Działania w zakresie ochrony zdrowia w środowisku pracy 203.pdf

DZIAŁALNOŚĆ PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI

SANITARNEJ W ZAKRESIE OCHRONY ZDROWIA W

ŚRODOWISKU PRACY W 2003 ROKU

GŁÓWNY INSPEKTORAT SANITARNY

Warszawa, dnia 11 sierpnia 2004

DZIAŁALNOŚĆ PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI SANITARNEJ W ZAKRESIE

OCHRONY ZDROWIA W ŚRODOWISKU PRACY W 2003 ROKU

1. WSTĘP

Państwowa Inspekcja Sanitarna powołana na mocy Ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o

Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest jednym z ważniejszych partnerów procesu ochrony

człowieka pracującego. Organ ten sprawuje nadzór nad higienicznymi warunkami w

zakładach pracy, który polega na wykrywaniu zagrożeń zdrowotnych i ocenie warunków

środowiska pracy w oparciu o przeprowadzone pomiary stężeń i natężeń czynników

szkodliwych dla zdrowia. Zadania te Państwowa Inspekcja Sanitarna realizuje w wyniku

uprzednio przeprowadzonej kontroli zakładu i rozpoznaniu potencjalnych zagrożeń

zawodowych, co stanowi konieczność przestudiowania wszystkich procesów będących

przedmiotem analizy oraz poznania rytmu pracy w zakładzie.

2. SYTUACJA ORGANIZACYJNA.

W 2003 roku w Polsce działało 16 wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych

oraz 333 stacje sanitarno-epidemiologiczne szczebla podstawowego: powiatowe i graniczne.

W roku 2003 powstały stacje graniczne, część z nich to byłe stacje portowe, które istniały w

latach poprzednich.

Wszystkie stacje wojewódzkie oraz 173 placówki szczebla podstawowego (52,0%),

dysponowały bazą laboratoryjną umożliwiającą przeprowadzanie badań i pomiarów

czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy nadzorowanych zakładów.

W 2003 r. w pionie higieny pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej zatrudnionych było

1.738 pracowników (w 2002 r. odpowiednio 1.945). Nastąpiło zmniejszenie zatrudnienia w

porównaniu z rokiem 2002r. o 207 osób (10,6%).

3. NADZÓR BIEŻĄCY NAD ZAKŁADAMI PRACY.

Higiena pracy – jest to wiedza i umiejętność przewidywania, rozpoznawania, oceny i

kontrolowania czynników środowiska pracy oraz stresów zawodowych, w celu ochrony

pracowników i ludności będącej w zasięgu ich działania przed chorobami, uszczerbkiem

zdrowia i pogorszenia samopoczucia.

Zadania i cele nadzoru nad zakładami pracy to:

¾ Rozpoznanie i ocena ryzyka zawodowego na podstawie zagrożeń zdrowotnych

występujących w miejscu pracy.

¾ Nadzór nad czynnikami środowiska pracy i sposobami wykonywania pracy, które

mogą wpływać szkodliwie na zdrowie pracownika.

¾ Porady dotyczące planowania i organizacji pracy włącznie z projektowaniem

stanowisk pracy, przeprowadzaniem remontów, obsługą maszyn, stosowaniem

substancji szkodliwych dla zdrowia.

¾ Udział w opracowaniu programów mających na celu poprawę metod pracy jak

i sprawdzenie i ocenę strony zawodowej nowego wyposażenia.

¾ Porady w zakresie zdrowia zawodowego, bezpieczeństwa pracy, ergonomii oraz

osobistego i zbiorowego sprzętu ochronnego.

¾ Współpraca w dostarczaniu informacji, kształceniu i doskonaleniu w zakresie

zdrowia i higieny zawodowej oraz ergonomii.

¾ Udział w analizie wypadków w pracy i chorób zawodowych.

Bieżący nadzór higieniczno-sanitarny nad zakładami pracy sprawowany był w 2003r.

przez jednostki szczebla podstawowego oraz pośrednio przez pracowników wojewódzkich

stacji sanitarno-epidemiologicznych w ramach kompleksowych kontroli powiatowych stacji

sanitarno-epidemiologicznych, w tym wspólne kontrole z pracownikami powiatowych stacji

w zakładach pracy, analizowanie dokumentacji PSSE, a także wykonywane pomiary w

środowisku pracy.

W 2003r. pion higieny pracy obejmował nadzorem bieżącym 104.838 zakładów

pracy, zatrudniających ogółem 4.034.193 osoby (w 2002r. odpowiednio 104.649

i 4.097.824). Najwięcej zakładów w swojej ewidencji miało województwo mazowieckie

(14.072 – skontrolowano 66,4%), śląskie (10.977 – skontrolowano 49,8%), wielkopolskie

(10.695 – skontrolowano 68%).

