Komputer w kszta�ceniu specjalnym Praca zbiorowa pod redakcj� Jana �aszczyka Wydanie pierwsze Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 1998 SPIS TRE�CI Przedmowa . Cz�� pierwsza. PERSPEKTYWA SPECJALNEJ EDUKACJI KOMPUTEROWEJ . 7 Jan �aszczyk: Rola komputera w edukacji specjalnej . Krzysztof Markiewicz: Sprz�t komputerowy i systemy operacyjne dla edukacji specjalnej.... Miroslaw Modzelewski: Klasyfikacja i kryteria oceny edukacyjnych program�w komputerowych . Wprowadzenie . Klasyfikacja edukacyjnych program�w komputerowych . Og�lne kryteria oceny program�w komputerowych . Gry komputerowe . Aleksander Korczak. Elementy metodyki nauczania podstaw informatyki w kszta�ceniu specjalnym . Podmiot i przedmiot kszta�cenia . Zakres przedmiotu informatyka w szkole specjalnej . Specyfika stosowania mikrokomputer�w na zaj�ciach w szkole specjalnej . Mariusz Fila, Jan �aszczyk: Kszta�cenie nauczycieli do komputerowego wspomagania edukacji specjalnej . Zadania Studium . Koncepcja programowa Studium . Uczestnicy Studium i ich nab�r . Prowadz�cy zaj�cia . Zasady realizacyjne . Organizacja i przebieg zaj�� . Ocena efekt�w funkcjonowania studium . Podstawowe problemy . Stanis�aw Jakubowski, Bogdan Szczepankowski: Rola technik informatycznych w procesie integracji os�b niepe�nosprawnych . Skala zjawiska niepe�nosprawno�ci . Informatyczne wspomaganie os�b z dysfunkcj� narz�du ruchu . Znaczenie komputera dla os�b nies�ysz�cych . - . 71 Komputer dobrodziejstwem dla niewidomych . 75 Krzysztof Markiewicz: Wykorzystanie Internetu dla potrzeb os�b niepe�nosprawnych 77 Zasoby informacyjne i edukacyjne WWW . 79 Poczta elektroniczna - medium wspomagaj�ce komunikowanie si� . 81 Publiczne archiwa plik�w (FTP) . 83 Teleedukacja, telepraca, teleus�ugi - szanse na niezale�n� aktywno�� . 84 Cz�� druga. WYBRANE ZASTOSOWANiA KOMPUTERA W KSZTA�CENIU SPECJALNYM . - . 105 Bogdan Szczepankowski, Andrzej Lemirowski: Komputer w pracy z dzieckiem z uszkodzonym s�uchem . 106 Informacje wst�pne . 106 Komputer w wychowaniu s�uchowym . 109 Komputer w nauce mowy d�wi�kowej . 111 Komputer w nauce j�zyka migowego . 123 Stanis�aw Jakubowski: Komputer w kszta�ceniu dzieci z dysfunkcj� wzroku . 127 Niewidomi i s�abowidz�cy . 127 Techniczne �rodki w edukacji niewidomych . 128 Techniki informatyczne w edukacji dzieci z dysfunkcj� wzroku . 151 Ma�gorzata Do�skaOlszko, Anna Lechowicz: Dostosowanie komputera do indywidualnych potrzeb niepe�nosprawnego dziecka . 163 Wst�p . 163 Rodzaje urz�dze� peryferyjnych i inne pomoce do pracy na komputerze . 165 Adaptacje softwarowe i programy typu shareware wykorzystywane w terapii pedagogicznej . 171 Oprogramowanie logopedyczne i programy wspieraj�ce alternatywn� komunikacj� . 173 Wymagania wobec program�w edukacyjnych dla dzieci niepe�nosprawnych ruchowo 174 Rola komputera w pracy z dzie�mi niepe�nosprawnymi ruchowo . 175 Krzysztof Markiewicz: Komputerowe stanowisko dla osoby niesprawnej ruchowo . 179 Sprz�t i oprogramowanie wspomagaj�ce prac� z komputerem . 179 Komputer jako urz�dzenie steruj�ce otoczeniem domowym . 181 Maria Siedlecka: Komputer w pracy oligofrenopedagoga . 183 Ma�gorzata Jab�onowska: Komputer w pracy z dzieckiem do�wiadczaj�cym specyficznych trudno�ci w uczeniu si� . 193 Typowe �r�d�a niepowodze� szkolnych dziecka . 194 Rola indywidualnych zaj�� korekcyjnowyr�wnawczych . 194 Metody i �rodki zwi�kszaj�ce skuteczno�� oddzia�ywa� terapeutycznych. . 196 Wybrane zasady pracy wspomagaj�cej rozw�j dziecka . 206 Niekt�re ograniczenia i zagro�enia wynikaj�ce z zastosowania komputera w indywidualnej pracy z dzieckiem . 207 PRZEDMOWA Wykorzystanie komputer�w w edukacji specjalnej ci�gle jeszcze z trudem toruje sobie drog�. Mo�na wskaza� co najmniej kilka powod�w, dla kt�rych stosowanie tego �rodka dydaktycznego jest jeszcze dalekie od powszechno�ci. Kluczowa przyczyna takiego stanu rzeczy zwi�zana jest zapewne z niedostatkiem sprz�tu oraz oprogramowania dostosowanego do potrzeb kszta�cenia specjalnego. Inna wynika z postaw cz�ci kadry pedagog�w specjalnych oboj�tnych, a nawet niech�tnych poznaniu korzy�ci, jakie niesie z sob� komputer i umiej�tne jego zastosowanie w procesie kszta�cenia i rewalidacji os�b niepe�nosprawnych. Jeszcze inna wyra�a si� brakiem wiedzy o mo�liwo�ciach wykorzystania komputera w kszta�ceniu dzieci i m�odzie�y specjalnej troski oraz brakiem wzorc�w efektywnego dzia�ania w tym zakresie. Pedagodzy specjalni, kt�rzy si�gaj� w swojej pracy po to narz�dzie, kieruj� si� zazwyczaj intuicj�, w�asn� pomys�owo�ci�, nierzadko metod� pr�b i b��d�w. Brak bowiem literatury dotycz�cej mo�liwo�ci i sposob�w wykorzystania komputer�w w edukacji specjalnej. Ksi��k�, kt�r� oddajemy czytelnikowi, pragniemy przybli�y� problematyk� komputerowego wspomagania kszta�cenia specjalnego podejmuj�c w niej wybrane zagadnienia z zakresu informatyzacji procesu nauczania, rewalidacji oraz przygotowania os�b niepe�nosprawnych do przysz�ej aktywno�ci zawodowej. Wyb�r zagadnie� determinowany by� przede wszystkim skal� praktycznych do�wiadcze� w dziedzinie zastosowania komputer�w w pracy z osobami niepe�nosprawnymi. Czytelnik znajdzie tu rozdzia�y, kt�rych autorzy prezentuj� wybrane zastosowania komputera w niemal wszystkich dziedzinach klasycznie pojmowanej pedagogiki specjalnej, to jest: surdopedagogice, tyflopedagogice, oligofrenopedagogice, pedagogice os�b niepe�nosprawnych ruchowo, a tak�e zagadnienie informatycznego kszta�cenia nauczycieli dla potrzeb pedagogiki specjalnej. Z �alem trzeba powiedzie�, i� w ksi��ce nieobecna jest problematyka wykorzystania komputera w pracy resocjalizacyjnej, a tak�e - wa�nej ga��zi nowocze�nie rozumianej pedagogiki specjalnej - pedagogice zdolno�ci. Nie podj�to w niej tak�e zagadnienia samouctwa komputerowego - najskuteczniejszego bodaj �rodka nabywania kompetencji informatycznych. Ksi��ka sk�ada si� z dw�ch cz�ci. W pierwszej przedstawiono zagadnienia og�lne, dotycz�ce specjalnej edukacji komputerowej niezale�nie od w�a�ciwo�ci podmiot�w, na kt�re jest ona skierowana. Cz�� druga zawiera rozdzia�y, kt�rych autorzy prezentuj� zastosowania komputer�w w pracy z osobami maj�cymi specyficzne dysfunkcje. W tre�ci ksi��ki czytelnik znajdzie dwie warstwy. Jedn�, informacyjn�, w kt�rej prezentowane s� nowe mo�liwo�ci, jakie tworzy komputer osobie niepe�nosprawnej oraz drug�, maj�c� charakter metodyczny, w kt�rej przedstawiono wybrane sposoby wykorzystania tych mo�liwo�ci w pracy pedagoga specjalnego. Ksi��ka jest dzie�em zbiorowym i jako takie ��czy zalety i s�abo�ci opracowa� zbiorowych. Do zalet mo�na zaliczy� bogaty wachlarz prezentowanych tu zagadnie�. Ewentualn� s�abo�ci�, kt�r� czytelnik zechce wybaczy�, jest znaczna r�norodno�� stylu poszczeg�lnych opracowa�, sposobu prezentowania zagadnie�, sposobu argumentacji itp. Adresatem ksi��ki s� przede wszystkim nauczyciele i wychowawcy szk� i o�rodk�w szkolnowychowawczych dla dzieci specjalnej troski oraz niepe�nosprawni, kt�rzy korzystaj� lub zechc� si�gn�� do komputera jako narz�dzia wspomagaj�cego ich prac�. S�dzimy, �e zainteresuje ona tak�e student�w pedagogiki specjalnej. Mo�na mie� wreszcie nadziej�, �e prezentowane tu tre�ci s�u�y� b�d� pomoc� rodzicom w ich pracy rewalidacyjnej i wspomagaj�cej rozw�j dziecka niepe�nosprawnego. JAN �ASZCZYK Warszawa, grudzie� 1997 JAN �ASZCZYK ROLA KOMPUTERA W EDUKACJI SPECJALNEJ Najpowszechniejsze i najmocniej ugruntowane odczytanie pedagogiki specjalnej sprowadza j� do realizacji funkcji kompensacyjnonaprawczej. W tym zakresie mie�ci si� d��enie do �agodzenia cierpienia drugiego cz�owieka, d��enie do eliminowania, a co najmniej �agodzenia skutk�w obci��e� dziedzicznych, usprawnianie zaburzonych funkcji organicznych i psychicznych, szeroko rozumiane usuwanie i wyr�wnywanie brak�w. Z tego punktu widzenia zadania pedagogiki specjalnej jawi� si� jako tworzenie program�w dzia�a� rewalidacyjnych, pozwalaj�cych upo�ledzone funkcje jednostki maksymalnie przybli�y� do normy. M�wi�c lapidarnie, klasycznie rozumiana pedagogika specjalna zajmuje si� przekszta�caniem ludzi upo�ledzonych w osoby normalne. Rodzi si� tutaj jednak pewna trudno�� zwi�zana z tym, i� poj�cie normy jest nieostre, a przy tym zmienne w czasie. Mo�na zatem zasadnie formu�owa� pytania o to, co to znaczy poziom normalny, jakie wska�niki go charakteryzuj�, ale tak�e pytanie wa�niejsze: kto ma prawo - przede wszystkim moralne - decydowa� o tym, co jest norm�, a co ni� nie jest? Trudno�� odpowiedzi na postawione pytania nie jest jednak zasadniczym powodem opozycji wobec zarysowanego widzenia funkcji pedagogiki specjalnej. Cz�owiek potrafi takie normy mniej lub bardziej precyzyjnie ustala� odwo�uj�c si� np. do tego, co powszechnie uznawane bywa za norm�, tego co typowe dla danej grupy lub spo�eczno�ci. G��wny pow�d niezgody na ograniczenie zada� pedagogiki specjalnej do zada� kompensacyjnonaprawczych wynika z tego, i� skazuje ono podmioty tej pedagogiki, a wi�c ludzi specjalnej troski, na dozgonne bycie nienormalnymi. Dziecku g�uchemu nie jeste�my bowiem na og� w stanie przywr�ci� s�uchu, nawet najlepsza proteza nie zast�pi sprawnej ko�czyny, a czterdziestopunktowego ilorazu inteligencji nie udaje si�, jak dot�d, podnie�� do dziewi��dziesi�ciu czy stu dwudziestu, a wi�c do poziomu normalnego. Tak wi�c niewidomi pozostaj� niewidomymi, pozbawieni ko�czyn pozostaj� kalekimi, a upo�ledzeni umys�owo - intelektualnie niedorozwini�tymi. St�d ju� tylko krok do pesymizmu pedagogicznego i niewiary w mo�liwo�� rzeczywistej pomocy osobom upo�ledzonym. ...
rl98ps