Proces+budżetowy.doc

Proces budżetowy

4 fazy procesu budżetowego:

I. Faza projektowania :
1. często występuje w roku poprzedzającym okres budżetowy
2. polega na sporządzeniu projektów budżetów czyli PLANÓW
a: plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów
3. Tryb:
a: MF przedstawia RM założenia projektu budżetu państwa na rok następny
b: MF wydaje notę budżetową w formie rozporządzenia
à wskazuje organy które muszą sporządzić plany finansowe
à wskazuje organy które muszą sporządzić projekty określonych części budżetu
à zawiera niezbędne dane do sporządzenia tych planów i terminy
- Jednostka budżetowa i zakład budżetowy:
= następuje powiązanie  tylko zadań rzeczowych  z niezbędnymi środkami na ich realizację z budżetu państwa w postaci wskaźników budżetowych i norm budżetowych
= wskaźniki budżetowe określają wielkości bieżące zadań rzeczowych:
Jeżeli wielkość zadań zmienia się w ciągu roku budżetowego:
-- trzeba to uwzględnić w tych planach
c: MF sporządza projekt budżetu państwa na podstawie:
à na podstawie planów finansowych dysponentów części, mających udział w częściach budżetu ( dysponentem każdy organ który ma udział w części budżetu )
d: MF może prowadzić rokowania budżetowe :
à z ministrami i szefami urzędów centralnych w kwestii zawartych w projektach wielkości )
à MF nie ma uprawnień do rokowań co do kilkunastu taksatywnie wymienionych urzędów:
- kancelarie sejmu, senatu, prezydenta
- SN, TK, RPO, NIK
d: MF sporządzony projekt przedkłada RM, a ona go UCHWALA
à uchwalony projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem trafia do Sejmu
4. jest zachowana zasada uprzedniości ( obowiązek uchwalenia budżetu przed rokiem budżetowym)
a: w Konstytucji i ustawie o FP jest ten wymóg spełniony poprzez określenie:
à RM przedstawia projekt ustawy budżetowej sejmowi na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego- w ustawie- do 30.IX- to samo znaczy

à w Konstytucji istnieje możliwość przedłożenia projektu przez RM później ( gdy nowy rząd wybrano i nie zdąży do 30.IX uchwalić projektu nowego )

5. Jeśli do 1.I brak ustawy budżetowej RM:
a: może prowadzić gospodarkę na projekcie ustawy budżetowej
b: RM alternatywnie w wyjątkowych przypadkach może złożyć projekt prowizorium budżetowego:
à przewiduje tylko konstytucja
à polega na ujęciu dochodów i wydatków w okresie krótszym niż rok
à to określenie dochodów i wydatków jest z mniejszą szczegółowością

II. Faza uchwalania
1. Tryb:
a: projekt ustawy budżetowej referuje zawsze MF – nie poseł sprawozdawca( expose budżetowe )
wyjątki:
b: senat może poprawki uchwalić w terminie 20 dni od przekazania ustawy
c: prezydent nie ma prawa veta do ustawy budżetowej
d: prezydent podpisuje ustawę w ciągu 7 dni
e: TK musi orzec o zgodności w terminie 2 miesięcy od przekazania
2. nie jest zachowana zasada uprzedniości
a: 225 K- jeśli ustawa przedłożona w sejmie w ciągu 4 miesięcy nie zostanie przedłożona prezydentowi do podpisania- może on skrócić kadencję sejmu
à od 30.IX 4 miesiące- koniec stycznia ( brak zasady uprzedniości )
à prezydent może skrócić kadencję, nigdy nie skrócił jeszcze!

3. Jeżeli w miejsce ustawy budżetowej uchwalono prowizorium budżetowe:
à przed upływem terminu obowiązywania prowizorium , musi być uchwalona ustawa budżetowa

Jeżeli nie zastosowano zasady uprzedniości są 3 możliwości dokonywania wydatków:
à prowizorium budżetowe

à projekt złożonego budżetu lub projekt prowizorium
à prorogacja budżetu
- dokonywanie wydatków w oparciu o wielkości z lat ubiegłych

- dotyczy to tylko stawek należności budżetowych i składek na fundusze celowe z roku poprzedniego

III. Faza wykonywania

1. Pomostem między fazą uchwalania , a wykonywania budżetu jest instytucja UKŁADU WYKONAWCZEGO

a: polega na doprowadzeniu budżetu do pełnej szczegółowości, jeśli nie był do niej doprowadzony w chwili uchwalania.
2. Zadania budżetowe wykonują jednostki organizacyjne jako wykonawcy budżetu- czyli dysponenci budżetu

a: często organy wykonawcze, rzadko organy stanowiące
b: katalog dysponentów budżetu:
- państwa:
à RM
à MF ( generalny wykonawca budżetu )
à ministrowie

