Don Wollheim 1987.pdf

Don Wollheim proponuje - 1987

Don Wollheim proponuje

Donald A. Wollheim (ur. 1 października 1914, zm. 2 listopada 1990) -

amerykański pisarz, pierwszy antologista sf, wydawca. Wollheim

zadebiutował w roku 1934 u Gernsbacka w "Wonder Stories" opowiadaniem

"The Man from Ariel", ale do panteonu wszedł dopiero w roku 1942 całą

serią opowiadań, z których "Mimikrę" z grudniowego wydania 1942 roku

opublikowało Astonishing Stories a w Polsce Fantastyka, nr 10 z 1983 roku.

Opowiadanie to, jako jedyne doczekało się trzech wersji filmowych. W roku

1943 wydaje The Pocket Book of Science Fiction, antologię amerykańskich

opowiadań fantastyczno naukowych, która otworzyła nowy etap w rozwoju

fantastyki. Miejsce tanich, ale niezbyt długich prosperujących magazynów i

drogich ksiąŜek science fiction zajęła tania ksiąŜka kieszonkowa - pocket

book. Zbiorek stał się bestsellererm i Donald A. Woflheim wydaje dwie

następne antologie: The Portable Novels of Science (Viking 1945) i The

Avon Fantasy Reader (1946).

Don Wollheim proponuje (ang. The

Annual World's Best SF) - seria

antologii literatury science-fiction pod

redakcją Donalda A. Wollheima,

wydawana w USA od 1965 do 1990, a

w Polsce w latach 80. XX wieku.

Polska edycja serii Don Wollheim

proponuje wydawana była przez

warszawskie wydawnictwo Alfa.

Ukazało się w niej jedynie pięć tomów,

obejmujących twórczość za lata 1984-

1988, a wydanych w latach 1985-1989.

Lata siedemdziesiąte charakteryzuje dalszy wzrost poczytności taniej ksiąŜki

kieszonkowej. Nic dziwnego więc, Ŝe tak doświadczony edytor i wydawca

jak Donald Wollheim zakłada w roku 1971 swoje własne - rodzinne

wydawnictwo DAW BOOKS i w krótkim czasie zajmuje czołowe miejsce

na amerykańskim rynku wydawniczym. Wydawnictwo to utrzymuje

wiodącą rolę jeszcze w kilka lat po jego śmierci na serce w 1990 roku, by w

drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych zostać wchłoniętym przez

koroporację wydawniczą Penguin-Putnam.

Wybór za rok 1988 był ostatnim, jaki

ukazał się w naszym kraju (w USA

wydano jeszcze jeden w 1990, za rok

1989).

Wollheim od początku swej działalności w klubie miłośników sf, aŜ do

chwili załoŜenia swego wydawnictwa był znanym skandalistą. Jeszcze w

1934 roku zaskarŜył Gernsbacka za niezapłacone honorarium, zmuszając

ojca amerykańskiej sf do wypłacenia 75 dolarów USA (w tym 10 w postaci

zwrotu kosztów sądowych). Niemal w 10 lat później (w 1945 roku)

zaskarŜył 7 przyjaciół ze swego klubu sf, którzy posądzili go o wmieszanie

się w romans Judith Merril, co kosztowało ich, mimo wycofania pozwu

przez Wollheima, 600 dolarów zwrotu kosztów sądowych i spowodowało na

30 lat rozdźwięk między Wollheimem i Jamesem Blishem. Za skandaliczne

uznawano jego praktyki z lat pięćdziesiątych, gdy prowadząc serię tanich

dwustronnych ksiąŜek sf Ace Doubles (2 powieści w jednym) dopuszczał

się skandalicznych skrótów, uproszczeń i zmian. Terry Carr, jego konkurent

na rynku edytorskim puścił w obieg nawet powiedzenie, Ŝe gdyby Wollheim

wydawał Biblię skróciłby ją na 2 powieści i zmieniłby tytuł na Bóg Wojny

Izraela / Istota w trzech postaciach . Największym i ostatnim skandalem było

wydanie pirackie w roku 1965 trylogii Tolkiena Władca Pierścieni w postaci

trzytomowej ksiąŜki kieszonkowej, dzięki lukom prawnym. Skandal

wywołany tym piractwem nie tylko nie przyniósł szkody wydawnictwu Ace

ale wręcz uczynił je sławnym.

