Psychologia społeczna dr B. Łukaszewska
Materiały z wykładu
Psychologia spoleczena - dyscyplina naukowa zajmująca się tym w jaki sposób ludzie spostrzegaja innyc ludzi, oddziaływuja na siebie i układaja wzajemne relacje.
Obszar problemowy ped. społ.
- znaczenie sytuacji - wszyszcy stanowimy wytwór kultury i okoliczności.
- znaczenie osoby - jestśmy twórcami świata społecznego. Nie wszyscy reagują tak samo w obliczu identycznej sytuacji.
- znaczenie poznania - ludzie zachowują się inaczej, bo różnie spostrzegają i interpretują świat.
SCHEMATY "JA"
To przekonania na temat tego kim jesteśmy, sterujące i sprawujące kontrolę nad procesami przetwarzania informacji o własnej osobie. To konkretne przkonanie służące określeniu własnej tożsamości, np. spostrzegamy siebie jako osobę wysportowaną, sprytną lub jako mającą nadwagę.
"JA" - potencjane - wg koncepcji Markus i Nurius
- jacy byśmy chcieli być w przyszłości
- albo jacy nie chcielibyśmy być, np. chcę być bogaty, kochany, szczęśliwy a obawiam się bezrobocia.
Jakie przekonanie motywuje nas do działań ukierunkowanych na realizację specyficznych celów, aby nasz upragnoiny wizerunek nabrał cech realnych.
"JA" - realne - to jakcy jesteśmy w naszym przekonaniu np. towarzyski, rozrywkowy
"JA" - idealne - jacy chcielibyśmy być.
SAMOOCENA - jest funkcją treści przenoszonych przez schematy "ja". Jeśli spostrzegamy siebie jako atrakcyjych, wysportowanych, uzdolnionych, to mamy wysoką samoocenę, mamy lepsze samopoczucie jeśli inni tii potwierdzają.
Brown i Dutton (1994) - dowiedli, że jeśli dostarczymy osobom o niskiej samoocenie pozytywnych informacji na temat ich atrakcyjności, inteligencji ich samooceny ich wiara w siebie wzrośnie choć nie na stałe.
Co to jest sprawstwo?
- osoby, które wyobrażaja siebie jako cięzko pracujące i odnoszące sukcesy, lepiej radzą sobie z rzeczywistymi wyzwaniami niż ci, którzy noszą w sobie obraz swojej klęski.
- spore korzyści płyną z wysokiej samooceny
- osoby przekonane o swojej wartości są bardziej szczęśliwe, rzadziej chorują na wrzody i bezsenność, rzadziej popadają w uzależnienia.
- jest to koncepcja Bandury (1986) to on głosił co to jest sprawstwo.
- to przekonanie co do swoich kompetencji i skuteczności
- osoby z silnym poczuciem sprawstwa są bardziej wytrzymalsze, , rzadziej doświadczaja niepokoju, stanów depresyjnych.
Koncepcja Rottera - wprowadził pojęcie umiejscowienia miejsca kontroli.
- to zakres w jakim ludzie spostrzegaja swoje życie jako podlegajce ich kontroli i zależności od własnych dziłań i wysiłku (kontrola wewnętrzna), a wjakim interpretują je jako wynik dziłań sil zewnętrznych lub przypadku (kontrola zewnętrzna)
- osoby z wysokim poziomem wewnątrzsterowności osiągają sukcesy w szkole, przacy, skutecznie radzą sobie z sytuacjami kryzysowymi w życiu.
Wyuczona bezradność
- Seligman (1975,1991) - osoby przeżywające stany depresyjne, ciemiężone przez innych często zostaja bierne, zamykają się w sobie, nie podejmują walki, ponieważ nie wierzą by ich działania mogły coś zmienić. Dominuje postawa rezygnacji, w sferze motorycznej spowolnienie lub bezruch.
- Wyuczona bezradność wykształca się w wyniku doświadczenia przez ludzi i zwierzęta przykrych doświadczeń i to niezależnie od tego co zrobią, uczą się bezradności i rezygnacji.
Etapy Wyuczonej bezradności
I - Przykre zdarzenie, którego nie można kontrolować
II - Spostrzeżenie braku kontroli nad zdarzeniami
III - Wyuczona bezradność
Atrybuty
Odnosimy sukces - to chętnie przypisujemy sobie jego autostwo. Upatrujemy w swoich cechach osobowych sukces (czyli w czynnikach wewnętrznych).
Jeśli nie odpowiemy czy odniesiemy porażkę to szukamy przyczyn już nie w cechach swoich osobowych, ale szukamy winy innej osoby czyli czynnika zewnętrznego.
sulces - czynnik wewnętrzny
porażka - czynnik zewnętrzny
Nierealistyczny optymizm
Optymizm - jest źródłem pozytywnego nastawieniawobec życia. Natomiast Weinstein uważa, że większośc z nas spogląda w przyszłość z perspektywy nierealistycznego optymizmu.
- W Szkocji większość natolatków sądzi, że w miejszym stopniu niż inni równieśnicy są zagrożeni wirusem HIV.
- Nierealistyczny optymizm może doprowadzić do tego, że dosięgną nas nieszczęścia, których moglibyśmy uniknąć, bowiem lekceważymy subtelne sygnały.
- Aby osiągnąć sukces należy mieć tyle optymizmu, aby nie tracić nadziei.
Efekt fałszywej zgodności i wyjatkowości.
Efekt fałszywej zgodności - to tendencja do przeceniania przez przedmiot popularności swoich opini, które wcale nie są orginalne, odkrywcze i wcale tych opini nie popiera tyle osób ile twierdzą, bądź powszechności swoich naganych zachowań i porażek. Np. postępuja nieuczciwie, twierdząc że wiele osób tak robi.
Podsumowanie.
- u każdego człowieka wystepuje motywacja do zachowania i wzmocnienia pozytywnego obrazu własnej osoby. Ma to funkcję adapcyjną, chroni nas przed depresją, z drugiej strony przyczynia się do powstania fałszywych sądów.
- chętnie podpisujemy się pod sukcesami, winą porażki obarczamy niesprzyjające okoliczności.
- posiadamy nadmierny optymiam w przewidywaniu.
Narzędzia wpływu
- sklep z pamiątkami - nie sprzedaje się skorupy zamiana ceny, zamiast 1/2 ceny na 2x wyższą cenę, wszystkie wyprzedaże.
- wysoka cena = wysoka jakość
- drogie = dobre
Reguła uproszczonych szans
Człowiek musi chodzić na skróty, nie ma czasu na analizę i roztrząsanie różnych możliwości.
Heurystyk sądzenia - w codziennym życiu używamy szereg umysłowych "przejść na skróty", które upraszczają proces wydawania sądów.
Zjawisko Kapitanozi - komisje badające katastrofy lotnicze wielokrotnie stwierdziły, że przyczyną wypadków bywają błędy kapitana nie sprostowane przez nikogo z załogi - reguła autorytetu.
Opinia profesora jest najmądrzejsza i decydująca, a często błędna na których traci pacjent.
Ludzi dażymy całkowitym zaufaniem, sprawdzic trzeba wszystko.
Zasada Kontrastu
Reguła wzajemności - to jedno z najsiniejszych narzędzi wpływu społecznego - jeśli ktoś odda nam przysługę, da nam prezent, zaprosi na przyjęcie to my jesteśmy dłużnikami. Jeżeli nie mam to dam ci chociaż drobną sume w podzience.
Ta reguła może panować bardzo długo, bo zapada nam w pamięci.
Dlaczego ta reguła działa? - ponieważ nikt nie chce być uznany za niewdzięcznika, skąpca czy naciągacza.
- reguła wzajemności dziła naewt wtedy, gdy kogoś nie lubimy, czyli nie lubiomy ofiarodawcy. Ale czujemy si z tym źle i staramy się zreważować, oddać lub dać coś w prezencie, by już o tym nie myśleć.
- Obecnie ludzie bronią się przed przyjmowaniem prezentów, bo jeśli jednak przyjmą, to zasada musi działać.
- Pułapki "darmowe próbki" - technika markietingu stosowana z bardzo dobrym skutkiem - jest to metoda szantażu
- Jak reguła wymusza niechciane długi? - bez reguły wzajemności społeczeństwo faktycznie nie może funkcjonować.
Jak zadasa wymusza niesprawiedliwą wymianę?
Dlaczego niewielkie przysługi skłaniają ludzi do znacznie poważniejszego rewanżu?
- to ciężar, którego chcemy się pozbyć
- czujemy się niewygodnie będąc dłużnikami
- jeśli się nie odwdzięczymy, to zostanie zablokowana taka wymiana dóbr w przyszłości.
- zostaniemy potępieni przez innych z grupy społecznej - naciągacz, skąpiec
- dominuje wewnętrzny dyskomfort i wstyd przed innymi.
Regułę wzajemności stosuję się - we wszystkich związkach długotrwałych - małżeństwie. Ludzie dokonują stałej wymiany gotowości do zaspokojenia potrzeb partnera.
Wzajemność ustępstw - Reguła mówi, że człowiek traktujący nas w określony sposób, ma prawo oczekiwać podobnego traktowania i z naszej strony. Jeśli ktoś nam ustąpi powinniśmy i mu w czymś ustąpić.
Odmowa - Wycofanie / "Drzwiami w twarz"
- Reguła wzajemności rządzi procesem osiągania kompromisu, więc początkowe ustępstwo może zostać wykorzystane jako potężne narzędzie wpływu na innych
- Mechanizm "drzwiami w twarz" - to sekwencja malejących próśb, technika ustępowania ze skrajnej pozycji. Mechanizm ten pozwala nasilić szanse ulegania naszej prośbię przez innych, gdy prosi poprzedzimy inną - większą prośbą. Np. Pożycz 10 000 potem zmiejszysz aż do 5 00 to ulega ta osoba.
Eksperyment Cioldiniego
Mechanizm "twarzą w twarz" dział. jeżeli:
- o spełnienie obu próśb prosi ta sama osoba
- odstęp czasowy między dużą i małą prośbą jest niedługi.
Zobowiązanie do wzajenmości wzbudzają również nieproszone przysługi, pomniejsza to naszą zdoność do wyboru osób, którym coś zawdzięczamy.
Dalczego ta technika jest skuteczna?
- poczucie odpowiedzialności - osoby, które poszły na ustępstwa i zgodziły się na mniejszą prośbę, poczuwały się również do większej odpowiedzialności za osiągnięcie porozumienia.
- satysfakcja - wysoka w grupie osób, które doświadczyły sekwencji malejącej próśb.
Sądy i przekonania społeczne.
Ludzie zawsze próbują wyjaśnić dlaczego inni tak się zachowują a nie inaczej. Np. Dlaczego chłopiec pobił swojego kolegę z klasy, z powodu prowokacji kolegi, czy z powodu posiadania agresywnej osobowości.
Teoria atrybucji.
To teoria wyjaśniająca jak ludzie interpretują zachowania innych, dokonując odpowiednich atrybucji jego przyczyn, czyli przypisując je wewnętrznym predyspozycjom ( cechy, charakter, motywacje, postawy) lub zewnetrznym sytuacjom.
Teoria atrybucji wg Herokola
spójność - Czy podmiot
zachowuje się w ten sposób
w tej sytuacji?
Atrybucja zew. - wybiórczośc - Czy podmiot Atrybucja wew związana
sytuacja w jakiej zachowuje się inaczej w z predyspozycjami podmiotu
znajduje sie przedmiot innych sytuacjach?
zdolnośc - Cz inni zachowują się
Błędy atrybucji
Podstawowym błędem atrybucji określa się skłonność ludzi do przeceniania znaczenia czynników osobowościowych czy dyspozycyjnych a porównianiu z czynnikami sytuacyjnymi czy środowiskowymi przy opisywaniu i wyjaśnianiu przyczyn zachowania społecznego.
Błąd aktora - obsrewatora - to sklonność działających aktorów do przypisania własnych działań czynnikom sytuacyjnym, podczas gdy obsrewatorzy skłonni przepisywać te same działania stałym dyspozycjom osobowościowym osób działających.
Aktor - twórcze dzialanie nastawione jest na osiągnięcie celu i dóbr skutecznych środków realizacji tego.
Obserwator - nie interesuje go cel, interesuje go działanie, tworzenie samo w sobie, celem obserwatora jest wyłącznie indetyfikacja orzyczyn wydarzeń.
Ocenianie innych
Procesy oceniania:
1. Schematy - sa to konstrukty umysłowe, które na zasadzie automatycznej i instytucyjnej kierują naszym spostrzeganiem i interpretowaniem doświadczeń.
2. Reakcje emocjonalne - wzbudzane są nie mal natychmiast, zanim człowiek zdąży zdać sobie sprawę z własnych myśli i uczuć. Takie reakcje mogą mieć znaczenie przystosowawcze. Np. szelest w buszu - lęk i reakcje ucieczki.
3. Doświadczenie - w pewnych okolicznościach potrafimy intuicyjnie właściwie rozwiązać problem. Wystarcza sygnał, który zaktualizuje danezakodowane w naszej pamięci. Np. Mistzrowie szachów natychmiast dostrzegają na planszy pewne specyficzne układy pionków, których inni nie widzą.
4. Informacja - dotyczące faktów, zjawisk minionych doświadczeń zapamiętywane są bezpośrednio.
- Inne związane z umiejętnościami i warunkowymi predyspozycjami trafiają do innych naszych zbiorów pamięci, "monochodem".
5. Ślepota funkcjonalna - na skutek utraty części pola widzenia z powodu uszkodzenia pola wzroku w korze mózgowej w wyniku urazu lub operacji. Ludzie nie widzą pewnych przedmiotów. Natomiast zapytani jakiego kształtu jest dany przedmiot odpowiadają prawidłowo. Oznacza to, że nasz układ nerwowy składa się z podzespołów, w których bez naszego świadomego udziału odbywa się przetwarzanie danych.
6. Prozopagnozja - to utrata umiejętności rozpoznawania ludzkich twarzy, wskutek uszkodzenia pelnioncego tą funkcję ośrodka mózgu.
7. Wzrok - zdolność rozpoznawania twarzy polega na rozbieraniu przez mózg obszaru wzrokowego na kolejne wymiary: koloru, głębi, ruchu, formy.
8. Bodźce podprogowe - znajdyją się poza zakresem impulsów odbieranych przez nasze zmysły, natomiast mogą wywołać interesujące skutki. Np. (Kino - między klatkami fimu, reklama)
Dysonans poznawczy
Stan specyficznego napięcia emocjonalnego występujący, gdy dana osoba posiada jednocześnie dwa elementy poznawcze ( idee, postawy, przekonania, opinie), które są psychologicznie lub logicznie nie zgodne ze sobą.
- Zachowania mające na celu redukcję dusonansu są zwykle irracjonalne i nieprzystosowawcze, ponieważ przeszkadzają człowiekowi w poznaniu ważnych faktów lub w znalezieniu rzeczywistych rozwiązań problemów.
- Redukcja dysonansu umożliwia utrzymanie pozytywnego wyobrażenia o samym sobie.
Samospełniające się proroctwo
Mechanizm samospełniającego się proroctwa ma swe źródła w tendencji ludzi do potwierdzenia swych hipotez. Polega na wytwarzaniu przez podmiot pseudodanych tylko dlatego, że postawił on hipotezę o ich istnieniu i chce ją potwierdzić.
Trzy etapy samospełniającego się proroctwa
1. Wygenerowanie hipotezy na temat proroctwa interreakcji.
2. Zróżnicowanie własnych zachowań w stosunku do partnera stosowane do hipotezy jaką znamy na jego temat.
3. Zróżnicowanie zachowania się partnera pod wpływem zmienionego zachowania podmiotu powoduje potwierdzenie hipotezy.
Rozdział IX Wpływ grupy
1.Czym jest grupa
GRUPA - są to dwie osoby lub więcej osób, między którymi dłużej niż przez parę chwil zachodzi interakcja, które wzajemnie na siebie oddziałują oraz spostrzegają siebie w kategorii „my".
Powody zawiązywania się grup: potrzeba przynależności, dostarczania informacji, uzyskiwania nagród czy realizacjia celu.
2. FACYLITACJA SPOŁECZNA
a. DZIAŁAJĄCY RAZEM (COACTORS) - Grupa osób pracujących jednocześnie i niezależnie od siebie nad zadaniem niezawierającym elementu rywalizacji.
,,Zwykła obecność oznacza, że osoby, w pobliżu których przebywamy, nie podejmują ze sobą rywalizacji, nie są dla nas źródłem kar ani nagród i w zasadzie nie robią nic oprócz tego, że są obecne. Występują jako bierna publiczność lub jako działajacy razem (couctors).
b. FACYLITACJA SPOŁECZNA
(1) Pierwotne znaczenie — osiąganie przez człowieka lepszych rezultatów w prostych lub dobrze wyuczonych zadaniach, gdy obecne są inne osoby.
(2) Obecne znaczenie — wzmocnienie reakcji dominującej (prawdopodobnej, mającej przewagę), spowodowane obecnością innych.
Obecność działających razem z nami podnosi poziom pobudzenia i prowadzi do wyzwolenia reakcji dominującej. Dlatego, jeśli od człowieka wymaga się zaprezentowania zachowania dobrze wyuczonego i mającego charakter dominujący, które zostały dobrze wyuczone lub są naturalnie dominujące, rezultat będzie pozytywny. Jeśli zaś człowieka stawia się w sytuacji problemowej, żądając od niego rozwiązania skomplikowanego zadania matematycznego, znalezienia wyjścia z labiryntu lub opanowania nowego materiału, w której zawodzą znane i dobrze wyuczone sposoby działania, to obecność innych pogorszy otrzymywane przez niego rezultaty.
c. ZATŁOCZENIE: OBECNOŚĆ WIELU INNYCH
Wpływ wielu innych ludzi wzmaga wzmaga się wraz ze wzrostem ich liczebności.
Bycie w tłumie intesyfikuje zarówno nasze pozytywne, jak i negatywne reakcje. Posadzenie koło siebie dwóch przyjaciół nasili ich wzajemną sympatię, a zrobienie tego samego z wrogami wzmocni ich niechęć wobec siebie.
Tak więc, zatłoczenie wzmaga pobudzenie, co ułatwia wyzwalanie reakcji dominujących.
d. DLACZEGO OBECNOŚĆ INNYCH WYWOŁUJE NASZE POBUDZENIE?
Gdy jesteśmy w czymś dobrzy, to wypadniemy jeszcze lepiej, występując przed publicznością, której obecność doda nam energii. W tych samych warunkach popisanie się umiejętnościami, które normalnie przychodzą nam z trudnością, może zakończyć się klęską.
Istnieją na to trzy możliwe czynniki:
1. LĘK PRZED OCENĄSPOŁECZNĄ - skupienie uwagi na tym, jak jesteśmy oceniani przez innych.
Wzrost samoświadomości pod wpływem sytuacji, w której jesteśmy oceniani, może zakłócić przebieg czynności, które najsprawniej są wykonywane automatycznie.
2. ROZPROSZENIE UWAGI - konflikt między koniecznością skupienia się na wykonywanym zadaniu a poświęceniem uwagi innym prowadzi do przeładowania systemu poznawczego, wywołując pobudzenie.. Facylitacje społeczną wywołuje nie tylko obecność innej osoby, lecz talże zakłócenia o innym charakterze takie jak błyski świetlne.
3. WYŁĄCZNIE OBECNOŚĆ - Sama tylko obecność innych prowadzi do stanu pobudzenia nawet wówczas, gdy nie są oni źródłem oceny społecznej ani nie rozpraszają uwagi.
3. PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE - skłonnośc ludzi do wkładania mniejszego wysiłku w wykonywane zadań, w których wspólny cel jest efektem zbiorowego wysiłku, niż wówczas, gdy są oceniani indywidualnie.
- PASAŻER NA GAPĘ - człowiek często w grupie zachowuje się jak pasażer na gapę - jest to osoba, która czerpie korzyści z przynależności do grupy, niewiele dając w zamian.
- Stawanie się obiektem obserwacji nasila to, czego dotyczy ocenianie, co prowadzi do facylitacji społecznej, a możliwość skrycia się w tłumie redukuje zainteresowanie oceną, sprzyjając wystąpieniu próżniactwa społecznego.
- Jedna ze strategii zwiększenia motywacji jednostki w zadaniach zespołowych polega na tym, by umożliwić określenie, kto ile zrobił
- Ludzie niezależnie od tego, czy dziłają sami, czy w zespole, zdobywają się na większy wysiłek, gdy mogą poznać rezultat swych działań.
- Zapobieganie próżniactwu społecznemu pomaga wzbudzanie w ludziach ambicji osiągnięcia określonych standartów lub nakłanianie ich do podjęcia międzygrupowej rywalizacji. Próżniactwo zmiejsza się również, gdy w zespole są związki przyjaźni.
- Kobiety przejawiają mniejsze próżniactwo społeczne.
4. DEINDYWIIDUACJA - jest to utrata samoświadomości i lęku przed oceną, do jakiej dochodzi w grupach sprzyjających anonimowości i odciągających uwagę od jednostki.
...
fikandor