à dysponenci części budżetowych
- samorządowym:
à wójt, burmistrz, prezydent
3. Nadzór nad wykonywaniem budżetu państwa:
a: ogólny- RM
b: poziomy- MF
c: pionowy- co do zasady nie występuje, RIO jedynie kontroluje finanse jst

à w zakresie wykonywania zadań zleconych przed administrację rządową istnieje zakres pionowy
4. Występują:
a: zawsze dysponenci I stopnia i III stopnia
b: mogą dysponenci II stopnia
c: dysponentów II i III stopnia ustalają dysponenci główni
d: dysponenci z uzyskanej części wykorzystują część, a resztę przekazują podległym, Ci znowu wykorzystują część i przekazują podległym( dysponentom III stopnia jeśli są )
e: dysponent zawsze otrzymuje uprawnienie do dokonywania danych wydatków w drodze uruchomienia wydatków ( poprzez przelanie kwot na dany rachunek bankowy dysponenta )
à instytucja uruchamiania środków pełni funkcję kontrolna, ma zapobiec wydawaniu wszystkich środków na początku roku budżetowego

à ma gwarantować sukcesywne wydatkowanie w ciągu roku
à zapobiega nierównowadze bieżącej
5. Wymienia się 2 metody nadzoru kontroli budżetowej w przypadku stwierdzenia nieprawidłowego działania jednostki

A: BLOKOWANIE WYDATKÓW
à przewiduje budżet państwa i jst
à uruchamia środki:
- dla dysponentów głównych- MF
- dla dysponentów II stopnia- dysponent główny
- dla dysponentów III stopnia przekazują środki na odpowiednie rachunki:
= gdy brak II stopnia- dysponent główny
= gdy jest dysponent II stopnia- dysponent II stopnia
à MF ma dwoistość funkcji:
- generalny wykonawca budżetu- nadzór poziomy
- rezerwy celowe z wyjątkiem rezerw na wzrost wynagrodzeń dysponuje MF

- jako dysponent części- Ministerstwa Finansów!
à blokowanie
- wg. ustawy: okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością określonych wydatków—ujęcie teoretyczne- sensu stricte blokowanie
- w ustawie blokowanie to: ujęcie teoretyczne plus wstrzymania przekazywania środków na realizację zadań – przy zagrożeniu realizacji całej ustawy – sensu largo blokowanie
- wstrzymanie przekazywania środków na realizację zadań jest wstrzymaniem uruchamiania , nie blokowaniem – ujęcie teoretyczne
- jeżeli zajdzie zagrożenie realizacji całej ustawy budżetowej- RM blokuje wydatki ( pojęcie szerokie blokowania )
à blokowanie w innych przypadkach

- w innych przypadkach kompetencja do blokowania przysługuje:
= MF lub odpowiednio dysponentowi części odnośnie konkretnej jednostki organizacyjnej
- MF blokuje wydatki wobec jednostek całego budżetu z wyjątkiem dysponentów, wobec których nie miał w fazie planowania prawa rokowań
- co do konkretnych jednostek przysługuje jedynie blokowanie sensu stricte
à blokowanie w ramach budżetu samorządowego obejmuje:
- blokowanie sensu stricte
- uprawnienie ma odpowiednio: zarząd i wójt, burmistrz, prezydent

B: ZAMKNIĘCIE WYDATKÓW
à obecnie brak

6. W fazie wykonywania budżetu stosuje się zasadę roczności- wygasania środków z upływem roku:
a: zasada: niewykorzystane środki z upływem roku budżetowego wygasaja
b: wyjątki: nie wygasają:
à wydatki inwestycyjne
à fundusze celowe ( wyj. od zasady roczności, jedności materialnej)
- z upływem roku budżetowego niewykorzystane środki funduszy celowych ex lege przechodzą na następny rok budżetowy
à RM jest uprawniona do określania listy wydatków , które nie wygasają z upływem roku
- RM musi określić przy każdym wydatku termin do którego ma on zostać wykorzystany
à ex lege nie wygasają wydatki:
- z kredytów zagranicznych
- z środków zagranicznych na realizację określonych celów
7. w fazie wykonywania budżetu stosuje się zasadę obsługi kasowej budżetu
a: w ramach wykonywania budżetu istnieje przyjmowanie i wydatkowanie środków
b: zasada obsługi kasowej postuluje oddzielenie wydawania dyspozycji płatniczych od ich realizacji

c: to oddzielenie ma służyć kontroli poprzez zastosowania obsługi kasowej na zasadzie:
à skarbowej- obecnie jest brak

- w obrębie budżetu tworzy się odrębne jednostki zajmujące się tylko i wyłącznie obsługą kasową
à bankowej
- obsługa kasowa zostaje przekazana aparatowi bankowemu

- banki prowadzą specjalne rachunki bankowe do bankowej obsługi budżetu
- rachunkiem podstawowym jest CENTRALNY RACHUNEK BIEŻĄCY BUDŻETU PAŃSTWA – zasada jedności materialnej ( wszystkie środki do jednej puli )
= składa się z dochodów, rachunków dochodów i wydatków budżetu państwa oraz rachunków środków przeznaczonych na pożyczkowe potrzeby budżetu państwa
- rachunki bieżące: jednostek pomocniczych, organów podatkowych, państwowych funduszy celowych, jednostek budżetowych, zakładów budżetowych,
- rachunki jednostek budżetowych mających siedzibę za granicą
- rachunki pomocnicze ( chodzi o rachunki prowadzone na terenie gdzie NBP nie ma placówkià wtedy bank komercyjny )

- obsługa budżetu państwa dokonuje się w zasadzie przez NBP, ale po przystąpieniu RP do strefy  euro- będzie możliwa obsługa przez BGK
- obecnie można obsługiwać przez BGK- fundusze celowe, zakłady budżetowe, rachunki pomocnicze, gospodarstwa pomocnicze
- wyjątkowo rachunki pomocnicze mogą prowadzić banki komercyjne
d: przejściowe nadwyżki środków należy lokować na centralnym rachunku bieżącym w postaci lokat oprocentowanych
e: Równowaga bieżąca:
à brak środków- bieżący deficytà nie napłynęły środki- MF może zaciągnąć kredyt i pożyczkę, w samorządzie- zaciąganie krótkoterminowych papierów
à nadwyżka środków- bieżąca nadwyżkaà napłynęły wcześniej- MF może lokować na oprocentowanych lokatach w NBP lub BGK – samorząd- to samo zarząd lub wójt, burmistrz
- w jednostkach samorządowych- bankami prowadzącymi obsługę będą zawsze banki komercyjne wybrane w drodze zamówień publicznych ( NBP i BGK nie przystępuje do przetargów )
8. W fazie wykonywania budżetu stosuje się zasadę elastyczności budżetu

a: służy zabezpieczeniu wydatków, które się ujawniły w ciągu roku

b: instrumenty elastyczności:
à materialne ( rezerwy budżetowe, nadwyżka budżetowa ) – zas. szczegółowości budżetu
- NIE rezerwa kasowa- była w przeszłości
à formalne : ( w celu pozyskania wydatków !!! )
- zmiany dokonywane w obrębie danego budżetu
= PRZENIESIENIE WYDATKÓW
A: źródłem wydatku jest inny wydatek:
polega na zwiększeniu wydatku jednego i zmniejszeniu wydatku  drugiego, ale budżet nie ulega zwiększeniu lub zmniejszeniu, bo to wszystko się wyrównuje w obrębie jednego budżetu.
W przypadku przeniesień należy stosować zasadę szczegółowości, tzn. można dokonywać przeniesień : między podziałkami tego samego rzędu w obrębie tej samej podziałki bezpośrednio wyższego rzędu ( między paragrafami- tego samego rozdziału, działu , części, między rozdziałami- tego samego działu i części , między działami- tej samej części )
B: źródłem wydatku jest rezerwa budżetowa
àRezerwa jest po stronie wydatków, więc uszczuplenie rezerwy powoduje wzrost wydatku i budżet ma zachowaną zasadę równości. ( dokonuje przeniesień RM z możliwością upoważnienia Prezesa RM lub MF )

àUWAGA!!!- rezerwa celowa MF, ale z rezerwy na wzrost wynagrodzenia przenosi tylko RM
àW organach samorządowych: Oran wykonawczy dokonuje przeniesień ( rezerwy ), ale przy przenoszeniu z wydatku na wydatek à organ stanowiący( między działami musi sam), ale może upoważnić organ wykonawczy ( między rozdziałami i paragrafami )

C: W budżecie państwa obecnie nie ma przeniesień między częściami i działami !!!
( będą właściwie zastosowane przez RM wyjątkowo , gdy stan nadzwyczajny )
Zwyczajnie dysponent części może, ale tylko między paragrafami i rozdziałami
Przeniesienie wydatków majątkowych wymaga zgody lub powiadomienia MF
Na kompetencje organów do przeniesień wpływa:
à rodzaj budżetu
à źródła pokrycia
à stopnia klasyfikacji budżetowej

D: ograniczenia przedmiotowe:
à wydatki inwestycyjne nie mogą ulegać czy to zwiększeniu czy zmniejszeniu
- można za zgodą zmienić wydatek na inna inwestycję
- nigdy nie wolno zmienić wydatku na wydatek bieżący !!!
à wydatki na wynagrodzenia
E: nie wolno przenosić niektórych wydatków pod koniec roku budżetowego

à rezerwy celowe do 15.X

= WYDATKI DODATKOWE
- po zastosowaniu ich poziom budżetu ulega zwiększeniu !!!

