historia mysli ekonomicznej cz.1.doc

Wprowadzenie.

M. Blaug: „Nie można naprawdę zrozumieć ekonomii współczesnej' nie traktująo jej jako nagromadzenia idei z przeszłości, jako kolejnej cegiełki dołożonej do gmachu budowanego przez pokolenia w ciągu wielu stuleci"

Historia myśli ekonomicznej jest dyscypliną naukową w zbiorze nauk społecznych, która bada przeszłość myśli ekonomicznej, opisuje ją i poszukuje jrawidłowości służącychpraktyce gospodarczej,

Historia ekonomii to historia dociekań zmierzających do zrozumienia "unkcjonowania gospodarki opartej na transakcjach rynkowych.

Historia myśli ekonomicznej (historia idei gospodarczej) rozwinęła się w XVIH yieku dzięki historyzmowi. Pojęcie ekonomia sięga V w. p.n.e. (starożytna Grecja); Csenofont użył tego pojęcia w dziele pt. „Oikonomikos" w sensie zbioru zasad acjonalnego gospodarowania w odniesieniu do gospodarstwa domowego a następnej colejności gospodarstwa rolnego. W 1615 r. dzieło A. Montchretien'a „Traktat o ;konomi politycznej" zapoczątkowało falę literatury ekonomicznej w czasach lowożytnych. Rozwinął on ekonomię na poziomie gospodarstwa krajowego, społecznego, W 1776 r. ojciec ekonomii światowej A. Smith opublikował dzieło ,Badama nad naturą i przyczynami bogactwa narodów". Dzieło okazało się przełomem; jdyż wyodrębniło ekonomię jako naukę. Czynniki niesprzyjające ekonomii: I.      w starożytności i średniowieczu życie gospodarcze było mało skomplikowane,

nie wymagało naukowych wyjaśnień, 1.    zajęcia gospodarcze były udziałem głównie niewolników, co noisło pogardę dłt

pracy fizycznej.

tródla do historii myśli ekonomicznej: 1 prace filozofów

kalendarze (głównie rolnicze)

ustawodawstwo 1 publicystyka gospodarcza

traktaty ekonomiczne Vlv$l ekonomiczna starożytne) Grecji.

VIII-VI w. p.n.e. Podstawą teorii były problemy, które nurtowały starożytnych ilozofów:

a)      bogactwo

b)      własność

c)      praca

d)      wymiana

e)      pieniądz

jodlegają ograniczeniom. Rzemieślnicy, rolnicy, kupcy nie podlegają ograniczeniotą, ile rządzący powinni strzec nadmiernych zróżnicowań. Z czasem Platon zaproponował lpaństwowienie ziemi, podział jej na równe części i pilnowanie, aby nie było róźnicowań majątkowych. (Koncepcja interwencjonizmu gospodarczego państwa.) Lałecał dbanie państwa o umiarkowane bogactwo (nawet ograniczając produkcję), o uniarkowaną ilość ludności, o to aby handlem i rzemiosłem zajmowali się niewolnicy i :udzoziemcy, a nie ludzie wolni, regulacja cen, wychowanie obywateli, ograniczenie w tontaktach handlowych z zagranicą (autarkia gospodarcza) gdyż obcy kupcy zakłócają ad społeczny. Podział pracy związany powinien być ze zróżnicowaniem uzdolnień )bywateli, a także z potrzebami człowieka. W obiegu krajowym powinien 'unkcjonować pieniądz z metali nieszlachetnych, gdyż pieniądz kruszcowy powoduję )Ogacenie się (demoralizacja społeczeństwa). Był przeciwnikiem wszelkiego, credytowania.

Arystoteles    był    uczniem    platona.    Napisał    „Politykę"    oraz    „Etykę nikomachejską)".  Ekonomia  podporządkowana jest etyce.   Podstawowym  celem :złowieka jest doskonalenie duchowe, dobra materialne są środkiem: do osiągnięcia tego :ełu. Państwo powinno troszczyć się o rozwój intelektualny człowieka. W ramach >aństwa obywatele mają prawo do 1.     założenia rodziny 1.     wolności i życia w społeczeństwie J.     własności prywatnej

są to tzw. prawa naturalne. Był on zwolennikiem umiaru społecznego (złotego środka). Wszystko jest dobre, co jest zgodne z naturą, ale nie kłóci się z zasadą złotego środka. Z latury ludzie nie są równi. Za naturalne uważał niewolnictwo. Wyróżniał dwa rodzaje liewolnictwa: naturalne (gdy człowiek nie radzi sobie sam, wynika z jego charakteru; categoria ponadczasowa) i prawne ( stworzone przez wojnę, długi, sytuacje, które izałeżniają jednych od drugich; ta forma ma charakter przejściowy). Z szacunkiem nowi o niewolnikach. Gospodarkę dzieli na dwa działy: gospodarkę naturalną ekonomikę) i gospodarkę zarobkową (chrematystyka, towarowa, wymienna). W jospodarce naturalnej funkcjonują trzy typy gospodarstw:

1.                   samowystarczalne niewymienne - najbliższe naturze

2.                   wymienne niepieniężne (wymiana służy zaspokojeniu potrzeb):

3.                   wymienne pieniężne (pieniądz jest pośrednikiem wymiany, nje prowadzi do
powstawania zysku)

Określił trzy funkcje pieniądza: miernik wartości, środek obiegu i środek tezauryzacji. Wartość wynika z funkcji, Koncepcje pieniądza: metalistyczna (kruszec decyduje o 'unkcji) i nominalistyczna (wartość stanowi o funkcji). Przeciwny był oprocentowaniu, i zwłaszcza lichwie, gdyż nie powinno się pomnażać. Pieniądz powinien być środkiem i nie celem gospodarczym. Celem działalności człowieka powinno być jedynie loskonalenia duchowe.

20.10.2001

yćia etycznego. Było to nowe podejście do pracy, zwłaszcza fizycznej. Odchodziła od >ogardy, wnosiła poszanowanie pracy fizycznej. Chrześcijaństwo jest terenem yspółpracy biednych i bogatych. Własność prywatną wyprowadzano z grzechu nerworodnego., jest to nurt ekonomii normatywnej, gdzie dużą role odgrywa vartościowanie. Podstawowe dzieła to księgi Starego Testamentu. Zasady undamentalne dotyczące pracy to:

1.                   obowiązek pracy

2.                   prawo do pracy

3.                   poszanowanie godności pracującego człowieka

4.                   sprawiedliwe   wynagrodzenie   (w  Nowym Testamencie   znajdujemy   szerszą
interpretację -Św.  Paweł uzależnia płacę od jakości pracy.  Wyjaśnia, że
sprawiedliwa zapłata nie jest łaską pracodawcy lecz należnością pracownika)
wczesne chrześcijaństwo było przychylne własności wspólnej. Wszelkie nadwyżki

jowinny być przekazywane potrzebującym, Kształtowała się zasada prywatnego '.arządzania (posiadania) majątku i wspólnego użytkowania dóbr. Najbardziej wnikliwe >odejście można znaleźć w pracach św. Augustyna (IV-V w.): „Wyznania", „Państwo 3oże". Podejmowane problemy społeczno-gospodarcze ujmowane są w aspekcie stycznym, tzn, wartościowano czy człowiek postępuje moralnie. Życie to walka dobra i iła. Wysoko cenił pracę fizyczną. Powtarzał „ Kto nie pracuje, niech nie je". Cenił jracę w rolnictwie, gdyż to przybliża do Boga. Handel uważał za pracę mniej szlachetną. Św. Augustyn wyróżniał dwie własności: wspólna i prywatną. Żadnej nie :aliczał do prawa naturalnego, Przychylny był własności wspólnej, ale może ona 'unkcjonować dopiero w państwie ludzi idealnych, dobrych ( w Państwie Bożym). Własność prywatna będzie dominować, gdyż ludzie nie są idealni, Działalność izłowieka musi być poddana surowym ocenom. Własność prywatna stanowi podstawę lo zachowania ładu społecznego. Dużą wagę przywiązywał do zarządzania państwem, jdyż życie społeczne musi być uporządkowane i odpowiednio kierowane. Jest to misja yładzy. Władza pochodzi od Boga, ale otrzymują ją ułomni ludzie. Może być dobra lub tła. Przestrzegał rządzących przed pychą i próżnością, które czynią szkody społeczne. Człowiek musi kierować się zasadami moralnymi. Wyrażał troskę o pokój niędzynarodowy. Uważa się go za prekursora organizacji międzynarodowych i prawa niędzynarodowego opartego na zasadach prawa naturalnego. Filozofia ta do XIII w. stanowiła oficjalna doktrynę Kościoła. Jej kontynuację stanowi nauka św. Tomasza z \kwinu.

Mvśl ekonomiczna średniowiecza.

Podstawą poglądów średniowiecza jest gospodarka feudalna oparta na rolnictwie laturalnym. Alokacja zasobów zależała od tradycji, a nie od rynku. Reprezentanci myśli :konomicznej to przede wszystkim duchowni, którzy poszukiwali zgodności między eligią a regułami działalności gospodarczej. Najlepszym tego odbiciem jest nauka św. Tomasza z Akwinu (1225-1274). Jego doktryna bazuje na dwóch filarach: filozofii \rystotelesa oraz nauce społecznej św. Augustyna, Zakłada ona istnienie „porządku

System poglądów społeczno-gospodarczych św. Tomasza jest częścią jego systemu teologiczno-etycznego. Kwestie etyczne wynikały z niepokoju, że spawy nateriałne odrywały człowieka od religii. Idee gospodarcze średniowiecza i idee eligijne wzajemni się przenikały. Epokowa doniosłość średniowiecza tkwi w jrzenikania życia gospodarczego pierwiastkami moralnymi. Rozwinięto etykę awodową.

Merkantylizm (XVI-XVHIw,)

( W Polsce XV-XIX w.) Nazwa pochodzi od włoskiego słowa „mercante" czyli landlowiec. Na czoło wysunął się handel jako zajęcie. Kupiec stał się główną postacią spoki. Nastąpiły istotne zmiany w ustroju gospodarczym. Z czasem doprowadziły one ło ukształtowania się ustroju rynkowego. Kształtowały się nowe organizacje państw. ^a czoło wysunęły się interesy państwa, jego potęgi i roli na arenie międzynarodowej, fednostka jest podporządkowana państwu i jego celom, Podstawą potęgi militarnej i wlitycznej państwa jest jego potęg ekonomiczna. O potędze decyduje bogactwo )aństwa. Zainteresowanie gospodarką ma charakter praktyczny. Najkrótszą drogą do x>gactwa jest handel. Kładziono nacisk na gromadzenie kruszcu. Drugi etap to rozwój landlu międzynarodowego. Inny sposób na bogacenie państwa to protekcjonizm celny >raz industrializacja kraju.

Jeżeli chodzi o kraje, system poglądów jest bardzo zróżnicowany. Etapy nericantylizmui

1.                   merkantylizm pierwotny czyli bulionizm

2.                   merkantylizm właściwy (protekcjonizm celny, rozwój handlu)

3.                   późny merkantylizm

Podstawową troską przedstawicieli literatury jest troska o skarb państwa, który służy utrzymaniu armii. W potencjale ludzkim widziano bogactwo kraju. Przewija sie dea przymusu pracy, zapobieganiu emigracji zarobkowej, właściwa polityka utrudnienia. Nie obawiano się przeludnienia, gdyż każda para rąk tworzy więcej niż ;złowiek potrzebuje. Państwo stosuje politykę protekcyjną: celny protekcjonizm oraz tziałalność bezpośrednia.

Merkantylizm najwcześniej rozwinął się w Anglii, a następnie we Francji, Włoszech i Hiszpanii. Dużą rolę odegrały włoskie publikacje:

•                    Bernardo Davanzati „Wykład o pieniądzach" (1588). Jest to dzieło opisujące
dzieje pieniądza jako środka wymiany, sposoby wymiany pieniądza na kapitał.
Wyjaśniał, że pieniądz stał się symbolem potęgi ekonomicznej.

•                    Gaspare  Scaruffi także wypowiadał się na tematy pieniądza. Proponował
ujednolicenie pieniądza. Uważał, że to ułatwi handel międzynarodowy.

•                    Antonio Serra „Krótki traktat..." (1623). Jest najbardziej znanym twórcą. Jego
zalecenia to rozwój produkcji i eksportu wyrobów przemysłowych. Kładł nacisk
na   utrzymanie   dodatniego   salda   bilansu   handlowego,   a   także   rozwój
industrializacji.

Najstarsze źródła to poematy Homera „Iliada" i „Odyseja", oraz Hezjoda „Prace i lnie".

Homer: Uważał, że źródłem bogactwa jest gospodarka naturalna, o dużym skoncentrowaniu ziemi, trzody, koni i bydła, a także w mniejszym stopniu haracze od >odległej ludności i handel. Arystokraci nie wstydzą się pracy fizycznej, gdyż jest ona irogą do bogactwa.

Hezjod: „Prace i dnie" jest to kalendarz rolniczy, czyli źródło, Autor broni
volnych chłopów. Ma on duży szacunek do pracy, gdyż tworzy ona wartości użytkowe.
,Uczciwy dochód" daje tylko praca własna. Dzieło zawiera porady jak osiągnąć
iochody w gospodarstwie jak organizować siewy, zbiory, przechowywanie płodów
olnych. Zawarte w nim zasady etyki praktycznej stanowią streszczenie dekalogu:
t.              nikogo nie krzywdzić

I.              cudzego nie pożądać
5.              swego strzec

lezjod krytycznie odnosi się do handlu, gdyż często narusza pierwszą zasadę. Wyodrębnił fazy rozwoju ludzkości: I. wiek złoty (wiek bez pracy - niby raj)

II.              wiek miedziany
II. wiek srebrny

V. wiek żelazny (jemu współczesny - miał być ostatni)

V-IVw.p.n.e.

Ksenofont jest autorem pojęcia ekonomia. Napisał „Księgę o gospodarstwie" „Oikonomikos") , Był człowiekiem praktycznym. Jest to zbiór wskazówek taktycznego gospodarowania. Za najważniejszą gałąź gospodarki uważa rolnictwoi fest to dziedzina najgodniejsza i najzdrowsza. Wspomina o rzemiośle i handlu, ale są to '.ajęcia niegodne Greka i obywatela. Zajęciami tymi powinni zajmować się ;udzoziemcy. Podstawą gospodarki powinien być folwark oparty na pracy niewolniczej. łodkreśla rolę podziału pracy, który przynosi pozytywne skutki, takie jak zwiększenie yydajności pracy i jakości wyrobów. Po raz pierwszy dokonuje analizy filozoficznej gospodarki rynkowej. Podział pracy przynosi tym większe korzyści, im bardziej ;hłonny jest rynek. Dobro musi być użyteczne, aby było akceptowane przez rynek. Za właściwe uważa gospodarkę pieniężną i wszelkie sposoby bogacenia, ale tylko yłaścicieli niewolników i państwa. Obok gospodarki prywatnej zalecał gospodarkę państwową. Dostrzegał rolę państwa, która wymagała dochodów na pokrycie yy datków.

Platon podobnie jak Ksenofont był uczniem Sokratesa. Napisał „Politei" „Rzeczpospolita") i „Nomoi" („Prawa"). Początkowo uważał, że państwo idealne stanowią trzy stany: stan filozofów, stan wojowników i stan wytwórców dóbr naterialnych. Filozofowie rządzą państwem w sposób absolutny, ponoszą za tę nożliwość ofiary (np. pozbawieni są własności prywatnej). Uważał, że rządzący jaństwami nie powinni posiadać własności prywatnej, gdyż to daje bodźce do >omnażania majątku, a to utrudnia rządzenie. Wojownicy bronią państwa, oni także

Wykladl

Arystoteles dzieli społeczeństwo z natury na bogatych obywateli, iredraozamożnyoh i biednych, Równowaga społeczna zależy od właściwych proporcji najątkowych. Podział taki jest zjawiskiem naturalnym, a z naturą nie należy walczyć. Należy dbać o to, by nie doszło do nadmiernego zróżnicowania. W tym celu wystarczy imacruać stan średni.

Myśłekpni

Literaturą ekonomiczno-rolnicza starożytnego Rzymu była podstawą ainkcjonowania rolnictwa w wielu krajach, zwłaszcza w dziedzinie organizowania yielkich gospodarstw. Gospodarka starożytnego Rzymu to głównie rolnictwo oparte na liewolnictwie. Rzemiosło miało mniejsze znaczenie. Myśl ekonomiczna starożytnego Izy mu maiła charakter pragmatyczny. Podstawowa tematyka to racjonalne 'ospodarowanie. Postacie zajmujące się ekonomią to:

•                    Katon Starszy „O gospodarstwie wiejskim"

•                    Marek Warron „Trzy księgi o rolnictwie"

•                    Lucjusz Kołumella „O rolnictwie"

...