Wykład II finanse.doc

Wykład II - Pojęcie i zasady funkcjonowania publicznego systemu finansowego

Pojęcie publicznego systemu finansowego:

1.        Funkcje finansów publicznych

2.        Zadania publiczne

3.        Zasady ogólne finansów publicznych

Pojęcie publicznego systemu finansowego:

•          Część sytemu finansowego skierowana na realizację funkcji i zadań publicznych – „wykluczonych” przez prywatny system finansowy

•          Część systemu finansowego zajmująca się gromadzeniem i wydatkowaniem publicznych zasobów pieniężnych

•          Publiczne zasoby pieniężne to inaczej finanse publiczne

Funkcje finansów publicznych:

•          Alokacyjna – związana z wtórnym podziałem dochodów pieniężnych od podmiotów gospodarczych finansowego sektora prywatnego- przejmowaniem środków pieniężnych

•          Redystrybucyjna – przemieszczanie zgromadzonych środków pieniężnych zgodnie z preferencjami publicznymi

•          Stabilizacyjna –związana z przekazywaniem publicznych zasobów  pieniężnych na cele gospodarcze.

Zadania publiczne :

•          Wynikają z prowadzonej przez państwo polityki finansowej

•          Są tym większe im „więcej państwa w państwie” i wtedy:

- wymagają gromadzenia większej ilości publicznych środków pieniężnych

-  zwiększają zakres wtórnego podziału dochodów -  wtórnej alokacji zasobów pieniężnych

Polityka finansowa państwa:

Ø       system celów gospodarczo - społecznych realizowanych za pomocą narzędzi gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych ¹ polityka budżetowa,

Ø       wąsko: polityka podatkowa; skarbowa gromadzenia dochodów celem prowadzenia polityki społeczno - gospodarczej,

Ø       polityka fiskalna.

Polityka fiskalna - narzędzie alokacji zasobów

Alokacja - rozmieszczenie rozporządzalnych środków - zasobów realnych i finansowych

              a) pośrednia - poprzez mechanizm rynkowy,

              b) bezpośrednia - poprzez państwo.

Pytania:

a) dlaczego jest konieczna alokacja bezpośrednia?

b) czy alokacja bezpośrednia jest dominująca; kiedy i dlaczego?

c) jakie są mierniki tej alokacji?

Ø       równość społeczna;

Ø       sprawiedliwość społeczna;

Ø       efektywność społeczna:

Ø       efekty niemierzalne,

Ø       nakłady: możliwe do określenia, ale w zestawieniu:

Ø       dobra substytucyjne,

Ø       dobra komplementarne,

Ø       dobra alternatywne.

d) jakie są cele polityki fiskalnej państwa?

Ø       gromadzenie środków finansowych dla realizacji zadań państwa

Ø       administracyjne,

Ø       społeczne,

Ø       gospodarcze.

Zadania publiczne to:

•          Nie tylko zadania państwa

•          Ale także zadania samorządu terytorialnego

•          Ich zakres zależy od;

     - możliwości ich wykonania na określonym szczeblu

     - skuteczności zarządzania środkami publicznymi

     - możliwości najlepszej realizacji zadań publicznych

Realizacji polityki finansowej służą:

•          Instrumenty – narzędzia przyjmujące postać aktów właściwych istocie podejmowanych czynności. Dzielą się one na:

a)        Akty planowania – związane z planowaniem rozdysponowania środków publicznych

b)       Akty normatywne – ustalają uprawnienia i obowiązki prawno- finansowe

c)        Akty finansowe- są one odmianą aktów administracyjnych

d)       Akty kontroli – oznaczają czynności oraz ustalenia kontrolne i zalecenia pokontrolne organów kontroli finansowej w zakresie wykonywania  uprawnień i obowiązków prawno- finansowych oraz przestrzegania dyscypliny finansów publicznych

Polityka finansowa  realizowana jest:

Ø       w określonym układzie organizacyjnym, który może racjonalizować lub hamować ich przebieg.

Ø       Teza I: wadliwe uregulowania prawne mogą prowadzić nie tylko do suboptymalnej alokacji zasobów, ale też braku efektywności państwa w wykonywaniu funkcji gospodarczych, społecznych i socjalnych.

Ø       Teza II: efektywne państwo może być czynnikiem stymulującym wzrost gospodarczy i inwestycje.

Realizacja celów polityki finansowej zdeterminowana jest:

Ø       dobrym systemem podatkowym,

Ø       skutecznym aparatem skarbowym,

Ø       sprawnymi procedurami legislacyjnymi,

Ø       dobrze rozwiniętymi instytucjami publicznymi.

Paradoks: Wyższa instytucjonalizacja polityki finansowej pociąga wysokie koszty. W państwach słabo rozwiniętych działalność instytucji publicznych realizujących politykę finansową jest niskoefektywna. Nie ma gwarancji, że w państwach wysoko rozwiniętych jest odwrotnie. Przeznacza się tylko większe środki, których sposób wykorzystania zależy wyłącznie od etyki zawodowej polityków i ich odpowiedzialności wobec swoich wyborców. Słusznym jest zatem stwierdzenie, ze takie państwo, jakie społeczeństwo.

Polityka dyskrecjonalna - uznaniowa:

Ø       organizowanie i finansowanie robót publicznych,

Ø       projektowanie zatrudnienia w sektorze publicznym,

Ø       zmiana stawek podatkowych.

Skuteczność polityki fiskalnej: niska, ze względu na:

Ø       opóźnienia czasowe,

Ø       groźbę inflacji,

Ø       niepewność,

Ø       niebezpieczeństwo nadmiernej ekspansji fiskalnej.

Narzędzia polityki fiskalnej:

Ø       podatki,

Ø       zasiłki dla bezrobotnych,

Ø       wydatki na tworzenie nowych miejsc pracy i zmiany kwalifikacji zawodowych,

Ø       inwestycje na restrukturyzację w układzie branżowym i przestrzennym,

Ø       wydatki na promocję rozwoju drobnej wytwórczości,

Ø       wydatki na roboty publiczne,

Ø       deficyt budżetowy,

Ø       dług publiczny.

Automatyczne stabilizatory koniunktury – działają bez interwencji państwa:

Ø       dochody podatkowe,

Ø       zasiłki dla bezrobotnych,

Ø       zasiłki z tytułu opieki zdrowotnej,

Ø       programy pomocy dla rolnictwa – subwencje cen gwarantowane produktów rolnych.

Zasady ogólne finansów publicznych:

•          Postulaty wysuwane przez naukę do stworzenia wzorca funkcjonowania instytucji finansów publicznych

•          Postulaty akceptowane przez prawodawcę staja się normami prawnymi mającymi charakter norm wiodących.

•          Najwcześniejsze zasady podatkowe i budżetowe

•          Ważne są akty normatywne zasadnicze dla struktury źródeł prawa finansowego , ( konstytucja ,ustawa o finansach publicznych)

Zasady ogólne finansów w świetle prawa polskiego:

•          Legalności – oparcie procesów gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych na podstawach prawnych . Wynika z Konstytucji i UoFP

•          Celowości- oparcie procesów gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych zgodnie z wybranymi celami społeczno-gospodarczymi i politycznymi

•          Planowości - oparcie procesów gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych na planach makro i mikroekonomicznych

Zasady ogólne finansów w świetle prawa polskiego:

•          Jawność – społeczeństwo – publiczność musi posiadać informację o sposobach gromadzenia i wydatkowania środków publicznych

•          Przejrzystość- rozwinięcie zasady jawności, nakaz jawności materialnej i formalnej gromadzenia i wydatkowania środków publicznych

•          ochrony interesu finansowego państwa

•          Praworządności postępowania organów finansowych 

Zasady ogólne finansów w świetle prawa polskiego:

•          Rachunkowości – ewidencjonowania

•          Sprawozdawczości – oceny gromadzenia i wydatkowania środków publicznych

•          Kontroli – czy zasady i w jakim stopniu sa przestrzegane

•          Dyscypliny finansów publicznych-odpowiedzialności prawnej za naruszenie zasad…