- musza istnieć środki na pokrycie tych zwiększonych wydatków
- tym środkami pokrycia jest nadwyżka ubiegłego roku lub lat ubiegłych
- jednostka budżetowa prowadzi na wyodrębnionym rachunku bankowym środki które mogą być wykorzystane na pokrycie tych wydatków dodatkowych

zmiany dokonywane między budżetami:
A: wraz z przesunięciem zadań następuje przesunięcie środków ( np. zdanie własne powiatu staje się zadaniem własnym gminy )

Budżet samorządowy:

1. faza projektowania:
a: sporządza zarząd jako organ wykonawczy
b: do projektu dołącza prognozę:

à długu
à stanu mienia komunalnego
c: projekt z prognozą organ wykonawczy przekazuje: ( do 15.XI- jest zas. uprzedniości )
à organowi stanowiącemu w celu uchwalenia
à RIO w celu zaopiniowania
à organ stanowiący musi uzyskać opinie przed uchwaleniem budżetu
2. faza uchwalania
a: debata nad projektem
b: uchwalenie następuje przed rozpoczęciem roku budżetowego
à w wyjątkowych przypadkach do 30.III – zasada uprzedniości niezachowana
à po 30.III organ stanowiący nie ma prawa do uchwalenia budżetu!!!!
- wtedy do 30.IV RIO ustanawia plan dochodów i wydatków w zakresie zadań własnych i zleconych.
 

W budżecie samorządowym można stosować prowizorium budżetowe, ale:
a: może być zastosowane ono tylko wtedy , gdy:
à istnieje prowizorium w budżecie państwa
à i tylko na okres ten sam co prowizorium budżetu państwa
b: organ stanowiący może, ale nie musi uchwalać prowizorium, może wtedy uchwałę budżetową.

IV. Faza sprawozdawczości

1. niewykorzystane dotacje celowe po końcu roku musza być zwracane pod rygorem sankcji odsetkowej od zaległości podatkowej.
2. dotacje celowe na zadania zlecone:
a: dotacja nie wykorzystana w całości- podlega zwrotowi niewykorzystana część

3. jeśli  wykorzystano dotacji nie zgodnie z przeznaczeniem- zakaz otrzymywania dotacji przez następne 3 lata
4. jeśli nie wykorzystano dotacji zgodnie z przeznaczeniem- zwrot równowartości

4. często występuje w roku następnym po okresie budżetowym którego się tyczy
5. dysponenci budżetowi obowiązani są prowadzić rachunkowość budżetową ( za dany rok )
6. Rozróżniamy sprawozdawczość:
a: roczną- pełna sprawozdawczość
à składa RM w terminie 5 miesięcy od końca roku do sejmu
à wydaje NIK opinię
à sejm udziela lub nie udziela absolutorium RM
à w sprawozdaniu w formie uchwały zawarte są zbiorcze informacje o poziomie dochodów i wydatków jst oraz poziomie zadłużenia państwa
b: półroczną- uproszczona sprawozdawczość

à składa MF do właściwej komisji FP i NIK informacje o stanie wykonywania budżetu do 10.IX
7. sprawozdawczość samorządowa
a: dysponenci sporządzają własne, a następnie zarząd całościowe:
à półroczne do 31.VIII
à roczne do 20.III

c: organowi stanowiącemu i RIO
d: organ stanowiący , po otrzymaniu opinii RIO wydaje absolutorium- do 30.IV

Środki unijne:
à nie podlegają zwrotowi
à część trafia na programy wieloletnie, a część jest gromadzona na wyodrębnionych rachunkach w NBP lub BGK
à potem trafiają na centralny rachunek z którego są rozdysponowywane
 

Wydatki :
1. BIEŻĄCE= OPERACYJNE -nie obejmują spłat pożyczek !!
2. MAJĄTKOWE= INWESTYCYJNE
 

Obecnie wydatki dzieli się na:

1. subwencje i dotacje:
a: subwencje ogólne- dla jst

b: dotacje celowe-  przeznaczone na kategorie celów
à dochody jst na sfinansowanie wydatków :
- zadania zlecone przez administrację rządową
- bieżące zadania własne
- inne zadania zlecone
à dotacje na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji
à dotacje inwestycyjne dla:
- jednostek budżetowych...