Liczba podmiotów gospodarczych pozostających w ewidencji pionu higieny pracy

zwiększyła się w stosunku do 2002r. o 94 zakładów, tj. o około 0,1%, natomiast liczba

zatrudnionych w porównaniu z rokiem 2002 zmniejszyła się o 73.891 osoby (1,8 %).

Spadek zatrudnienia przy jednoczesnym wzroście liczby zakładów objętych

ewidencją, świadczy o tym, iż pracodawcy zatrudniają coraz mniejszą liczbę pracowników, ta

tendencja trwa kolejny rok.

Zgodnie z artykułem 209 Kodeksu pracy (Dz.U.1998r Nr 21, poz.94 z późniejszymi

zmianami) od dnia 29 listopada 2002r. pracodawca zobowiązany jest do powiadomienia

właściwego państwowego inspektora sanitarnego o rozpoczęciu działalności w ciągu 30 dni

od dnia rozpoczęcia działalności. Zawiadomienie dotyczyć ma tylko miejsca, rodzaju i

zakresu prowadzonej działalności. Obowiązek ten ciąży na pracodawcy także w razie zmiany

miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub

profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla

zdrowia pracowników. Nowelizacja Kodeksu pracy nie tylko dwukrotnie wydłużyła czas

(wcześniej pracodawca musiał zgłosić rozpoczęcie działalności w ciągu 15 dni), jaki ma

pracodawca na zawiadomienie państwowego inspektora sanitarnego o prowadzonej

działalności, ale także zawężony został zakres informacji składanej przez pracodawcę.

Zniesiony został również obowiązek ciążący na pracodawcy o informowaniu inspektora

sanitarnego o likwidacji działalności gospodarczej.

Zdarza się również tak, że pracodawcy nie stosują się do obowiązku wynikającego z

Kodeksu pracy i nie informują państwowego inspektora sanitarnego o prowadzonej

działalności. Stąd ewidencja zakładów pracy będących pod nadzorem Państwowej Inspekcji

Sanitarnej uzupełniana jest w inny sposób.

Źródła informacji o istniejących zakładach pracy pochodzą z:

kart zgłoszeń pracodawców,

bieżących kontroli sanitarnych prowadzonych w zakładach, podczas których stwierdza się

w sąsiedztwie funkcjonowanie zakładów, które nie zgłosiły do PIS prowadzenia

działalności gospodarczej,

Państwowej Inspekcji Pracy, która informuje o zakładach, w których przeprowadzono

kontrole a które nie miały udokumentowanego zgłoszenia działalności do Państwowej

Inspekcji Sanitarnej,

urzędów skarbowych ( z ewidencji zarejestrowanej działalności),

ZUS-u,

Urzędów Miast i Gmin (informacje dotyczące zezwoleń na prowadzenie działalności

gospodarczej wydane na prośbę PIS),

Inwestycyjnego Nadzoru Sanitarnego z wydanych postanowień o dopuszczeniu do

użytkowania,

Wojewódzkich Urzędów Statystycznych,

skarg dotyczących działalności zakładów, napływających od okolicznych mieszkańców

lub właścicieli konkurencyjnych przedsiębiorstw,

reklam, ogłoszeń.

Kwalifikując nowe zakłady do ewidencji pracownicy pionu higieny pracy biorą pod uwagę

przede wszystkim występowanie czynników szkodliwych i uciążliwych w miejscu pracy,

zatrudnianie pracowników najemnych, zatrudnianie młodocianych, występowanie czynników

rakotwórczych, produkcję i stosowanie substancji niebezpiecznych, produkcję i stosowanie

prekursorów narkotyków, występowanie w zakładzie chorób zawodowych.

W niektórych województwach przyjęty został podział zakładów na trzy grupy:

I grupa: zakłady, w których podczas wstępnej oceny higienicznej nie stwierdzono

występowania czynników szkodliwych dla zdrowia,

II grupa: zakłady, w których występują czynniki szkodliwe, ale ich stężenia i

natężenia nie przekraczają dopuszczalnych norm,

III grupa: zakłady, w których stwierdza się przekroczenia dopuszczalnych norm

czynników szkodliwych dla zdrowia i/lub występują w nich czynniki rakotwórcze.

Nadzorem objęte są przede wszystkim te nowe zakłady, w których na podstawie

wstępnej kontroli ustalono występowanie czynników szkodliwych w środowisku pracy, w

tym czynników rakotwórczych, produkcję i stosowanie niebezpiecznych substancji

chemicznych.

Stan sanitarny zakładów pracy nadzorowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną

systematycznie się poprawia. W dalszym ciągu zauważalna jest zmiana podejścia

pracodawców do zagadnień związanych z higieną pracy. Dotyczy to zwłaszcza zakładów

nowopowstałych, których możliwości finansowe pozwalają na wdrożenie nowych, bardziej

higienicznych technologii. Gorsze warunki sanitarno-higieniczne stwierdzane są w zakładach

prowadzących działalność w starych, dzierżawionych, niekiedy adaptowanych, na potrzeby

zakładu pomieszczeniach. Niedostateczne warunki higieniczno-sanitarne w części

nadzorowanych zakładów pracy wynikają czasem ze złych warunków technicznych

pomieszczeń, co związane jest w większości przypadków ze złą sytuacją ekonomiczną

pracodawcy. Zwrócić należy również uwagę na fakt, że specyfika niektórych gałęzi

przemysłu np. zakładów meblowo-drzewnych; odlewni żeliwa i metali kolorowych,

zakładów, w których prowadzone są prace spawalnicze związana jest z występowaniem w

środowisku pracy czynników szkodliwych. Poprawę warunków pracy w tych zakładach

można uzyskać poprzez wzmożony nadzór, współpracę z innymi organami nadzoru oraz

egzekwowanie od pracodawców konkretnych działań w kierunku polepszania warunków

pracy.

Tabela 1. Struktura podmiotów gospodarczych objętych ewidencją przez pion higieny

pracy w 2003r. według liczby zatrudnionych przedstawia się następująco:

Liczba zatrudnionych

w zakładzie pracy

Liczba zakładów

Odsetek całkowitej liczby

zakładów nadzorowanych

przez pion higieny pracy

do 5

39.634

37,8%

6 - 20

34.539

33%

21 - 50

15.547

14,8%

51 - 100

7.231

6,9%

101 - 250

5.086

4,9%

> 251

2.801

2,6%

W najliczniej reprezentowanej grupie małych przedsiębiorstw, zatrudniających do 100

pracowników, na ogólną ich liczbę 96.885, skontrolowano 58.905 podmiotów gospodarczych,

czyli 60,8% (w 2002 r. – 65,4% ).

W grupie tej przeważają z kolei podmioty zatrudniające od kilku do 20 osób - 74.173 zakłady

(stanowi to 76,5% wszystkich przedsiębiorstw w kategorii do 100 zatrudnionych). Dominacja

w ewidencji pionu higieny pracy zakładów małych obserwowana jest już od kilku lat i ma

tendencję zwyżkową.

W nadzorowanych zakładach, pracownicy pionu higieny pracy przeprowadzili

108.820 kontroli w 65.562 zakładach, co stanowiło 62,5% podmiotów gospodarczych

będących w ewidencji pionu higieny pracy (w 2002 r. odpowiednio 122.692; 69.933 i 66,8%).

Istotnym jest, że wraz ze wzrastającą liczbą zakładów, wzrosła średnia roczna ilość kontroli,

natomiast nieznacznie spadł odsetek zakładów pracy skontrolowanych w ciągu roku.

Tabela 2. Odsetek zakładów skontrolowanych w latach 1997-2003r.

Lata

1997

1998 1999 2000

2001

2002

2003

Liczba zakładów

objętych

ewidencją

85.553 89.047 9.886 98.108 101.174 104.649 104.838

Odsetek

zakładów pracy

skontrolowanych

w ciągu roku

77,0

74,9

71,1

72,1

70,0

66,8

62,5

Zakłady będące pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej występowały do

państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych z prośbą o prolongatę terminu

wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Prośbę motywowały trudną sytuacją materialną, powtarzalnością wyników na przestrzeni lat,

a także brakiem przekroczeń normatywów higienicznych czynników szkodliwych. W

niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy nie występowały czynniki toksyczne lub nie

zmieniało się narażenie na hałas państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni wydawali

decyzje zmieniające częstotliwość pomiarów.

Według Kodeksu Pracy niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów

technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia

pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych. Przeprowadzone w 2003r.

kontrole zakładów pracy wykazały szereg nieprawidłowości. W nadzorowanych zakładach

stwierdzono uchybienia dotyczące stanu sanitarno-higienicznego, jak również przekroczeń

czynników szkodliwych, braku wymaganej dokumentacji odnośnie czynników

rakotwórczych, czynników szkodliwych.

Odsetek uchybień stwierdzonych we wszystkich kontrolowanych zakładach pracy w 2003r.

przedstawiał się następująco:

(2002 rok)

▪ przekroczenia NDS i NDN : łącznie

18,1% 17,49

- związków chemicznych

1,0% 0,99

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: