Znaczenie Białowieskiego Parku Narodowego dla badań naukowych.pdf

Tom 51, 2002

Numer 4 (257)

Strony 387–391

C ZES£AW O KO£ÓW

Bia³owieski Park Narodowy

Park Pa³acowy 5, 17-230 Bia³owie¿a

e-mail: bpn@bpn.com.pl

ZNACZENIE BIA£OWIESKIEGO PARKU NARODOWEGO DLA BADAÑ NAUKOWYCH

POWSTANIE I ROZWÓJ BIA£OWIESKIEGO PARKU NARODOWEGO

29 grudnia 1921 r. w Departamencie Le-

œnictwa w ówczesnym Ministerstwie Rolnic-

twa i Dóbr Pañstwowych odby³a siê konferen-

cja poœwiêcona ochronie przyrody w Puszczy

Bia³owieskiej. W jej wyniku postanowiono

utworzyæ w stra¿y Browskiej w Puszczy

Bia³owieskiej leœnictwo „Rezerwat”, które

mia³o funkcjonowaæ w ramach administracji

Lasów Pañstwowych, podlegaj¹c bezpoœred-

nio Dyrekcji Lasów Pañstwowych w Bia³owie-

¿y.

Przedstawiony w³adzom w 1920 r. projekt

sta³ siê podstaw¹ utworzenia leœnictwa „Rezer-

wat” o powierzchni 4594,56 ha z tego 1 061,11

ha objêto ochron¹ œcis³¹.

Kolejnymi etapami rozwoju parku by³y:

— 13 kwietnia 1924 r. — podniesienie rangi

nowej jednostki do nadleœnictwa o tej sa-

mej nazwie;

— 1 stycznia 1929 r. — objêcie ca³ego obszaru

nadleœnictwa ochron¹ œcis³¹;

— 4 sierpnia 1932 r. — powo³anie przez Mini-

stra Rolnictwa i Reform Rolnych jednostki

administracyjnej szczególnej „Park Narodo-

wy w Bia³owie¿y” — podporz¹dkowanej

nadal Dyrekcji Lasów Pañstwowych w

Bia³owie¿y. Opiekê naukow¹ nad now¹ jed-

nostk¹ sprawuje Oddzia³ Rezerwatów In-

stytutu Badawczego Lasów Pañstwowych

w Warszawie;

— 21 listopada 1947 r. w oparciu o ustawê o

ochronie przyrody z 1934 r. Rada Ministrów

powo³uje Bia³owieski Park Narodowy;

— 26 paŸdziernika 1996 r. — powiêkszenie

Bia³owieskiego Parku Narodowego do

³¹cznej powierzchni 10 501,95 ha, przez

przy³¹czenie czêœci nadleœnictw Bia³owie¿a

i Browsk. Wokó³ parku utworzono otulinê o

powierzchni — 3224,26 ha obejmuj¹c¹

wy³¹cznie lasy nadleœnictw Browsk i

Bia³owie¿a.

Nowa jednostka, pod wzglêdem wartoœci

chronionych ekosystemów i przyjêtej formy

ich ochrony, spe³nia dzisiejsze wymogi obsza-

ru chronionego kategorii II IUCN, awiêc parku

narodowego. Z tego te¿ wzglêdu dzieñ 29

grudnia 1921 r. uwa¿a siê za pocz¹tek

Bia³owieskiego Parku Narodowego. Dziêki

temu Polska sta³a siê czwartym pañstwem w

Europie (po Szwecji, Hiszpanii i Szwajcarii ), w

którym utworzono park narodowy.

Utworzenie parku by³o wynikiem starañ

grupy przyrodników z prof. W³adys³awem Sza-

ferem na czele, którzy ju¿ w kwietniu 1919 r.,

w trosce o ¿ubra, zorganizowali wyprawê do

Puszczy Bia³owieskiej. ¯ubra wprawdzie nie

zastano, lecz wœród uczestników zrodzi³a siê

myœl o koniecznoœci ochrony fragmentu Pusz-

czy w formie du¿ego rezerwatu leœnego lub

parku narodowego.

388

C ZES£AW O KO£ÓW

BIA£OWIESKI PARK NARODOWY JAKO OBIEKT BADAWCZY

G³ównym obiektem Parku jest Obszar

Ochrony Œcis³ej (4747,17 ha), po³o¿ony na

pó³noc odwsi Bia³owie¿a wwid³ach rzek Hwo-

Ÿna i Narewka. Lasy przy³¹czone do Parku w

1996 r. tworz¹ Obrêb Ochronny „HwoŸna” na

którego terenie wykonuje siê zabiegi ochrony

czynnej. W sk³ad Parku wchodzi te¿ Oœrodek

Hodowlii ¯ubrów, którego pracownicy spra-

wuj¹ nadzór nad wolnym stadem ¿ubrów w

polskiej czêœci Puszczy Bia³owieskiej. Czêœci¹

Parku jest te¿ Park Pa³acowy wpisany do reje-

stru przez w³adze konserwatorskie jako zabyt-

kowe za³o¿enie parkowe. Od wschodu, po-

przez granicê pañstwow¹, Bia³owieski ParkNa-

rodowy graniczy z bia³oruskim Pañstwowym

Parkiem Narodowym „Bie³awie¿skaja Pusz-

cza”, zaœ od pó³nocy, zachodu i czêœciowo od

po³udnia z lasami Leœnego Kompleksu Promo-

cyjnego „Lasy Puszczy Bia³owieskiej”, dodatko-

wo od po³udnia z Polan¹ Bia³owiesk¹.

Tak wiêc, dziêki dalekowzrocznym i

œmia³ym decyzjom podjêtym u zarania Drugiej

Rzeczpospolitej uda³o siê zachowaæ czêœæ

Puszczy Bia³owieskiej, stanowi¹c¹ najlepiej za-

chowany fragment nizinnych lasów strefy bo-

reonemoralnej Europy. S¹ to lasy pochodzenia

naturalnego, ukszta³towane bez bezpoœrednie-

go wp³ywu cz³owieka, o cechach lasów pier-

wotnych. Cechuje je skomplikowana struktura

przestrzenna, wiekowa i gatunkowa, a tak¿e

nies³ychane bogactwo œrodowisk ¿ycia, a co za

tym idzie bogactwo flory i fauny. Z tego te¿

wzglêdu w 1979 r. Obszar Ochrony Œcis³ej

BPN, jako jedyny obiekt przyrodniczy w Pol-

sce, uzyska³ status Obiektu Dziedzictwa Œwia-

towego. W 1992 r. Komitet d/s Dziedzictwa

Œwiatowego rozszerzy³ ten status na przyleg³y

fragment bia³oruskiego parku narodowego

„Bie³awie¿skaja Puszcza” objêty ochron¹ œcis³¹.

W ten sposób powsta³ jeden z oœmiu na œwie-

cie, a czwarty w Europie transgraniczny, pol-

sko-bia³oruski obiekt Dziedzictwa Œwiatowe-

go. Nale¿y dodaæ, ¿e od 1977 r. Bia³owieski

Park Narodowy jest Œwiatowym Rezerwatem

Biosfery, a w 1996 r. jako pierwszy w Polsce

park narodowy, zosta³ wyró¿niony Dyplomem

Europy.

Powstanie parku narodowego sprzyja³o

wszechstronnym badaniom naukowym i po-

wstaniu w Bia³owie¿y sta³ych placówek nauko-

wych. Pierwsza z nich powsta³a ju¿ w 1930 r.

Obecnie dzia³aj¹ w Bia³owie¿y cztery placówki

naukowe, a mianowicie: Zak³ad LasówNatural-

nych Instytutu Badawczego Leœnictwa, Zak³ad

Badania Ssaków PAN, Bia³owieska Stacja

Geobotaniczna Uniwersytetu Warszawskiego

oraz Pracownia Demografii Roœlin Instytutu

Botaniki PAN. Wsamymparku dzia³a niewielka

pracownia naukowa. Badania w parku pro-

wadz¹ te¿ liczne placówki naukowe z ca³ej Pol-

ski. W ostatnich latach prowadzi siê po oko³o

70 tematów badawczych rocznie.

W Bia³owie¿y redagowane s¹ czasopisma

naukowe: „Acta Theriologica” (wydawca:

Zak³ad Badania Ssaków PAN), „Phytocoenosis”

(wydawca: Bia³owieska Stacja Geobotaniczna

UW) oraz „Parki Narodowe i Rezerwaty Przyro-

dy” (wydawca: Bia³owieski Park Narodowy)

Park wydaje te¿ „Ksiêgê Rodowodow¹

¯ubrów” rejestruj¹c¹ œwiatow¹ populacjê tego

gatunku. Do chwili obecnej opublikowano po-

nad 2 300 publikacji prezentuj¹cych ÿwyniki

oryginalnych badañ z terenu parku. Orygina³y

lub kopie tych publikacji gromadzone s¹ w

ksiêgozbiorze naukowym Parku. Park groma-

dzi te¿ dane dotycz¹ce bibliografii Puszczy

Bia³owieskiej. Ukaza³o siê dot¹d 5 tomów tej

bibliografii obejmuj¹cych materia³ do koñca

1990 r. (K ARPIÑSKI iO KO£ÓW 1969; O KO£ÓW

1976, 1983, 1991, 1997). Pozosta³e dane w for-

mie katalogu s¹ uzupe³niane na bie¿¹co.

Specyfika Bia³owieskiego ParkuNarodowe-

go jako obiektu badawczego wynika z:

— wyj¹tkowego stanu zachowania ekosyste-

mów, zw³aszcza leœnych, które w minimal-

nym stopniu uleg³y zniekszta³ceniu wsku-

tek dzia³alnoœci cz³owieka. Osiemdziesi¹t

lat ochrony œcis³ej pozwoli³o na regenera-

cjê skutków dzia³alnoœci cz³owieka w

ubieg³ych okresach;

— wielkiej wewnêtrznej z³o¿onoœci lasówPar-

ku, skomplikowanej struktury przestrzen-

nej oraz du¿ej stabilnoœci w tym odporno-

œci na zewnêtrzne wp³ywy antropogenne.

Zbiorowiska leœne obejmuj¹ ca³y zakres fi-

tosocjologicznego zró¿nicowania, zacho-

wa³y siê tu kompleksy przestrzenne, cha-

rakterystyczne dla lasów naturalnych tej

czêœci Europy;

— skomplikowanej struktury przestrzennej

ekosystemów leœnych stwarzaj¹cej du¿¹

ró¿norodnoœæmikroœrodowisk i nisz ekolo-

gicznych, co sprzyja bogactwu flory i fauny.

W Parku wystêpuj¹ liczne zagro¿one i rzad-

kie gatunki roœlin, grzybów i zwierz¹t, w

tym liczne relikty lasu pierwotnego, a tak¿e

Znaczenie Bia³owieskiego Parku Narodowego dla badañ naukowych

389

siedliska ujête w dyrektywie siedliskowej

Unii Europejskiej. Nale¿y dodaæ, ¿e ekolo-

gia wielu gatunków roœlin i zwierz¹t zacho-

wa³a cechy charakterystyczne dla lasów

pierwotnych;

— utrzymywania ochrony œcis³ej w g³ównym

obiekcie parku, co stwarza unikatowe mo-

¿liwoœci realizacji wieloletnich programów

badawczych, opartych o sta³e powierzch-

nie badawcze i pozwala na œledzenie szere-

gu zjawisk i procesów zachodz¹cychw eko-

systemach leœnych w ci¹gu wielu lat;

— szczególnego po³o¿enia Puszczy Bia³owie-

skiej przy granicy; naturalnego zasiêgu licz-

nych gatunków roœlin, grzybów i zwierz¹t

oraz typów roœlinnoœci;

— obecnoœci na terenie Parku ekosystemów

które do 1996 r. by³y poddane gospodarce

leœnej. Nadto Park s¹siaduje z lasami Leœne-

go Kompleksu Promocyjnego „Lasy Pusz-

czy Bia³owieskiej”, na terenie którego znaj-

duje siê 20 rezerwatów o ró¿nym charakte-

rze i sposobie ochrony. Stwarza to mo¿li-

woœæ badania przebiegu szeregu zjawisk i

procesów w lasach naturalnych, zbli¿-

onych do lasu pierwotnego, lasach zago-

spodarowanych, jak te¿ poddanych ochro-

nie w ró¿nym stopniu;

— s¹siedztwa z Pañstwowym Parkiem Naro-

dowym „Bie³awie¿skaja Puszcza”, obej-

muj¹cym ca³¹ wschodni¹ czêœæ Puszczy

Bia³owieskiej (87 500 ha), co pozwala na

prowadzenie badañ porównawczych nad

zjawiskami i procesami zachodz¹cymi w

dwu parkach narodowych o ró¿nym sposo-

bie zagospodarowania i ochrony.

PRZYK£ADY BADAÑ WYKONANYCH NA TERENIE BPN

Od czasu powstania parku trwa³y badania

nad inwentarzem flory i fauny samego Parku,

jak i ca³ej Puszczy Bia³owieskiej. Obecnie dys-

ponujemy kompletnymi danymi o florze roœlin

naczyniowych (S OKO£OWSKI 1995), porostów

(C IEŒLIÑSKI iT OBOLEWSKI 1988), a tak¿e szere-

gu grup roœlin zarodnikowych. Istnieje pe³ny

wykaz zbiorowisk roœlinnych, w tym mapa

zbiorowisk leœnych (S OKO£OWSKI 1995,

K WIATKOWSKI 1994).

Wieloletnie badania nad poszczególnymi

grupami systematycznymi œwiata zwierz¹t da³y

pe³ny wykaz fauny ssaków, ptaków i pozo-

sta³ych krêgowców parku, jak te¿ wykazy licz-

nych grup bezkrêgowców. W2001 r. ukaza³ siê

drukiem „Katalog fauny Puszczy Bia³owie-

skiej”, opracowany przez 101 autorówz4kra-

jów, który to katalog zawiera zweryfikowany

wykaz 11 564 gatunków zwierz¹t, poczynaj¹c

od pierwotniaków, a na ¿ubrze koñcz¹c

(G UTOWSKI iJ AROSZEWICZ 2001).

Z innych badañ warto wymieniæ opracowa-

nie gleb wraz z map¹ (P RUSINKIEWICZ i

M ICHALCZUK 1998), a tak¿e inwentaryzacjê sie-

dlisk i drzewostanów, wraz z map¹

(M ICHALCZUK 2001). W wyniku ponad 50-let-

niego funkcjonowania stacji meteorologicznej

zebrano dane dotycz¹ce charakterystyki klima-

tu. Z tej dziedziny na uwagê zas³uguj¹ badania

mikroklimatyczne lasu i opracowanie do-

tycz¹ce modyfikuj¹cej funkcji lasu w odniesie-

niu do temperatury powietrza (O LSZEWSKI

1986).

Na szczególne podkreœlenie zas³uguj¹ licz-

ne badania wieloletnie realizowane w parku,

czêsto nieprzerwanie przez ponad 50 lat. I tak,

24-letnie badania fenologiczne na sta³ych po-

wierzchniach w latach 1963–1986 pos³u¿y³y

do opracowania atlasu fenologicznego zbioro-

wisk i gatunków leœnych (F ALIÑSKI 2001). Wy-

kazano, ¿e poszczególne zbiorowiska leœne po-

siadaj¹ w³asny, powtarzany ka¿dego roku, typ

rozwoju w sensie indywidualnoœci fenologicz-

nej. Cowiêcej, okazuje siê, ¿ewewn¹trz zbioro-

wiska gr¹du ( Tilio-Carpinetum ) istnieje zró¿-

nicowanie fenologiczne odpowiadaj¹ce po-

szczególnym podzespo³om.

Przyk³adem kompleksowych badañ roœlin

zarodnikowych mo¿e byæ program CRYPTO,

realizowany w latach 1987–1996 z inicjatywy

Bia³owieskiej Stacji Geobotanicznej UW. Bada-

nia prowadzono na sta³ej ÿpowierzchni 144 ha.

Wykazano 1862 gatunki roœlin zarodnikowych,

w tym: 1 380 gatunków grzybów, 156 gatun-

ków aerofitycznych glonów, 104 gatunki

mchów i 41 gatunków porostów.

Nale¿y dodaæ, ¿e, ze wzglêdu na brak spe-

cjalistów, nie wszystkie grupy roœlin zarodni-

kowych (np. grzybów) by³y badane (F ALIÑSKI i

M U£ENKO 1992, 1995, 1996, 1997).

Najstarsze, wieloletnie badania realizowa-

ne w BPN przez Katedrê Hodowli Lasu SGGW

390

C ZES£AW O KO£ÓW

trwaj¹ od 1936 r. i dotycz¹ rozwoju natural-

nych drzewostanów rozwijaj¹cych siê bez bez-

poœredniego wp³ywu cz³owieka (B ERNADZKI i

wspó³aut. 1998). Na piêciu transektach doko-

nywane s¹ pomiary pierœnicy (œrednica pnia

drzewa na wysokoœci ok. 1,3mod powierzchni

ziemi) wraz z kartowaniem drzew (nanoszenie

na mapach rozmieszczenia drzew) w regular-

nych odstêpach czasu, ostatnio co 10 lat. Celem

badañ jest okreœlenie zmian sk³adu gatunkowe-

go drzewostanu w konkretnych drzewosta-

nach, okreœlenie intensywnoœci obumierania i

dorastania drzew oraz odtworzenie dynamiki

faz rozwojowych w przesz³oœci.

Badania nad sukcesj¹, regeneracj¹ i fluktu-

acj¹ w ekosystemach leœnych oraz rol¹ pionier-

skich gatunków drzew lekkonasiennych wyka-

za³y m. in., ¿e wierzba iwa kolonizuje wszelkie

luki w drzewostanie. Iwa zamiera, gdy drzewo-

stan siê zregeneruje, z regu³y w wieku 50–60

lat, przy czymokazy ¿eñskie zamieraj¹ szybciej.

W ci¹gu 19 lat obserwacji uleg³a przemianie

proporcja p³ci z 1:1,5 na 1:1 (F ALIÑSKI 1997).

Ustalono te¿, ¿e w przypadku gr¹du, do powro-

tu lasu na terenie odlesionymwskutek sukcesji

wtórnej potrzeba 60 lat. Jednak¿e, dla odtwo-

rzenia pe³nego sk³adu gatunkowego i struktury

przestrzennej charakterystycznej dla lasu natu-

ralnego potrzeba 350 lat. Dla ³êgu olszowo-je-

sionowego okresy tewynosz¹ odpowiednio 80

i 150 lat, a dla olsu 80 i 100 lat (F ALIÑSKI 1986).

Od 1974 r. badano procesy populacyjne ro-

œlin w trakcie sukcesji lasu na porzuconych

³¹kach koœnych. Wykazano: (i) zmiany ró¿no-

rodnoœci i zmiennoœci sk³adu gatunkowego

oraz biologiczne mechanizmy zmiany gatun-

ków, (ii) demografiê promotorów sukcesji

(F ALIÑSKA 1991).

Poczynaj¹c od 1975 r. zespó³ ornitologów z

Wroc³awia pod kierunkiem prof. Ludwika To-

mia³ojcia realizuje sta³e badania fauny ptaków

lêgowych na sta³ych powierzchniach w trzech

typach zbiorowisk lasu naturalnego. Stwierdzo-

no stosunkowo niewielkie zagêszczenie w po-

równaniu z lasami gospodarczymi du¿¹ ró¿no-

rodnoœæ gatunkow¹ oraz zachowanie pierwot-

nych cech ekologii lêgowej i behavioru u po-

szczególnych gatunków. Ponadto obserwuje siê

wysokie straty lêgowe spowodowane presj¹

drapie¿ników (T OMIA£OJÆ iW ESO£OWSKI

1990,1996; W ESO£OWSKI iT OMIA£OJÆ 1995).

Przyk³adem badañ wieloletnich s¹ badania

nad dynamik¹ drobnych ssaków, prowadzone

od 1946 r. na sta³ych powierzchniach przez

Zak³ad Badania Ssaków PAN (P UCEK i

wspó³aut. 1993). Poczynaj¹c od 1991 r. zak³ad

ten prowadzi badania nad ssakami drapie¿ny-

mi. Pocz¹tkowo dotyczy³y one wilka i rysia,

przy czymby³ to jeden z pierwszych projektów

badawczych, w którym uda³o siê obj¹æ tak

polsk¹, jak i bia³orusk¹ czêœæ Puszczy Bia³owie-

skiej. Kolejno objêto badaniami tak¿e kunê

leœn¹, tchórza, ³asicê, a ostatnio jenota i borsu-

ka (J ÊDRZEJEWSKA iJ ÊDZEJEWSKI 2001).

Dobrym przyk³adem wieloletnich badañ

realizowanych w BPN mog¹ byæ prace nad ¿u-

brem. Równolegle do udanej restytucji tego ga-

tunku, trwa³y prace nad ró¿nymi aspektami

morfologii, anatomii, fizjologii, ekologii i be-

havioru ¿ubra. Pocz¹tkowo badania te prowa-

dzono oddzielnie wobydwu czêœciach Puszczy

Bia³owieskiej, przy czym stosowano ró¿n¹ me-

todykê. Dopiero od 1993 r. badania prowadzo-

no wspólnie, co pozwoli³o m. in. na stwierdze-

nie ró¿nicy w przestrzennym rozmieszczeniu

¿ubrów w obydwu czêœciach Puszczy, wyni-

kaj¹cej z ró¿nego sposobu zagospodarowania.

(K RASIÑSKI i wspó³aut. 1994, 1999).

Przedstawione wy¿ej badania to tylko

przyk³ady potwierdzaj¹ce wyj¹tkowe znacze-

nie Bia³owieskiego Parku Narodowego dla ba-

dañ naukowych. Wiele z nich to prace pionier-

skie, nie tylko w skali Polski, lecz i w skali miê-

dzynarodowej. Przyk³adem tych ostatnich

mo¿e byæ stwierdzenie zmian wymiarów cza-

szki ryjówkowatych znane w nauce œwiatowej

jako „zjawisko Dehnela” (D EHNEL 1949), czy

badania prowadzone przez pierwszego kie-

rownika Parku, prof. Józefa Paczoskiego, które

da³y podstawy nowej ga³êzi wiedzy — „fitoso-

cjologii” (P ACZOSKI 1930).

THE VALUE OF BIA£OWIE¯A NATIONAL PARK FOR THE DEVELOPMENT OF BIOLOGICAL

SCIENCES

Summary

Bia³owie¿a National Park has been explored by re-

searches since its very beginning. The role of the Park

for the development of biological sciences is based on

very good preservation of forest ecosystems, which

have retained their primeval character. These

woodstands have a very complicated spatial structure,

and biodiversity of their fungi, flora and fauna are ex-

tremely rich. As soon as in 1930’ties the first scientific

Znaczenie Bia³owieskiego Parku Narodowego dla badañ naukowych

391

institution was developed in Bia³owie¿a: a branch of

the State Forest Research Institute. After World War II

were founded: Mammal Research Institute of Polish

Academy of Sciences (PAS), Bia³owie¿a Geobotanical

Station of WarsawUniversity, and Laboratory of Plants

Demography of Botanical Institute of PAS. The most

important are long-term studies based on permanent

plots, and monitoring of natural processes progress-

ing in the forest ecosystems. The oldest research plots

were established as early as in 1936. The bibliography

of Bia³owie¿a National Park studies is composed of

2300 original articles and books. A lot of themwere pi-

oneering research works on the national and interna-

tional scale.

LITERATURA

B ERNADZKI E., B OLIBOK L., B RZEZIECKI B., Z AJ¥CZKOWSKI J.,

¯ YBURA H.,1996 . Rozwój drzewostanów natural-

nych Bia³owieskiego Parku Narodowego w okre-

sie od 1936 do 1996 roku. Fundacja Rozwój

SGGW, Warszawa.

C IEŒLIÑSKI S., T OBOLEWSKI Z., 1988. Porosty (Lichenes)

Puszczy Bia³owieskiej i jej zachodniego przedpo-

la . Phytocoenosis (N.S.), Suppl. Cart. Geobot. 1,

1–216.

D EHNEL A., 1949. Badania nad rodzajem Sorex . Ann.

UMCS S.C, 4, 17–102.

F ALIÑSKA K., 1991. Plant demography in vegetation

succession . Kluvier Ac. Publ., Dordrecht.

F ALIÑSKI J. B., 1986. Vegetation dynamics in temperate

lowland primeval forests . W. Junk Publ., Dor-

drecht.

F ALIÑSKI J. B., 1997 . Declines in populations of Salix ca-

prea L. during forest regeneration after strong

herbivorous pressure. Acta Soc. Bot. Pol. 66,

87–100.

F ALIÑSKI J. B., 2001. Phytophenological atlas of the fo-

rest communities and species of Bia³owie¿a Na-

tional Park. Phytocoenosis (N.S.) 13, Arch.

Geobot. 8, 1–176.

F ALIÑSKI J. B., M U£ENKO W. (red.) 1992. Cryptogamous

plants in the forest communities of Bia³owie¿a

National Park. Phytocoenosis 4 (N.S.), Arch.

Geobot. 3, 1–48.

F ALIÑSKI J. B., M U£ENKO W. (red.) 1995. Cryptogamous

plants in the forest communities of Bia³owie¿a

National Park. Phytocoenosis 7 (N.S.), Arch.

Geobot. 7, 1–176.

F ALIÑSKI J. B., M U£ENKO W. (red.) 1996. Cryptogamous

plants in the forest communities of Bia³owie¿a

National Park. Phytocoenosis 8 (N.S.), Arch.

Geobot. 6, 1–223.

F ALIÑSKI J. B., M U£ENKO W. (red.) 1997 . Cryptogamous

plants in the forest communities of Bia³owie¿a

National Park. Phytocoenosis 9 (N.S.), Suppl.

Cart. Geobot. 7, 1–552.

G UTOWSKI J. M., J AROSZEWICZ B., 2001. Katalog fauny

Puszczy Bia³owieskiej . Inst. Bad. Leœn. Warszawa.

J ÊDRZEJEWSKA B., J ÊDRZEJEWSKI W., 2001. Ekologia

zwierz¹t drapie¿nych Puszczy Bia³owieskiej .

PWN, Warszawa.

K ARPIÑSKI J. J., O KO£ÓW C., 1969. Bibliografia

Bia³owieska (do koñca 1996 r.). Min. Leœn. i

Przem. Drz., Warszawa.

K RASIÑSKI Z. A., B UNEVICH A. N., K RASIÑSKA M., 1994 .

Charakterystyka populacji ¿ubra nizinnego w

polskiej i bia³oruskiej czêœci Puszczy Bia³owie-

skiej . Parki Nar. Rez. Przyr. 13, 25–67.

K RASIÑSKI Z.A., K RASIÑSKA M., B UNEVICH A.N., 1999 .Wol-

ne populacje ¿ubrów nizinnych w Puszczy

Bia³owieskiej . Parki Nar. Rez. Przyr. 18, 3–21.

K WIATKOWSKI W., 1994. Krajobrazy roœlinne Puszczy

Bia³owieskiej. Phytocoenosis 6 (N.S.), Suppl. Cart.

Geobot. 6, 35–88.

M ICHALCZUK C. 2001. Siedliska i drzewostany

Bia³owieskiego Parku Narodowego , Phytocoeno-

sis 13 (N.S.), Suppl. Cart. Geobot. 13, 1–22.

O KO£ÓW C., 1976. Bibliografia Puszczy Bia³owieskiej.

Cz. II 67–72, BPN, Bia³owie¿a.

O KO£ÓW C., 1983. Bibliografia Puszczy Bia³owieskiej.

Cz. III. 73–80, BPN, Bia³owie¿a.

O KO£ÓW C., 1991. Bibliografia Puszczy Bia³owieskiej.

Cz. IV, 81–85, BPN, Bia³owie¿a.

O KO£ÓW C., 1997. Bibliografia Puszczy Bia³owieskiej.

Cz. V. 86–90, BPN, Bia³owie¿a.

O LSZEWSKI J. L., 1986. Rola ekosystemów leœnych w mo-

dyfikacji klimatu lokalnego Puszczy Bia³owie-

skiej . Ossolineum, Wroc³aw.

P ACZOSKI J., 1930. Lasy Bia³owie¿y . PROP, Poznañ.

P RUSINKIEWICZ Z., M ICHALCZUK C., 1998. Gleby

Bia³owieskiego Parku Narodowego . Phytocoeno-

sis 10 (N.S.), Suppl. Cart. Geobot. 10, 1–40.

P UCEK Z., J ÊDRZEJEWSKI W., J ÊDRZEJEWSKA B., P UCEK M.,

1993 . Rodent population dynamics in a primeval

decidous forest (Bia³owie¿a National Park) in re-

lation to weather, seed crop and predation . Acta

Theriol. 38, 199–222.

S OKO£OWSKI A.W., 1994. Flora roœlin naczyniowych

Puszczy Bia³owieskiej . BPN. Bia³owie¿a.

S OKO£OWSKI A.W., 1995 . Fitosocjologiczna charaktery-

styka zbiorowisk leœnych Bia³owieskiego Parku

Narodowego . Parki Nar., Rez. Przyr. 12, 1–190.

T OMIA£OJÆ L., W ESO£OWSKI T., 1990. Bird communities

of the primeval temperate forest of Bia³owie¿a,

Poland . [W:] Biogeography and ecology of forest

birds communities .K EAST A. (red.), Academic

Publ., Hague, 141–165.

T OMIA£OJÆ L., W ESO£OWSKI T., 1996. Structure of a pri-

meval forest bird community during 1970s and

1990s (Bia³owie¿a National Park, Poland). Acta

Ornith. 31, 133–154.

W ESO£OWSKI T., T OMIA£OJÆ L., 1995. Ornithologische

Untersuchungen im Urwald von Bia³owie¿a —

eine Ubersicht . Ornith. Beob. 92, 111–145.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: