Diagnoza_instrukcja.pdf

Diagnoza nauczycielska

w klasach I–III

szkoły podstawowej

Próby oceniające umiejętność czytania i pisania

dla klas I–III szkoły podstawowej

Instrukcja dla nauczyciela

Próbami pomagającymi ocenić umiejętność czytania i pisania obejmuje się uczniów wyłonionych na

podstawie badania przesiewowego Kwestionariuszem rozpoznawania specyficznych trudności w czyta-

niu i pisaniu . Próby te należy przeprowadzić w pierwszym miesiącu zajęć, rozkładając badanie w czasie,

zależnie od warunków i zgodnie z możliwościami grupy.

Opisane próby służą ocenie opanowania przez ucznia umiejętności czytania i pisania. O kolejności ich

wykonywania decyd uje nauczyciel, który może wziąć pod uwagę preferencje ucznia. Próby należy prze-

prowadzić dwukrotnie, przed rozpoczęciem pracy z uczniem i po jej zakończeniu . Ocenę wstępną należy

przeprowadzić za pomocą testów dla klasy niższej niż ta, do której obecnie uczęszcza uczeń. Przeprowadza

się ją przed udzieleniem wsparcia. Informuje ona o wyjściowym poziomie umiejętności uczniów oraz po-

zwala ukierunkować pracę. Pod koniec okresu udzielania pomocy należy przeprowadzić ocenę końcową,

posługując się testami dla klasy, do której obecnie uczęszcza uczeń. Porównanie wyników oceny wstępnej

i końcowej umożliwia sprawdzenie efektywności udzielonej pomocy, czyli postępów uczniów. Pozwala

także sformułować wnioski do dalszej pracy. Jeśli okaże się, że osiągnięcia ucznia objętego wsparciem nie

są wystarczająco satysfakcjonujące, pracę należy kontynuować w kolejnym roku. Wtedy nie ma potrzeby

przeprowadzania oceny wstępnej, gdyż tę funkcję spełnia próba przeprowadzona na zakończenie pracy

w poprzednim roku szkolnym. Stanowi ona punkt odniesienia do wyników prób (odpowiednich do danej

klasy), które nauczyciel przeprowadzi po kolejnym okresie udzielania pomocy.

Podczas badania osoba prowadząca korzysta z Narzędzia oceny . Są w nim zawarte polecenia dla ucznia,

polecenia odpowiednie do przeprowadzenia każdej próby, a także miejsce na odnotowanie błędów po-

pełnianych przez ucznia oraz uwag badającego. Uczeń wykonuje w tym czasie polecenia w Karcie pracy

ucznia (osoba prowadząca badanie czyta polecenia ze swojego arkusza). Po zakończeniu badania należy

uzupełnić Arkusz oceny .

Do dokonania ostatecznej oceny niezbędna jest również niezależna obserwacja prac i szkolnych ze-

szytów ucznia oraz określenie lateralizacji. W tym celu badający obserwuje ucznia i wpisuje do Arkusza

oceny, którą ręką pracuje badany, które oko jest jego okiem dominującym (próba zaglądania do kalej-

doskopu lub spoglądania do otworu w kartoniku) oraz określa nogę dominującą przez obserwację, którą

nogą uczeń kopie przedmiot, np. piłkę lub klocek.

W czasie badania należy kompleksowo zwrócić uwagę na następujące aspekty: kontakt werbalny,

tempo pracy, sprawność grafomotoryczną, koncentrację uwagi, kontakt emocjonalny, motywację do pra-

cy. Dane wynikające z tych obserwacji trzeba również zawrzeć w Arkuszu oceny.

Test obejmuje następujące obszary:

mowa opowieściowa (opowiadanie historyjki obrazkowej lub treści obrazka),

znajomość liter (rozpoznawanie i odtwarzanie liter małych i wielkich),

próby czytania (technika czytania oraz czytanie ze zrozumieniem),

próby pisania (pisanie z pamięci, pisanie ze słuchu i przepisywanie)

spostrzegawczość wzrokowa (tekst korektorski).

MOWA OPOWIEŚCIOWA

1. Opowiadanie historyjki obrazkowej lub treści obrazka

Na etapie edukacji wczesnoszkolnej we wszystkich klasach sprawdza się, czy uczeń dostrzega zależno-

ści przyczynowo-skutkowe. W tym celu badany układa historyjkę obrazkową według kolejności zdarzeń

(Tab. 1a). Uczeń otrzymuje fragmenty historyjki w postaci czterech obrazków lub – jeśli nie potrafi ułożyć

historyjki obrazkowej – obrazek przedstawiający jakąś akcję (np. zabawy na podwórku – Tab. 1b). Należy

go poprosić o opowiedzenie treści obrazka. Próba jest również sprawdzianem umiejętności wypowiadania

się dziecka.

ZNAJOMOŚĆ LITER

Próby przeprowadza się w klasach I i II. W klasie III w zasadzie nie ma takiej potrzeby, jednak próbę moż-

na przeprowadzić, jeśli dziecko nie potrafi napisać niektórych wyrazów. Zdarza się, że dzieci mają trudno-

ści w rozpoznawaniu liter rzadziej używanych, takich jak f , ł , h .

2. Rozpoznawanie liter

Uczeń czyta litery kolumnami w pionie, najpierw małe, potem wielkie. Ważne jest, aby nie zastanawiał

się nad literami, których nie zna, tylko szybko mówił: „Nie wiem” i przechodził do następnych liter. Rozpo-

znawanie liter małych i wielkich ocenia się odrębnie, jednak w taki sam sposób.