Wollheim odkrył wiele talentów. Przede wszystkim Philipa K. Dicka,

najbardziej awangardowego pisarza lat sześćdziesiątych, Johna Brunnera,

Samuela R. Delany'eya, Thomasa M. Discha, Harlana Ellisona, Ursulę Le

Guin, Roberta Silverberga, C. J. Cherryh, Tanith Lee. Ale poniósł jedną

kleskę. Nie rozpoznał talentu Stephena Kinga, który przyniósł do niego

swoją pierwszą powieść sf.

Roger Zelazny - Wieczna marzłoć

Wysoko na zachodnim stoku góry KilimandŜaro leŜy wyschłe i zamarznięte truchło

lamparta. Trzeba, by ktoś wyjaśnił, skąd się tam wzięło, poniewaŜ martwe lamparty nie są zbyt

rozmowne.

CZŁOWIEK. Wydaje się, Ŝe muzyka przychodzi i odchodzi wedle własnego uznania. W

kaŜdym razie kręcenie gałką przy stojącym obok łóŜka odbiorniku nie ma Ŝadnego wpływu na to,

czy muzyka pojawia się, czy znika. Nieomal znajoma, obca jednak melodia, na swój sposób

draŜniąca. Dzwoni telefon; on podnosi słuchawkę. Nikt się nie odzywa. Znowu.

To juŜ czwarty raz w ciągu ostatniej godziny, kiedy to zajmował się poranną toaletą,

wkładał ubranie i przygotowywał argumenty, odzywa się ten głuchy telefon. Gdy pytał w

recepcji, mówiono mu, Ŝe nikt do niego nie dzwonił. Ale ten cholerny autorecepcjonista musi być

niesprawny - tak samo jak wszystko tutaj.

Wiatr, juŜ silny, wzmaga się jeszcze ciskając kawałkami lodu o budynek, z dźwiękiem,

który przypomina drapanie setek pazurków. Zaskakuje go jęk zasuwających się stalowych

okiennic. Najgorsze jednak, Ŝe wydaje mu się, iŜ przemykając wzrokiem po szybie najbliŜszego

okna dostrzegł w nim jakąś twarz.

To, oczywiście, niemoŜliwe. Jego pokój znajduje się na trzecim piętrze. Załamanie

światła w kryształkach lodu. Nerwy.

Tak. Denerwuje się cały czas, od kiedy tu przylecieli dziś rano. Nawet wcześniej...

Odsuwa na bok stojące na kredensie rzeczy Dorothy i wśród swych własnych znajduje

maleńki pakiecik. Odwija go; w środku znajduje się płaski czerwony prostokąt wielkości mniej

więcej duŜego paznokcia. Podwija rękaw i przykleja płytkę w zagłębieniu lewego łokcia.

Środek uspokajający rozchodzi się natychmiast po jego układzie krwionośnym. Oddycha

kilka razy głęboko, po czym odkleja płytkę i wyrzuca do spalarki. Odwija rękaw i sięga po

marynarkę.

Muzyka jest coraz głośniejsza, jakby chciała zagłuszyć wycie wiatru, łoskot kawałków

lodu. W drugim końcu pokoju sam z siebie oŜywa wideoekran.

Twarz. Ta sama twarz. Tylko na moment. Jest pewien. A potem szum i falujące linie na

ekranie. Śnieg. Chichocze.

No dobrze, moje nerwy, niech wam będzie, myśli. Macie prawo. Ale barbiturany zrobią z

wami porządek. Lepiej zabawcie się juŜ teraz, bo wkrótce się was przytłumi.

Na ekranie pojawia się jakiś pornos. Uśmiechając się kobieta dosiada męŜczyzny...

Obraz zmienia się znowu; jakiś pozbawiony głosu dziennikarz komentuje to czy owo.

PrzeŜyje i to - jest wszak niezniszczalny. On, Paul Plaige, ryzykował juŜ przedtem wiele

razy i zawsze wychodził z tego cało. To tylko obecność Dorothy sprawia, Ŝe doświadcza

swoistego deja w, które go rozstraja. NiewaŜne.

Ona czeka na niego w barze. Niech czeka. Po paru kieliszkach łatwiej będzie ją namówić

- chyba Ŝe alkohol wprawi ją w kłótliwy nastrój. To teŜ się czasem zdarza. Tak czy inaczej, musi

ją od tego odciągnąć.

Cisza. Wiatr milknie. Drapanie ustaje. Muzyki juŜ nie słychać. Szmer. Odsuwają się

okiennice ukazując opustoszałe miasto. Cisza, pod niebem całkowicie zasnutym chmurami.

Miasto otacza pierścień lodowych gór. Nic się nie porusza. Nawet wideoekran zgasł.

AŜ się kurczy, gdy gdzieś po lewej stronie, na drugim końcu miasta błyska urządzenie

peryferyjne. Promień lasera uderza w starannie wybrany punkt na lodowcu, którego całe czoło

rozpada się na kawałki.

Po chwili słyszy pusty, dudniący odgłos kruszącego się lodu. U stóp lodowej góry unosi

się obłok pyłu niczym grzebień fali. Uśmiecha się na myśl o potęŜnej energii, wyliczeniu czasu,

atrakcyjności oglądanego widoku. Andrew Aldon... zawsze na stanowisku, walczący z

Ŝywiołami, zmagający się z samą przyrodą, nieśmiertelny straŜnik Miasta Rozrywek.

Przynajmniej Aldon nigdy się nie psuje.

Powraca cisza. Kiedy obserwuje, jak osiada poderwany śnieg, czuje juŜ działanie środka

uspokajającego. Dobrze będzie nie musieć juŜ się martwić o pieniądze. Ostatnie dwa lata wiele

go kosztowały. Widział, jak wszystkie jego inwestycje poŜera Wielki Kryzys - i wtedy po raz

pierwszy siadły mu nerwy. Mięczak się teraz z niego zrobił - nie to, co przed wiekiem, kiedy był

młodym, wygłodniałym łowcą przygód, który czekał na uśmiech losu. I doczekał się go. Teraz

musi zrobić to ponownie, choć tym razem pójdzie mu łatwiej... jeśli nie liczyć Dorothy.

Myśli o niej. Młodsza od niego o cały wiek, nie ma jeszcze trzydziestki; czasem

lekkomyślna, przywykła do wszelkich wygód, jakie moŜe dać Ŝycie. W Dorothy jest coś

niezdrowego; bywa, iŜ popada w tak silną zaleŜność od niego, Ŝe on czuje się osobliwie

poruszony. Kiedy indziej irytuje go to jak wszyscy diabli. MoŜe tak wygląda u niego teraz miłość

- rzadki odzew na to, Ŝe jest jej potrzebny. No, oczywiście, Dorothy ma kupę forsy, co sprawia,

Ŝe on traktuje ją z odpowiednim szacunkiem. Przynajmniej dopóki nie będzie miał własnej. Ale

to nie dla Ŝadnego z tych powodów nie moŜe dopuścić, aby towarzyszyła mu w wyprawie. To nie

kwestia miłości czy pieniędzy. Tu chodzi o Ŝycie.

Laser błyska znowu, tym razem na prawo. Czeka na łoskot.

STATUA. Nie wygląda zbyt ładnie. LeŜy zamarznięta w lodowej jaskini, niczym jedna z

mniej wygodnie upozowanych modelek Rodina: na pół wsparta na lewym boku, prawy łokieć

uniesiony nad głową, ręka zwisa w pobliŜu twarzy, ramiona oparte o ścianę, lewa noga

całkowicie skryta pod śniegiem.

Ubrana jest w futrzany skafander; kaptur zsunął się w tył odsłaniając zwinięte pasma

jasnych włosów. Ma niebieskie spodnie, a na odkrytej nodze widać czarny but z cholewą.

Ciało jej pokrywa warstewka lodu; w wielokrotnie odbitym i rozproszonym wewnątrz

jaskini świetle widać, Ŝe twarz jej nie jest odraŜająca, ale teŜ i niezbyt atrakcyjna. Jej wiek moŜna

określić na dwadzieścia parę lat.

Ściany i dno jaskini pokrywają liczne pęknięcia. Z góry zwieszają się niezliczone

stalaktyty, skrzące się w odbitym świetle niczym drogocenne klejnoty. Dno jaskini jest nieco

pochyłe, a statua znajduje się w wyŜszym końcu, tak Ŝe wnętrze przypomina nieco świątynię.

Kiedy o zachodzie pęka nieco warstwa chmur, leŜącą postać zalewa czerwone światło.

Statua, mówiąc szczerze, przesunęła się nieco w ciągu minionego stulecia - o kilkanaście

centymetrów, w wyniku ruchów warstw lodowych. Jednak efekty świetlne sprawiają wraŜenie,

Ŝe porusza się znacznie częściej.

Cała ta scena mogłaby sprawiać wraŜenie, Ŝe jest to jedynie jakaś nieszczęsna kobieta,

która nie znalazła stąd wyjścia i zamarzła na śmierć; nikt nie pomyślałby, iŜ to statua Ŝywej

bogini znajdująca się w miejscu, gdzie się to wszystko zaczęło.

KOBIETA. Siedzi w barze nieopodal okna. Podwórko na zewnątrz ma kolor szary, jest

kwadratowe, zasnute śniegiem. Donice wypełniają martwe kwiaty: sztywne, spłaszczone,

zamarznięte. Jej ten widok nie przeszkadza. Wręcz przeciwnie. Zima to pora śmierci i chłodu, a

ona lubi, jak jej o tym przypominać. Podoba się jej perspektywa opierania się kruchym i

widocznym szponom śmierci. Nad podwórkiem przemyka słaby błysk światła, po którym rozlega

się daleki grzmot. Kobieta sączy drinka, zwilŜa wargi i wsłuchuje się w łagodne dźwięki muzyki

wypełniającej powietrze.

Jest sama. Barman i inni pracownicy to urządzenia mechaniczne. Gdyby wszedł tu ktoś

poza Paulem, zapewne krzyknęłaby ze strachu. Oboje są tu, w hotelu, jedynymi ludźmi podczas

tego długiego martwego sezonu. Poza śpiącymi są jedynymi ludźmi w całym Mieście Rozrywek.

A Paul... Wkrótce nadejdzie, by zabrać ją do jadalni. Tam będą mogli wezwać

holowidma, które zapełnią inne stoliki - jeśli przyjdzie im na to ochota. Ona nie Ŝyczy sobie tego.

Woli być sama z Paulem w takim dniu, w przeddzień wielkiej przygody.

Przy kawie opowie jej o swych planach i moŜe nawet tego popołudnia wybiorą sprzęt

potrzebny do rozpoczęcia poszukiwań tego, co pozwoli mu finansowo ponownie zdobyć

szacunek dla siebie samego. Kobieta kończy drinka, podnosi się i idzie do baru po następną

szklankę.

A Paul... Trafiła się jak spadająca gwiazda, poszukiwacz przygód w stanie załamania

psychicznego, człowiek ze wspaniałą przeszłością o krok od całkowitej klęski. Ta huśtawka była

juŜ w ruchu, gdy poznali się dwa lata temu, co sprawiło, Ŝe wszystko wyglądało jeszcze bardziej

fascynująco. Oczywiście, Ŝe potrzebował kobiety takiej jak ona, by w podobnej chwili móc się na

niej wesprzeć. Nie chodziło tylko o pieniądze. Nigdy nie potrafiła uwierzyć w to, co o nim

mówili jej zmarli rodzice. Nie, jemu zaleŜy na niej. Jest tak słaby i uzaleŜniony od innych.

Chciałaby zmienić go z powrotem w człowieka, którym na pewno był kiedyś, a potem,

oczywiście, ten człowiek nadal będzie jej potrzebował. Musiał być taki - to znaczy taki, jakim

chciała go widzieć najbardziej - Ŝe gdyby sięgnął i mocno się zamachnął, księŜyc wyskoczyłby z

orbity jak piłka do golfa. Pewnie taki był, wiele lat temu.

Próbuje drugiego drinka. Mógłby się sukinsyn pospieszyć; zgłodniała juŜ nieco.

MIEJSCE. Miasto Rozrywek znajduje się na planecie zwanej Balfrost, na wierzchołku

góry wieńczącej przylądek, spadającej w zamarznięte obecnie morze. Miasto Rozrywek zawiera

wszystko, co jest potrzebne w wesołym miasteczku dla dorosłych, i naleŜy do najbardziej

popularnych miejsc wypoczynku w tym sektorze galaktyki, od późnej wiosny planetarnej po

wczesną jesień, czyli w przybliŜeniu przez pięćdziesiąt ziemskich lat. Potem nadchodzi zima

niczym zlodowacenie i wszyscy opuszczają Balfrost na pół roku - albo na pół wieku, zaleŜy jak

się na to patrzy. W tym czasie Miasto Rozrywek znajduje się pod opieką automatycznych

urządzeń konserwujących i obronnych. Jest to system samonaprawiający się w razie potrzeby, do

którego zadań naleŜy czyszczenie, odkopywanie, odmraŜanie, topienie i ogrzewanie wszystkiego,

co potrzebuje takich zabiegów, a takŜe bezpośrednia walka z atakującym lodem i śniegiem. I

wszystkie te funkcje wykonywane są pod nadzorem dobrze chronionego centralnego komputera,

który poza tym studiuje dane pogodowe i klimatyczne, starając się przewidzieć wszelkie zjawiska

i odpowiednio na nie zareagować.

Taki system pracuje z powodzeniem od wielu juŜ wieków, doprowadzając Miasto

Rozrywek do wiosny i radości w znośnym stanie po długiej zimie.

Za Miastem stoją góry, z trzech pozostałych stron otacza je woda (albo lód, w zaleŜności

od pory roku), w górze zaś satelity meteorologiczne i nawigacyjne. W bunkrze za budynkiem

administracyjnym jest para śpiących - zwykle kobieta i męŜczyzna którzy budzą się raz na rok,

by osobiście skontrolować działanie systemu porządkowego i zająć się wszelkimi przypadkami

szczególnymi, jakie mogłyby się wydarzyć. W dowolnej chwili moŜna ich obudzić, jeśli wymaga

tego powaga sytuacji. Płacą im dobrze, ale wiele lat praktyki wykazało, Ŝe jest to uzasadniona

inwestycja. Centralny komputer ma do swej dyspozycji materiały wybuchowe i lasery oraz wiele

najróŜniejszych robotów. Zwykle uprzedza nadchodzące wydarzenia, a jeśli mu się to nie udaje,

mało kiedy zdarza mu się większe opóźnienie.

W chwili obecnej sytuacja jest remisowa, bowiem pogoda ostatnio jest wyjątkowo

paskudna.

Bzzz! Kolejny blok lodu zamienił się w kałuŜę.

Bzzz! KałuŜa wyparowała. Cząsteczki unoszą się w górę, tam gdzie znowu się zbiorą i

opadną w postaci śniegu.

Lodowiec przesuwa się, prze do przodu. Bzzz! juŜ stracił to, co przed chwilą zyskał.

Andrew Aldon dobrze zna swą pracę.

ROZMOWY. Kelner, któremu dawno przydałoby się smarowanie, odtacza się po

podaniu do stołu i wyjeŜdŜa przez wahadłowe drzwi.

Ona chichocze. - Ale się kiwa - zauwaŜa.

- Urok Starego Świata - dopowiada on z uśmiechem, próbując bez powodzenia złowić jej

spojrzenie.

- Wszystko juŜ dopracowałeś? - pyta kobieta, gdy juŜ zaczęli jeść.

- Mniej więcej - mówi on, znowu się uśmiechając. - To znaczy tak czy nie?

- Jedno i drugie. Potrzeba mi więcej danych. Chciałbym najpierw wszystko dokładnie

sprawdzić. Potem mogę wybrać najlepszą drogę postępowania.

- Widzę, Ŝe mówisz tylko o sobie - mówi spokojnie, w końcu patrząc mu w oczy.

Jego uśmiech blednie i zanika.

- Miałem na myśli tylko wstępny zwiad - mówi do niej łagodnie.

- Nie. Pójdziemy oboje. Nawet na wstępny zwiad. MęŜczyzna wzdycha i odkłada

widelec.

- Będzie on miał niewiele wspólnego z tym, co nastąpi później - zaczyna. - Wiele się tu

zmieniło. Muszę opracować nowe podejście. To tylko nudna dłubanina, Ŝadna przyjemność.

- Nie przyjechałam tu dla przyjemności - odpowiada mu. - Mieliśmy wszystko robić

razem, pamiętasz? A to obejmuje równieŜ znudzenie, niebezpieczeństwa i wszystko poza tym.

Taka była umowa, gdy zgodziłam się opłacić przejazd dla nas.

- Wiedziałem, Ŝe do tego dojdzie - on mówi po chwili. - Dojdzie? Zawsze było. Taka jest

nasza umowa. MęŜczyzna unosi kielich i sączy wino.

- Oczywiście; nie mam zamiaru niczego zmieniać. Po prostu wszystko byłoby szybciej,

gdybym sam zrobił wstępny rekonesans. Sam poruszałbym się szybciej.

- A gdzie ci się spieszy? - mówi do niego. - Parę dni mniej czy więcej. Jestem dość

sprawna, nie będę ci aŜ tak bardzo cięŜarem.

- Miałem wraŜenie, Ŝe nie podoba ci się tu zanadto. Po prostu chciałem przyspieszyć

wszystko, Ŝebyśmy się mogli stąd zabrać w cholerę.

- CóŜ za troskliwość - mówi ona, znowu zaczynając jeść. Ale to moja sprawa, prawda? -

Znowu spogląda na niego.

Chyba Ŝe jest jakiś inny powód, dla którego nie chcesz wziąć mnie ze sobą?

MęŜczyzna szybko spuszcza oczy, bierze widelec. - Nie wygłupiaj się - mówi.

Kobieta uśmiecha się. - Więc wszystko załatwione. Dziś po południu razem poszukamy

ścieŜki.

Muzyka milknie; rozlega się dźwięk, jakby ktoś odchrząknął. Potem...

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: