi się nie kończy to mamy prowizorium.
ETAP TRZECI:
Wykonywanie założeń budżetu.
Władze centralne i terytorialne obowiązuje zasada racjonalności i oszczędności. Obowiązuje nadzór nad władzą wykonawczą.
ETAP CZWARTY:
Kontrola nad wykonanym budżetem.
Etap ten kończy się absolutorium przyznanym przez Sejm dla rządu na podstawie oceny wydanej przez NIK. Sprawdzanie czy budżet został wykonany pod względem legalności, gospodarności i oszczędności.
Kryteria przy ocenianiu budżetu:
Ø Legalność wydatkowania środków finansowych (zamówienia publiczne),
Ø Gospodarność
Ø Oszczędność
Mogą być nakładane kary za naruszenie dyscypliny budżetowej:
Ø Upomnienie, „przywołanie do porządku”
Ø Udzielenie nagany, np. odsunięcie od stanowiska
Ø Kara pieniężna nałożona przez NIK
Są to kary ustawowe
3
gosicka