Ocena rozpoznawania liter

Liczba rozpoznanych liter

Liczba punktów

Ocena

23–20

wysoka

19–15

przeciętna

14–10

niska

9 i poniżej

bardzo niska

3. Odtwarzanie małych i wielkich liter

Badający dwukrotnie dyktuje uczniowi zestaw liter. Uczeń zapisuje je po pierwszym wysłuchaniu jako

małe litery, a po drugim – jako wielkie. Ważne, by wymawiać głoski będące odpowiednikami liter w po-

staci możliwie wyizolowanej (np. [m], nie [em]).

Ocena odtwarzania liter

Liczba odtworzonych liter

Liczba punktów

Ocena

17–14

wysoka

13–10

przeciętna

9–6

niska

5 i poniżej

bardzo niska

PRÓBY CZYTANIA

4. Technika czytania głośnego

Na sprawdzian składa się zestaw wyrazów. Dzięki niemu nauczyciel określa, na poziomie której klasy

czyta dany uczeń. Czas czytania wynosi minutę. Badający zaznacza w Narzędziu oceny błędy popełnia-

ne przez ucznia. Zwraca uwagę na przestawianie, dodawanie lub opuszczanie liter, odnotowuje również

zniekształcanie wyrazów. Po wykonaniu próby osoba badająca odnotowuje, ile wyrazów uczeń zdołał

przeczytać i ile popełnił błędów. Uzyskane wyniki porównuje z normami odpowiednimi dla danej klasy.

Tym samym testem można się posłużyć do sprawdzenia techniki i tempa głośnego czytania uczniów

I, II i III klasy.

Uśrednione normy tempa czytania głośnego dla pierwszego etapu kształcenia *

Osoba przeprowadzająca badanie ocenia sposób czytania, technikę i rodzaje popełnionych błędów.

W tym badaniu istotne jest określenie tempa czytania. W opracowaniach dotyczących pomiaru tempa

i techniki czytania określa się, że dobrze czytający uczeń:

w klasie I pod koniec roku szkolnego czyta w ciągu minuty do 30 wyrazów,

w klasie II – około 50 wyrazów,

w klasie III – około 65 wyrazów.

Dużo lepsze wyniki uczniowie są w stanie uzyskać, czytając po cichu. Sprawdzenie tempa czytania na

danym etapie edukacji oraz porównanie go z normami wskazuje na to, czy umiejętność czytania jest na

odpowiednim poziomie. Uzyskane wyniki powinny być impulsem do doskonalenia umiejętności płynne-

go czytania na głos.

Przy ocenie tej próby należy uwzględnić zarówno liczbę wyrazów przeczytanych w ciągu minuty, jak

i liczbę popełnionych przez ucznia błędów.

Tempo czytania wyrazów – normy dla klasy I

Liczba wyrazów przeczytanych

w ciągu minuty

Liczba punktów

Ocena

22 i więcej

wysoka

21–13

przeciętna

12–6

niska

poniżej 6

bardzo niska

Liczba błędów

Liczba punktów

Ocena

0–1

wysoka

2–4

przeciętna

5 i więcej

niska

* Uśrednione normy tempa czytania głośnego wyrazów w klasach IV–VI powstały w wyniku porównania badań własnych z danymi

pochodzącymi z następujących źródeł: T. Straburzyńska, T. Śliwińska, „Seria testów czytania i pisania dla klas I–III szkoły podsta-

wowej”, Warszawa 1992; M. Sobolewska, A. Matuszewski, „Test czytania głośnego wersja I i II dla klas IV–VI szkoły podstawowej

i I–II gimnazjum”, Warszawa 2002; W. Puślecki, „Test pomiaru szybkości czytania głośnego”, Kraków 2003; T. Buzan „Podręcznik

szybkiego czytania”, Łódź 1999; J. Konopnicki, „Test do badania techniki czytania głośnego dla kl. I–VII”, Warszawa 1976.

Tempo czytania wyrazów – normy dla klasy II

Liczba wyrazów przeczytanych

w ciągu minuty

Liczba punktów

Ocena

50 i więcej

wysoka

49–27

przeciętna

26–6

niska

poniżej 6

bardzo niska

Liczba błędów

Liczba punktów

Ocena

0–1

wysoka

2–4

przeciętna

5 i więcej

niska

Tempo czytania wyrazów – normy dla klasy III

Liczba wyrazów przeczytanych

w ciągu minuty

Liczba punktów

Ocena

65 i więcej

wysoka

64–37

przeciętna

36–10

niska

poniżej 10

bardzo niska

Liczba błędów

Liczba punktów

Ocena

0–1

wysoka

2–4

Przeciętna

5 i więcej

niska

5. Czytanie głośne ze zrozumieniem

Prócz zdiagnozowania płynności i poprawności czytania ważne jest sprawdzenie rozumienia czytanego

tekstu jako całości. Podczas próby uczeń samodzielnie czyta tekst. Może użyć nakładki do czytania, która

umożliwia lepszą koncentrację, lub wodzić palcem pod tekstem. Następnie zaznacza odpowiedzi na pyta-

nia dotyczące treści. Uczeń czyta tekst głośno.

Skala oceny rozumienia tekstu w teście wyboru jest taka sama jak podczas sprawdzania rozumienia

przez zadawanie pytań. Ostatnie pytanie do tekstu dla klasy I nie podlega ocenie. Tekst sprzyja zadaniu

takiego pytania, a odpowiedź może posłużyć badającemu do oceny innych aspektów badania, zawartych

w Arkuszu oceny (jak np. umiejętność budowania wypowiedzi, ocena zasobu słownictwa).

Ocena czytania ze zrozumieniem

Liczba poprawnych

odpowiedzi

Liczba punktów

Ocena

klasy I i II

klasa III

5–6

pełne rozumienie

3–4

częściowe rozumienie

0–1

0 –2

brak rozumienia

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: